Akraba Evlilikleri




Turkiye gibi akraba evliliklerinin yoğun olduğu ulkelerde, sakat bebek doğumları cok sık gorulmektedir. Akraba evliliklerin gorulmesinin sebepleri arasında genellikle, aileye ait mal varlığının dağılmaması, aile bireyleri arasındaki sevgi ve saygıyı korumak, akrabaların evlilik ve sosyo ekonomik beklentilerinin aynı olması ve karşı cinsle rahat iletişime girememe gibi etkenler sayılabilir. Akrabalar arasında yapılan evliliğe endogami denilmektedir.

Kalıtımın taşıyıcısı genlerdir. Bizler nesiller oncesinden gelen atalarımızın bize hediye ettiği genetik kalıtımla yaşama başlamaktayız. Vucudumuzun buyuyup gelişmesi ve calışması genlerimizin kontrolu altındadır. Yaşamın temel taşı olan gen’ler, bir DNA molekulunundeki belirli bir ozellik iceren kesitine verilen addır. Her bir gen ya da birkac gen kumesi bizdeki bir ozelliğin bilgisini icerir. Anne ve babadan eşit olarak gecen genler, bizdeki tum yaşam duvarlarını orer. Genler hucrelerde bulunan kromozomların kısımlarıdır. Dolayısıyla genler, kromozomlarla birlikte coğalarak, hucre bolundukce yeni hucrelere gecerler. Kişide her genin, biri anneden biri babadan gelmiş olan iki kopyası (aleli) bulunur. Bazen genin bir kopyasının yapısı bozuktur ve bu bozuk kopya yuzde elli olasılıkla cocuğuna gecer. Bozuk bir gen, kişinin bazı vucut işlevlerinin bozulmasına neden olur.

Bir karaktere ait olan ozelliğin diğerine baskın olması halinde o karaktere baskın (dominant) gen , baskın olmayan gen’e resesif (cekinik) gen denir. Bir karakterin cıkması, iki aynı gen frekansının karşılaşması demektir. Eğer bir hastalığa ait gen (resesif) anneden aktarılırken, babadan da aynı (resesif) gen ile karşılaşırsa o hastalık mutlaka doğacak olan cocukta cıkacaktır. Eğer , anneden resesif gen, babadan da dominant gen karşılaşırsa bu sefer doğacak cocuk da tıpkı anne ve babası gibi hastalığın taşıyıcısı olacak, ama o hastalık acığa cıkmayacaktır. Aynı karakterde iki resesif genin karşılıklı gelmesi cekinik alleller sonucu hastalık cıkar. Anne ve babadan iki baskın gen (dominant) alan cocuk (baskın alleller) ise tamamen sağlıklıdır.Dolayısı ile, akraba evliliklerinde aynı gen yapısına sahip olan ailede , resesif genlerin birbirleriyle karşılaşma ihtimalleri, daha fazla olacaktır.

Buna ornek olarak kahverengi ve mavi goz renklerini ele alalım. Kahverengi goz rengi dominant gen (baskın) olsun , diğeri icin de mavi ise (cekinik) resesif gen diyelim. Anne-babadan birinin goz renginin mavi (m), diğerinin kahverengi (K) olduğunu duşunelim.
Bebekler anne-babalarından kalıtımla; kahverengi-kahverengi (KK), kahverengi-mavi (Km), mavi-kahverengi (mK) ve mavi-mavi (mm) genler gibi dort ihtimal almış olurlar. İlk uc durumda bebeğin gozleri kahverengi (baskın renk olduğu icin), son şıkta ise mavi (cekinik renk olduğu icin) olacaktır.

KK=K Km=K mK=K mm=m

İnsanlar bircok kalıtsal hastalığın genini taşır. Normal aile yapısında da hamilelikte cocuğun hastalıklı doğma olasılığı %25, taşıyıcı olma olasılığı %50, genin bozuk kopyasını hic almamış olma olasılığı ise %25'tir. Akraba evliliklerinde aynı soydan geldikleri icin anne ve babanın aynı genin bozuk kopyasını taşıma, yani hastalığın taşıyıcısı olma olasılığı cok yuksek olduğundan cocuklarında hastalıkların oluşma şansı cok daha fazladır.

İşte akraba ile evlenme, zararlı baskın ve cekinik genlerin ust uste gelerek frekanslarının cakışması sonucu ortaya cıkma ihtimalini artırdığından genetik hastalıkların gorulmesine yol acabilmektedir. Bunların cocukta gorulmesi icin ana ve babanın her ikisinin de en az bir zararlı cekinik gene sahip olması gerekir. Biraz onceki goz rengi orneğinde olduğu gibi, mavi goz renginin cekinik genleri, hem anneden hem babadan gelirse, cocuk mavi gozlu olacaktır. Dolayısı ile akraba evliliklerinde aynı gen yapısına sahip olan ailede , zararlı (resesif) genlerin birbirleriyle karşılaşma olasılığı fazla olacaktır. Akraba ile evlenme, kalıtımla gecen hastalıkların bulunduğu ailelerde bu yonden sakıncalıdır. Boyle durumlarda bazı cekinik genler cakışabilecek ve boylelikle hasta cocukların doğma ihtimali artacaktır. Hastalığın cıkması, iki resesif genin karşılık olarak bir araya gelmesi demektir. Bilindiği uzere resesif genler hastalık taşıyan genlerdir.

Ailede genetik dağılım ,erkek ve kız kardeşlerde, genellikle genlerin yarısı birbirinin aynıdır. Gen ortaklarının oranları, akrabalık uzaklaştıkca kuculur. Torunlar, dede ve ninelerin dortte bir genine sahiptir. Yeğenlerin genleri ise, genellikle amca ve halalarının, dayı ve teyzelerinin dortte bir genine eşittir. Daha uzak akrabalıklarda bu oran, kardeş cocuklarında olduğu gibi sekizde bire duşmektedir.


Kan uyuşması cozum mudur?

Akraba evliliğinde Kan uyuşmazlığı kan grubu ile değil kanınızdaki Rh faktoru ile ilgilidir. Yalnızca kadının Rh - , erkeğin ise Rh + olduğu durumlarda oluşabilir. Kan gruplarının uyuştuğu hallerde doğum sonrasında cocuklarda kalıtımsal hastalıklar gorulmuştur.Erkekte bulunan Rh faktorunun genetik aktarımla ana karnındaki fetuste ortaya cıkması anne ile bebek arasında bir kan uyuşmazlığının ortaya cıkmasına neden olacaktır.

Gunumuzde akraba evliliklerinde en cok gorulen hastalıklar; zek geriliği (fenilketonuri), Akdeniz Anemisi, Alzeimer, Parkinson, Huntington hastalığı ve noron olumudur, ozurlu ve olu doğumlar da bu ornekler arsında sayılmaktadır.

Cocuk Doğmadan Once Kalıtsal Bir Hastalığın Tanısı Konulabilir mi?

Gen analizi de denilen DNA analizi yontemleriyle artık hamileliğin ilk uc ayında bircok hastalığın tanısı konulabilmektedir.Genetik bilimin gelişmesi ile bazı hastalıklarda daha anne karnında mudahale calışmaları hız kazanmıştır. Bebeğin anne karnında icinde yuzduğu sıvıdan, ya da beslenmesini saglayan kordondan alınan sıvıların incelenmesiyle bir anormallik olup olmadığı % 93 oranında kesinleştirilebiliyor.Yapılan testlerde, anne karnındaki bebeğin ense kalınlığı olculuyor. Bebeğin ensesinde fazla sıvı birikmesi, doğuştan zek geriliği anlamına gelen Down sendromunun habercisi olabiliyor. Ayrıca bazı kromozom bozukluklarında ve doğumsal kalp hastalıklarında da bebeklerin ense kalınlığı artıyor. Bu calışmalar ilerisi icin umut veren gelişmelerle devam etmektedir.
__________________