SİNİR SİSTEMİ
Tum canlılar cevre değişikliklerine karşı tepki gosterirler. Canlılar bu tepkiyi sinir sistemi sayesinde gercekleştirir. Sinir sistemi noron noron adı verilen sinir hucrelerinden oluşur. Bir sinir hucresi uc kısımdan meydana gelir. Hucre govdesi, dendritler ve akson.
Hucre govdesi: cekirdek stoplazma ve organelleri bulundurur. Hucre govdesinden cıkan uzantılar vardır.
Dendritler: sinir hucresinin kısa uzantılarına denir. Tek veya cok sayıda olabilir. Başka noronlardan gelen uyarıları alıp hucre govdesine iletir.
Akson: dendritler tarafından alınıp hucre govdesine iletilen uyarıyı alarak başka bir noronun dendritine ileten kısımdır. Sinir hucresinin tek ve uzun olan kısmıdır. Aksonların bazıları miyelin kılıf adı verilen bir yapı taşırlar. Miyelin kılıf yağı, koruyucu bir kılıftır. Aksondaki uyarının iletim hızı miyelin kılıf varsa cok hızlıdır.

Uyartı iletimi: sinir hucresinin dendriti tarafından alınan uyarı elektriksel yuk değişimi ile aksonda taşınır. Akson ucunda salınan hormonlar ile ikinci sinir hucresinin dendritine iletilir. Bu şekilde taşınarak sinir sistemindeki değerlendirme merkezi olan beyne getirilir. Uyartı beyinde değerlendirilerek tepki oluşturulur. Oluşan tepki noronlar ile kaslara ya da bezlere goturulur.
Bir sinir hucresinin uyartıyı alabilmesi icin yarının belli bir değerde olması gerekir. Bir noronun uyarılması icin gerekli en duşuk değerdeki uyartıya eşik şiddeti denir. Uyartılar sinir hucresi boyunca elektriksel olarak taşınır. Sinapsta ise kimyasal yolla taşınır. Uyartının taşınması sırasında enerji harcanır. Noron bir uyartıyı taşırken ikinci bir uyartıyı alamaz. Norondaki uyartının iletim hızı sabittir.

Sinaps: Bir sinir hucresinin dendriti ile diğer sinir hucresinin aksonu arasında bağlantı kurulur ve iki sinir hucresi birbirine bağlanmış olur. Bu bağlanma yerine sinaps denir. Sinapslarda iki sinir hucresi arasında tam bir bağlantı kurulmaz.

Uyartı Dendrit Hucre govdesi Akson

İNSANDA SİNİR SİSTEMİ

Sinir sistemi









MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ ORGANLARI

Beyin: Kafatası kemiklerine yapışmış kalın dayanıklı bir zarla cevrilidir. Beyin iki yarım kureden oluşmuştur. Oğrenilebilir ve istemli davranışların yonetim merkezidir. Duyu organlarının idare merkezi de beyindedir. İşitme, koku alma, gorme tat alma, konuşma, yazma, zeka, hafıza, sevinme, uzulme vb. olaylar beyin tarafından idare edilir.
Beyincik: kulaktaki yarım daire kanallrı ile birlikte vucuttaki dengeli kas faaliyetlerini sağlar. Beyinciğin cıkarılması kas hareketlerinde duzensizliğe yol acar.
Omurilik soğanı: solunum, sindirim, dolaşım, boşaltım olaylarını duzenler. Solunum, yutkunma, hapşırma, oksurme, kusma, damarların buzulmesi ve gevşemesi gibi istek dışı olayları yonetir. Beyin ile omurilik arasında mesajların taşınmasında gorevlidir.
Omurilik: omurga adı verilen yapının icerisinde yer alır. Duşunulmeden yapılan hareketlerin merkezidir. Bu hareketlere refleks denir. Cevreden gelen sinirlerin beyne, beynimizden gelen sinirlerin de ilgili yerlere gitmesi omurilikten gecerek olur. Refleks alıcıların uyarılması ile kas ve bez gibi yapılarda meydana getirilen istek dışı davranışlara denir. Ornek: Haberimiz olmadan elimizi sıcak bir cisme değdiğimizde aniden cekmemiz, diz kapağımıza cekic ile vurulduğunda ani kasılma ile ayağımızın kalkması, beyni cıkarılmış kurbağanın bacağının yukarı kısmına asit dokulduğunde hayvanın ayağı ile asidi silmeye calışması reflekse ornektir.

CEVRESEL SİNİR SİSTEMİ
Otonom sinir sistemi: Vucutta kalp, kan damarı, duz kaslar ve bezlerin aktivitelerini kontrol eder ve istemsiz hareketlerin kontrolunu sağlar.
Somatik sinir sistemi: isteğimizle calışan organları (iskelet, kas) idare eder.


ENDOKRİN SİSTEM
Canlıların vucudunda kontrol ve duzenleme gorevini sinir sistemi ve endokrin sistem gercekleştirir. İkisi birlikte calışarak organizmanın butunluğunu sağlar. Endokrin sistem endokrin bezlerden oluşur. Bu bezler hormon denilen salgıları salgılar. Urettikleri salgıları kana veren bezlere ic salgı bezleri, bu salgılara da hormon denir. Urettikleri salgıları kanala veren bezlere ise dış salgı bezleri denir. Bu salgılara da enzim denir. Urettikleri hormonları kana, enzimleri de kanala gonderen bezlere karma bez denir.
Hormonların ozellikleri:
Hayvanlarda kan ile, bitkilerde soymuk borusu ile doku ve organlara taşınır.
Her hormon farklı hucre, doku ya da organa etki eder.
Az miktarda uretilirler.
Gereğinden az ya da cok uretilmesi hastalığa yol acar.
Yapıları protein ve yağdan oluşur.

HORMON URETEN BEZLER
Hipofiz bezi: beynin tabanında hipotalamusun altında yer alır. Hipofiz bezinde uretilen hormonlar ve gorevleri şunlardır:
Buyume hormonu, buyume ve gelişmeyi sağlar. Kemik ve kas dokusunun gelişmesinde etkilidir. Buyume doneminde fazla salgılanması devliğe az salgılanması cuceliğe yol acar.
Deriye renk verici maddeleri uyaran hormon hipofizden salgılanır.
Tiroid bezini uyararak calışmasını sağlayan hormonu uretir.
Dişilerde sut bezlerinin calışarak sut uretmesini sağlayan hormonu salgılar.
Gamet hucrelerinin oluşmasında etk,ili olan hormonları uretir.

Tiroid bezi: Boynumuzun tabanında soluk borusunun onunde yer alır. İki ceşit hormon uretir.
Tiroksin: Vucut metabolizmasını hızlandırır. Tiroksin hormonu iyot varlığında sentezlenir. Alınan yiyeceklerde iyot eksikse tiroksin salgılanmaz ve tiroit bezi buyur. Buna guatr denir. Tiroksin hormonu az salgılandığında hucreler arası sıvıda sodyum ve suyun, kanda ise kolestrolun yukselmesine yol acar.
Kalsitonin: Kandaki kalsiyum ve fosfatın kemiklere gecmesini sağlar.

Bobrek ustu bezi: Dışta yer alan kabuk ve icte yer alan oz olmak uzere iki kısımdan oluşur. Kabuk kısmından su ve iyon dengesini sağlayan hormonlar salgılanır. En onemlisi aldesterondur. Aldesteron bobreklerde iyonların (sodyum ve klor) emilimini artırır. Oz bolgesinden adrenalin salgılanır. Adrenalin korku, heyecan, ofke anında salınır. Kan basıncını yukselti, kalp atışını hızlandırır, damarları daraltır, goz bebeklerini buyutur, kılları dikleştirir.
Pankreas bezi: Karma bezdir. Urettiği enzimleri ozel bir kanalla oniki parmak bağırsağına gonderir. Pankreastan iki ceşit hormon salgılanır. İnsulin ve glukagon. İnsulin kandaki şeker miktarı arttığı zaman şeker miktarını azaltmak icin salgılanır. İnsulin bu işi kandaki glikozun karaciğerde glikojen şeklinde depolayarak yapar. Glukagon ise kandaki glikoz miktarı azaldığı zaman salgılanır. Karaciğerdeki depoloanmış glikojeni glikoza donuşturerek kana gecmesini sağlar. Boylece kandaki şeker miktarını artırmış olur. İnsulin yetersiz salındığı zaman kandaki şeker miktarı artar ve şeker hastalığı ortaya cıkar.
Eşey bezleri: Erkeklerde testislerde testesteron hormonu uretilir. Bu hormon cinsiyet karakterlerini (sesin kalınlaşması vb.) ve gamet oluşmasını sağlar. Dişilerde ostrojen ve progestoron hormonu uretilir. Ostrojende dişi cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar.

__________________