Ataturk’un Geometri İsimli Kitabı Yazmasının Sebebi:

1937 yılının Kasım ayında yeni bir eğitim ve oğretim yılına girilirken, Mustafa Kemal Ataturk, Turk Dil Kurumu’nun ceşitli bilim dallarına ait Turkce terimleri saptadığını, bu sayede dilimizin yabancı dillerin etkisinden kurtulma yolunda onemli adım attığını ilan eder. Aynı yıl icinde okullarda, eğitim Turkce terimlerle basılmış olan kitaplarla yapılmaya başlanmıştır. Bu olay kultur hayatımız icin onemli bir adım olmuştur. Ataturk, dilde ozleşmeyi olanakların son kertelerine kadar zorlamış, bilim ve duşunce dilinin sadeleştirilmesinin ve eğitimin Turkce yapılmasının gerekliliğini her yerde onemle vurgulamıştır. Ataturk’un geometri kitabını yazmasındaki sebep:

● Turkceyi yabancı kelimelerden arındırarak anlaşılır bir haline getirme calışmalarına hizmet etmek
● Bilim dilinin de anlaşılır oz bir Turkce olmasını sağlamak
● Boylelikle Turkceyi bir bilim dili haline getirmektir.

Bazı Osmanlıca Geometri Terimlerinin Ataturk Tarafından Turetilen Turkce Karşılıkları

Bu’ud - boyut
mekan - uzay
satıh - yuzey
kutur - cap
nısf-ı kutur - yarıcap
kavis - yay
muhit-i daire - cember
mumÂs - teğet
zÂviye - acı
re’sen mutekabil zÂviyeler - ters acılar
zÂviyetan’ı mutabÂdiletÂn-ı dÂhiletan - ic ters acılar
kaaide - taban
ufkî - yatay
şÃ‚kulî - duşey
amûd - dikey
zÂviyetÂn-ı mutevÂfıkatÂn - yondeş acılar
va’zîyet - konum
mustatîl - dikdortgen
muhammes - beşgen
muselles-i mutesÂviyu’l-adlÂ’ - eşkenar ucgen
muselles-i mutesÂviyu’ssÂkeyn - ikizkenar ucgen
şibh-i munharif - yamuk
mecmû - toplam
nisbet - oran
tenasub - orantı
mesÂha-i sathiyye - alan
muştak - turev
musavi - eşit
mahrut - koni
faraziye - varsayı
hat - cizgi
mukavves - eğri
seviye - duzey
dılı - kenar
muvazi - paralel-koşut
menşur - puruzma
hattı mail - eğik
veter - kiriş
re’s - koşe
zaviyei hadde - dar acı
hattı munassıf - acıortay
muhit - cevre
kaim zaviyeli muselles - dikey ucgen
tamamlıyan zaviye - tumey acı
murabba - kare
mumaselet - imsiy
umumi totale - okul kure - yure

Ataturk’un onerdiği kelimelerden sadece “varsayı, puruzma, dikey ucgen, dikey acı, tumey acı, imsiy, okul, yure” terimleri yerine, bugun sırasıyla “varsayım, prizma, dik ucgen, dik acı, tumler acı, benzerlik, tum/butun, kure” terimleri kullanılmaktadır.

shiftdelete
__________________