KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
Kalbin atardamar hastalıkları:
Atardamarın sertleşmesi:
Atardamarları sertleşmesi (arteroskleroz) atardamar sistemini yozlaştıran ciddi, sure gen bir hastalıktır. Atardamar ceperlerinin kalınlaşması ve esneklerini yitirmeleriyle nitelenir. Bu hastalığı tanımlamadan ve acıklamadan once , atardamarların mikroskobik yapısını anımsamak gerekir.
Atardamar ceperi:
İc ice 3 tabaka ya da gomlekten oluşmuştur:
-- ic gomlek ;kana en yakın gomlektir ve iki bolum kapsar: Endotel ve desteği;endotelin her bozunu, kan akışını bozar ve yerel trombozlara yol acar (pıhtılar oluşumu);
-- orta gomlek; ic gomlekten esnek ve yoğun bir ic zar ile ayrılır; esnek ve kassal liflerden oluştuğundan damarın yumuşaklığını, direncini ve esnekliğini sağlar. Esnek bir dış zar, ic gomleği en dış gomlekten ayırır.
-- dış gomlek, atar damar ile icinde bulunduğu organ arasında bağlantıyı sağlar; atardamar ceperinin kendine ozgu damarlanmasına olanak verilir
Değişik bicimler:
Atardamarların sertleşmesinin uc değişik bicimi vardır:
Atardamar sertliği:atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi; atardamarcık sertliği.
1) Atardamar sertliği (ateroskleroz):
Son derece ilerleyici bir olgudur;cok erken başlar. 25 yaşını aşmış herkeste az yada cok atardamar sertliği vardır. Bununla birlikte , klinik yansıma genellikle yaşamın sonuna doğru, dolaşım koşulları atardamar sertliği tarafından tehlikeye sokulduğu zaman belirir. Anatomik olarak hem bir sertleşme (hucreler arası maddelerin niceliksel artışı nedeniyle bir dokunun patolojik sertleşmesidir;genellikle yavaş gelişen ve gerilemeyen bir surectir) , hem de bir aterom (damarların ic gomleğine yağ kokenli maddelerin cokmesi ve birikmesi oluşumuyla kendini gosteriri.
Ateroma bağlı bozun:
Atardamar ceperinin ic gomleği duzeyinde oluşur ve 4 evrede gelişir:
-- ic gomlekte yağ kokenli maddelerin cokmesi ve birikmesi;
-- daha dayanıksız duruma gelen ceperin esnekliğini yitirmesi ve sertleşmesi ;atardamarın capı kuculur; bu daralmadır (stenoz);
-- ceperin ulserleşmesi ve zayıflayarak kendiliğinden ya da atardamar basıncı etkisiyle yırtılması;
-- yaralar duzeyinde kan pıhtıları oluşması: bu tıkanmadır (tromboz) .






2) Atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi (orta gomlek kireclenmesi)
Atardamar sertleşmesinin yaşlılık tipi, yaşlı kişilerde gorulur ve atardamarların sertleşmesi surecinin evrelerinden biridir. Ceperlerinde kas bulunan atardamarların orta gomleklerinde once yozlaşmalar, sonra kireclenmeler – bazen de kemikleşmeler – belirlemesi biciminde kendini gosterir. Daha cok erkeklerde gorulur.
3) atardamarcık sertliği (arteriyoloskleroz)
Cok kucuk atardamarların yani atardamarcıkların, ic gomleklerinde kalınlaşma ve endotellerinde aşırı gelişme sonucunda caplarının daralmasıyla nitelenir.
Atardamar sertliği bozunlarının yerleşimi:
Bozunlar ozellikle , atardamarların catallanma yerlerine ya da daha kalın bir govdeden bir atardamarın ayrılma yerine yerleşir:
-- aort duzeyinde (kaburgalar arası atardamarların, bobrek atardamarlarının aorttan cıkış yerleri;karın aortu; kalca atardamarları catalı);
-- bacak atardamarları duzeyinde (uyluk atar damarı ve dinardı atardamarı);
-- beyin atardamarlarında ve gozde ağ tabaka atardamarında ;
-- kalp atardamarlarında.
NEDENLER:
Atardamar sertliğin nedeni gunumuzde hÂl bilinmemektedir; ama ortaya cıkışını kolaylaştıran ve gelişimini hızlandıran koşullar saptanmıştır.
Ortaya cıkışını kolaylaştıran etmenler
1) Kalıtım:
Unlu Fransız kalp uzmanlarından prof. Lenegre , 34 yaşında goğus anjinine yakalanmış ikizler orneğini vermektedir; her ikisi de 2 yıl sonra kalp kası enfarktusunde olmuşlerdir. Bazı ailelerin atardamar sertliğine yakalanmaya yatkın olduğu gorulmuştur. Dolayısıyla, bu hastalığa kalıtımsal yatkınlıktan soz edilir.
2) Cins:
Erkeklerin kadınlara oranla atardamar sertliğine yakalanmaları olasılığı, hic değilse 60 yaşından once, daha coktur. 40 – 50 arası bir yaş dilimi icin atardamar sertliği hastalarının yuzde 90’ı erkektir. 60 yaşın otesinde atardamar sertliği olasılığı, erkekler ve kadınlar icin aynıdır. Bu gozlem, kadınların kanında dolaşan ostrojennlerin yaşdonumunden once atardamar ceperlerini koruduğu varsayılarak yorumlanır.
3) Tutun:
aterom oluşma olasılığını artırır.
4) Şişmanlık:
aynı bicimde bir tehlike etmenidir.





5) Yağ metabolizması bozuklukları:
Atardamarların ic gomleğine kolesterol coker. Kan kolesterol coker. Kan kolesterol duzeyi yukseldikce, atardamar serliğinin gelişme tehlikesi fazlalaşır.
4) Şeker hastalığı:
Bir şeker hastasının atardamar sertliğine yakalanma tehlikesi fazlalaşır.
5) Atardamar yuksek basıncı:
Atardamar serliğinin hem nedeni, hem de sonucudur. Atardamarları dayanıksızlaştırır., kanama ya da ulserlerin oluşumunu hızlandırır.

TEDAVİ
Sorun koruyucu onlemlerin alınmasıdır.
Ateromun oluşturduğu ciddi atardamar hastalığı, iki grupta toplanabilen, ortaya cıkışı kolaylaştırıcı etmenlere bağlıdır. Once cins ve kalıtım: Bunlar konusunda soylenecek şey yoktur. Aynı bicimde, cok ciddi bir hastalık olan şeker de bir yana ayrılmalıdır. Ama ikinci grupta etki edilebilecek etmenler vardır. Şişmanlıktan ve aşırı beslenmeden sakınılmalıdır. Kişi sık sık tartılmalı ve kilo alımı cok olduğu anda az yemelidir. Kalori bakımından cok zengin besinler bırakılmalıdır. Tıbbi gozetim altında beslenme rejimine başlamaktan kacınılmamalıdır. Ayrıca organizmanın kolesterolu, bir yandan ozellikle yağlar ve şekerlerden yapılır, ote yandan da beslenme ile alınır. Demek ki buyuk olcude kolesterol alımı onlenmelidir. Kanda kolesterol duzeyi yukselmesine karşı savaşmak icin başlıca iki silah vardır. Atardamar basıncı elden geldiğince sık gozlenmelidir. Atardamar yuksek basıncı, sonucları ciddi olabilecek bir hastalıktır ve gecikmeksizin tedavi edilebilmesi icin erken ortaya cıkarılması gerekir. Ama bu arada, yaşla birlikte atardamar basıncının normal olarak yukselebileceği unutulmamalıdır.

KALP ATARDAMAR YETMEZLİĞİ
Kalp kasının atardamar ağındaki bir kusura bağlı rahatsızlıkların tumune , kalp atardamar yetmezliği denir.Kalp atardamar yetmezliği 3 grupta toplanabilir;caba harcama sırasında gelen goğus anjini ağrıları;kalp kası enfarktusu;kalp yemezliğinin bir bicimi. Oldukca sık rastlanan bir hastalıktır. Fransa’da olumlerin yuzde 40’ı kalp – damar hastalıklarındandır. Yani her yıl 150 000 kişi kalp kası enfarktusunden olmektedir.
Kalbin anatomisini kısaca anımsamak yararlı olacak . kalp kasının damarlaşma sisteminde sağda ve solda iki kalp atardamarı bulunur. Her kas bolgesi, yalnız bir tek atardamarcık ile damarlanır. Bu atardamarcık tıkanma durumlarında , onu ilgilendiren bolge artık damarlanmaz ve olur. Kalp atardamarı kalp kasına oksijen ve şeker taşınmasına sağlar; gercekten , kalbin calışması arttığında oksijen gereksinimi de eş değerli olarak artar.






ATARDAMAR İLTİHAPLANMALARI
Atardamar iltihapları ya da bacakların tıkayıcı atardamar hastalıkları , bacak atardamarlarından birinin capında kuculmeyle , bunun sonucu olarak da bu atardamar tarafından kanlanan alanlardan gecen kan miktarında bir azalmayla nitelenir.
Sık rastlanan ve 50 yaşına aşmış erkeklerde daha cok gorulen hastalıklardır.
NEDENLER:
En sık rastlananıdır. Atardamar sertliğini , daha doğrusu ateromlu hastalığın bacak atardamarları duzeyinde yerleşmesine bağlıdır.
Atardamar sertliğinin anatomik bozunlarını ve goğus anjinine ya da enfarktusu yol acabilen kalp atardamarları duzeyine yerleşmelerine daha once incelemiştik .
Atardamar daralmasına yol acan anatomik bozunlar , bacaklar duzeyinde de kalp atardamarları duzeyindekilerle aynı ozellikler gosterirler. Atardamar iltihabının ortaya cıkışını kolaylaştıran etmenler , goğus anjinininkilere benzer;
-- atardamar yuksek basınc;
-- şişmanlık;
-- tutun kullanımı;
-- kan kolesterol duzeyi yuksekliği;
-- şeker hastalığı.
Bunun dışında , erkeklerin hastalığa yakalanma tehlikesi kadınlardan fazladır. Nitekim , atardamar iltihabı ve kalp damarları yetmezliğinin birlikte gorulmesine sık rastlanır. Buna karşılık , atardamar iltihabının , beyin dolaşımını yetmezliğine yol acan beyin atardamarları duzeyinde ateromlu yerleşimle birlikte bulunması , daha az gorulur. Bobrek atardamarları duzeyinde ateromlu bir yerleşmeyse , daha da seyrektir.

Ateromsuz atardamar iltihapları:
Ender gorulurler.
Onemli bir bolumunu burger hastalığa oluşturur. Bu hastalığın temel nedeni bilinmemekte birlikte, tutunun belirleyici rol oynadığı sanılmaktadır.
Bağdokusu hastalıkları grubuna giren kural dışı atardamar iltihabı nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
-- duğumlu periartrit
-- lupus ;
-- skleroderma
-- romatizma kokenli yaygın atardamar iltihabı





TOPLARDAMAR İLTİHABI
Toplardamar iltihabı , ayak ya da baldır toplardamarından birinin icinde kan pıhtısı oluşmasıdır.
NEDENLER:
Oldukca sık rastlanan bir hastalıktır. Ozellikle ameliyatlarda ve genel kural olarak yatağa bağlı hastalarda gorulur.
3 grup ayırdedilir.
-- kadın hastalıklarıyla ve doğumla ilgili toplardamar iltihapları;
-- ameliyat sonrası toplardamarı iltihapları;
-- hastalığa bağlı toplardamar iltihapları;
Kalp yetmezliği cekenlerde , trombozlar ( dolaşımda pıhtıların oluşması ) dolasıyle , toplardamar iltihaplanmaları cok sık gorulur.
Toplardamar iltihabı ozellikle 40 yaşından genc kadınlarda gorulur. Bu yaştan sonra, erkeklerde ve kadınlarda toplardamar iltihabı gorulme oranı aynıdır.
Şişmanlık ve ailede toplardamar iltihabı ceken kişiler bulunması , hastalığın ortaya cıkışını kolaylaştırıcı etmenlerdir.
Tromboz oluşması trombositlerin bir toplardamar ceperinin bozuk bir notasında birbirlerine yapışmalarıyla acıklanır. Trombasitler kan pıhtılaşmasını kolaylaştırıcı maddeler taşırlar ve pıhtı buyuyerek , kan dolaşımının normal olarak yapılmasını engeller. Dolasıyle , başlangıcta damar ceperindeki bir bozukluk , pıhtı oluşmasını kolaylaştırır.
Ameliyat sorası toplardamar iltihapları şu bolgelerin ameliyatlarını gecirmiş hastalarda acığa cıkar:
-- kucuk leğen ( fi brom, prostat )
-- karın (mide , fıtık , apandisit , dalak )
-- goğus;
-- kırıklar ( kırık nedeniyle ameliyat olmuş kişilerde , coğunlukla alcıya alınan bolgede toplardamar iltihapları , onceden toplardamar iltihabı eğilimi olan kadınlarda doğum sonrasında , sezaryen sonrasında , ender olarak da duşukler sonrasında ortaya cıkarlar.
Hastalığa bağlı toplardamar iltihapları bazı kanserin , frengi ya da damla hastalığı gibi surugen hastalıkların , tifo ve septisemiler gibi ive gen hastalıkların evrimi sırasında gorulebilirler.
Ama ozellikle , ikili kapak bozuklukları , kalp yetmezliği , kulakcık fibrilasyonu kalp kası enfarktusu hastalılarının toplardamar iltihapları bu gruba girer. Yatağa bağlı herhangi bir kalp hastasında ortaya cıkabilirler. Gercekten , hareketsiz uzanma durumu , bir toplardamar iltihabının ortaya cıkışında en elverişli koşuldur.





Toplardamarda kan gollenmesi oluşur ve bu gollenme , kanda pıhtılaşma yeteneğinin artmasına bağlı olarak , toplardamar dolaşımını engelleyen bir pıhtının oluşmasını kolaylaştırır.

ATARDAMAR YARALANMALARI
Atardamar yaralanması , her zaman ciddi ve hemen tedavi edilmesi gereken bir olaydır. 2 onemli ağır basar: kan yitiminin bolluğu; yara aşağısındaki dokuların kan dolaşımının durması nedeniyle zarar gormesi.

NEDENLER:
Atardamar yaralanmalara , ya duzgun kenarlı yaralar oluşturan kesici ya da batıcı araclar ( bıcak , şiş ) ya ateşli silahlar ( kurşun obus parcaları ) , ya acık kemik kırıkları ya da değişik yaralayıcı etkenler ( sopa , ayak darbesi , carpışma ) yol acar; coğunlukla , atardamar ceperinde yırtılmalar ve ezilmelerle birlikte gorulurler.

TOPLARDAMAR YARALANMALARI
Atardamar yaralanmalarından daha ender gorulurler ve daha az ciddidirler.
Yalnızca buyuk toplardamar govdelerinin ( soz gelişi boyun , uyluk toplardamarı ) yaralanmaları olumle sonuclanabilir.

NEDENLER:
Nedenleri bir yaralanma , bir darbe , acık kırık , yuzeysel varis yırtılması olabilir.

KALP YARALANMALARI
Ender , ama ciddi bir olaydır; butun goğus yaralanmalarında kalp yaralanmasında kuşkulanmalıdır.
Hemen ameliyat gerektiği acıktır.

NEDENLER:
Goğus yaralanmalarının yuzde 5 – 10 ‘unda kalp yaralanmalarına rastlanmaktadır.
Ateşli ve kesici , delici silahların yol actığı yaralanmalar en sık nedendir.


__________________