Formaldehit

Formaldehit CH2O formulune sahip bir organik bileşiktir.
Aldehitlerin en basit uyesidir. Diğer ismi Metanal'dir. Karbonil grubunun boş olan iki bağına birer hidrojen bağlanmasıyla oluşur.Zehirli bir kimyasaldır.

Kaynama noktası -15 °C ve erime noktası -21 °C'dir. Formaldehit, genellikle %37'lik sulu cozeltisi şeklinde taşınır veya depo edilir. Bu cozeltiye formalin denir. Piyasada bircok urunun icinde son kullanım tarihini uzattığı icin kullanılmaktadır. Formalinden, duşuk basınc altında su buharlaşıp, ayrıldığı zaman, paraformaldehit meydana gelir. Bu bir polimer olup, formulu HO (CH2O)xH olan beyaz katı bir maddedir (x yaklaşık 30'dur). Bu polimer ısıtıldığı zaman, gaz formaldehide donuşur. Bundan dolayı, gaz formaldehit elde etmek icin, uygun bir kaynaktır. Saf formaldehitten, polimer urunler elde edilebildiği gibi, fenol ve kazein ile de sentetik recine ve plastikler imal edilmektedir.

Ticari olarak, metanol buharının hava oksijeni ile oksitlenmesinden veya tabii gazların uygun oksidasyonu ile elde edilir. Kullanılışı: Formaldehit polimerleştirilirse, polioksimetilen adında katı, beyaz, suda cozunmeyen bir urun elde edilir. Formaldehit, proteinler ile suda cozunmeyen bileşikler meydana getirdiğinden, zehirlidir. Bu ozelliği ve ucuz olması dolayısı ile dezenfektan (mikrop oldurucu) olarak kullanılır. Sudaki cozeltileri anatomik ve mikroskobik preparatları korumakta kullanılır. Formaldehidin amonyak ile reaksiyonundan urotropin adında bir bobrek ilacı elde edilir.

Formaldehit kimya endustrisinde en yaygın olarak kullanılan ve uretilen maddelerden birisidir. Formik aldehit ve metil aldehit olarak ta bilinmektedir. Renksiz bir gazdır ve sıklıkla en fazla %40 lık olmak uzere sulu cozelti halinde kullanılır (formalin). Formalin cozelitlerinde bir miktar da metil alkol bulunmaktadır. Gerek gaz hali gerekse sıvı cozeltisi kendisine ozgu, hoşa gitmeyen bir kokuya sahiptir. Oksitleyen maddelerle hızla tepkimeye girer, yuksek derişimlerinde yanıcı bir sıvıdır. Hidroklorik asitle bis (klorometil) eter buharı oluşturacak şekilde tepkimeye girer, oluşan bu madde ise kanser yapıcı bir maddedir. Tıbbi laboratuvarlarda koruyucu sıvı ve sterilize edici madde olarak kullanılmaktadır. Başlıca recine imalatında ve kimyasal uretim ara maddesi olarak kullanılmaktadır. Ureformaldehit ve fenolformaldehit recineler kopuk yalıtımı malzemelerinin, yapımında, sunta ve kontraplak imalinde tekstil urunlerinin işlenmesinde, ve ayrıca, formaldehit ure, fenol ve melamin recinelerinin yapımında kullanılmaktadır.
Doğal maddelerle uretilmeyen diş macunlarında ve gunluk temizlik urunlerinde kullanılmaktadır (formaldehitin bu urunlerin yapımında kullanılması cok sakıncalıdır).

Formaldehit etkilenimi coğu kez gaz halinde iken solunum yoluyla alınmasına bağlı olarak meydana gelir. Formaldehit soluyan kişilerde yorgunluk, uyuklama, baş ağrısı, baş donmesi, deri dokuntuleri gibi şikayetler goruluyor. Ancak sıvı formaldehit deri yoluyla da emilebilir. İşciler, uretim sırasında, maddelerin işlenmesinde ve recine imalatında etkilenebilir. Sağlık elemanları, eğitim gorevlileri ve oğrenciler de formaldehit icerisinde saklanan ve hazırlanmasında formaldehit kullanılan materyallere bağlı olarak yuksek etkilenim riski altındadır. Tuketiciler inşaatta kullanılan bazı malzemelerden, kozmetiklerden, ev parkelerinden, ev mobilyalarından ve dokuma urunlerinden yayılan formaldehitten etkilenebilirler. Ani formaldehit etkilenimi olume neden olabilir. Koku eşiği 1 ppm civarındadır. Koku duyusu yorgunluğuna bağlı olarak formaldehit kokusunu algılama eşiği zamanla yukselebildiğinden kokunun uyarıcı bir faktor olarak kabul edilmesi cok zordur. Uzun sureli olarak duşuk dozlarda formaldehite maruziyet solunum gucluğu, ekzema ve allerjik reaksiyonlara yol acabilir. Formaldehit insanlarda kanser yapıcı maddeler arasında sayılmaktadır. Burun ve akciğer kanseri ile bağlantılı, beyin kanseri ve losemiyle de ilişkili olduğu duşunulmektedir. Havada 0,1 ppm bulunduğunda, gozlerin sulanmasına, oksuruğe, nefes darlığına, hırıltılı solunuma, deri dokuntulerine, allerjik tepkilere, goz, burun ve boğazda yanmaya neden olur. Etkilenime bağlı olarak kusma ve ishale de yol acar. Duyarlığa yol acması nedeniyle daha sonraki etkilenimler aynı derişimde daha şiddetli reaksiyolara yol acabilir. 2 ppm konsantrasyonda gozlerde tahriş yapar, 20 ppm de tek bir etkilenimle bile korneada kalıcı matlaşmaya neden olur. 25 ppm uzerindeki etkilenimler oldurucu akciğer odemi dahil cok şiddetli tepkilere yol acar.
__________________