Canlıları, benzerlik ve akrabalık derecelerine gore gruplara ayırmaya sınıflandırma denir. 2 tip sınıflandırma vardır.

1) Suni (Ampirik) Sınıflandırma
Canlıların dış gorunuşlerine ve yaşadığı ortama bakılarak yapılan sınıflandırmadır.
Aristo tarafından yapılmıştır.
Canlılar; Bitkiler ve Hayvanlar olarak ikiye ayrılmıştır.
a) Bitkiler; Otlar, Calılar, Ağaclar
b) Hayvanlar; Havada yaşayanlar, Karada yaşayanlar, Suda yaşayanlar

Dış gorunuş dikkate alındığından nitel gozlemlere dayalı bir sınıflandırmadır.
Suni sınıflandırmada analog organlar dikkate alınır.
Analog organlar; yapıları farklı ama gorevleri (yaptıkları işleri) aynı olan organlardır. Analog organları analoji inceler.
Ornek: Kuşun kanadı – Arı kanadı – Sinek kanadı

2) Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma
Canlıların organ yapılarının benzerliğine, dolayısıyla evrimsel akrabalıklarına bakılarak yapılan sınıflandırmadır.
Doğal sınıflandırmada homolog organlar dikkate alınır.
Homolog organlar; yapıları aynı ama gorevleri farklı olan organlardır.Homolog organları homoloji inceler. Ornek: İnsanın kolu – Kuşun kanadı – Balinanın yuzgeci
Organları homolog olan canlılar akrabadırlar.Akraba canlıların proteinlerindeki amino asit dizilişleri, embriyonik gelişim evreleri, boşaltım artıkları da benzerdir.
Nicel gozlemlere dayanır.
Canlıların sınıflandırılmasında temel alınan bazı ozellikler :
* Hucre tipi ve sayısı (Okaryot – Prokaryot) (Hucresel organizasyon)
* Embriyo tabakalarının sayısı (Endoderm – Mezoderm – Ektoderm)
* Embriyonik ortulerin bulunuşu (Vitellus – Koryon – Amniyon – Allontois)
* Vucut boşluğu tipleri (Gastrovaskuler – Solom)
* Simetri şekilleri (Bileteral – Işınsal)
* Vucutta segmentlerin bulunuşu (Benzer parca)
* İskeletin bulunuşu (varsa kıkırdak veya kemik)
* Azotlu boşaltım maddelerinin benzerliği (NH3 – Ure – Urik Asit)
* DNA’ daki baz dizilişi
Sistemlerin varlığı (Sindirim, solunum, dolaşım vs.)


SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ



ınıflandırmanın en kucuk birimi turdur.
İlk tur kavramını John Ray kullanmıştır. Ray’ e gore ortak ataları olan benzer bireyler topluluğuna tur denir.
Bugunku anlamda tur; ortak bir atadan gelen, yapı ve gorev bakımından benzer organlara sahip, yalnızca kendi aralarında ureyebilen ve kısır olmayan doller meydana getiren canlıların oluşturduğu topluluktur.
At ile eşek birbiriyle ciftleşebilmesine rağmen yavruları olan katırın kısır olmasından dolayı farklı tur olarak alınır.
Ayrıca katır tur olmadığından dolayı sistematikte yeri yoktur.
Kurt ile kopeğin ciftleşmesinden oluşan kurt kopeği ureyebildiği halde kurt ve kopek farklı turdendir.
Bilimsel anlamda ilk sınıflandırmayı Carl Linne yapmıştır.
Aynı turden olan canlıların; kromozom sayıları, yaşama ortamları, boşaltım urunleri, embriyonik gelişimleri aynıdır. Protein yapıları ise bir başka canlıya gore birbirine daha cok benzer.
Aynı turun butun bireylerinin kromozom sayısı aynıdır..Ama kromozom sayısı ayı olan iki canlı aynı turden olmayabilir. Ornek: İnsan=46 kromozom; Moli balığı=46 kromozom
Turler yaşadıkları ortamlara adapte olduklarından ceşitlilik gosterebilir. Ornek: Irklar
Bir canlının embriyonik gelişimi sırasında once şube ozellikleri, en son ise tur ozellikleri ortaya cıkar.
Turler iki kelimeyle, diğer birimler tek kelimeyle adlandırılırlar.
Tur isminde ilk kelime cins ismi olup, ilk harfi buyuk yazılır. İkinci isim ise o turun tamamlayıcısıdır.



A) PROKARYOT CANLILAR (Monera Alemi)

Tamamı tek hucreli, basit yapılı canlılardır.
Cekirdekleri ve zarla cevrili organelleri yoktur. Protistlerden bu yonleriyle ayrılırlar.
Bakteriler, Mavi-Yeşil algler ve Virusler

1) Bakteriler
Ribozom haric organelleri yoktur.
Butun bakterilerde hucre zarı ve hucre ceperi bulunur. Ceperin yapısında karbonhidrat, protein ve yağ bulunur.Bazı bakterilerde ise cepere ek olarak polisakkaritlerden meydana gelmiş kapsul bulunur.
Hucre zarından oluşan mesozomları vardır.Mesozom, solunum enzimlerinin kullanılarak enerjinin uretildiği yerdir.
Fotosentez yapan bakterilerde hucre zarının sitoplazma icinde kıvrımlar yapmasıyla oluşan tilakoidler ve bunların icinde de klorofil bulunur.
Kalıtım maddesi DNA’ dır ve halkasaldır.Proteinle kaplı değildir.
Her yerde yaşayabilirler.En cok et suyu ve ağarlı besin ortamlarında coğalırlar.
Depo maddesi glikojendir.
Şekillerine gore; kure, cubuk, virgul, spiral
Gram boyasına gore; gram(+) , gram(-)
Solunumlarına gore; Aeroblar, Anaeroblar, Fakultatifler

Beslenmelerine gore;
a) Saprofitler: Organik maddeleri inorganik maddelere donuştururler.Sonucta besin ve enerji elde edilir.Tabiattaki C, P ve N dongusunde gorevlidirler.Ensim sistemleri iyi gelişmiştir.
b) Parazitler: Sindirim enzimleri olmadığı icin başka bir canlıya ihtiyac duyarlar. Hastalık yapanlarına patojen bakteriler denir.
c) Fotosentetikler: Sitoplazmalarında serbest klorofil taşırlar.Hidrojen kaynağı olarak H2O, H2S ve H2 gibi maddeleri kullanırlar.Aerob, Anaerob ya da fakultatif olabilirler.
d) Kemosentetikler: Organik maddelerin sentezi icin gerekli olan enerjiyi inorganik maddelerin oksidasyonundan (oksitlenmesinden) temin eder. Işık ve klorofil gerekli değildir.Nitrit, nitrat, demir ve kukurt bakterileri kemosentetiktirler.

Kemosentez sonucu:
1) Bazı zararlı maddeler ortadan kaldırılır.
2) Bitkilerin alabileceği tuzlar oluşturulur.
3) Kimyasal enerji kazanılır.
4) Organik besin sentezlenir.

Uremelerine gore;
a) Bolunerek: Butun bakterilerin esas ureme şeklidir.Amitoz şeklinde uygun bir ortamda 20 dakikada bir bolunurler.
b) Sporla: Bazı bakteriler ortam şartları bozulunca endospor oluştururlar.Endospor kalıtım materyallerinin cok az bir sitoplazmayla beraber, sert bir ceperle cevrilmiş halidir. Endosporlarda metabolik faaliyetler minimum seviyededir.
c) Konjugasyon: DNA yapısı farklı iki bakteri yan yana gelerek aralarında gecici bir zardan kopru oluştururlar.Bu kopru aracılığı ile DNA parcaları değiştirilir.

Bakterilerin coğu tuketicidir.

2) Mavi-Yeşil Algler
Fotosentez yaparlar ama kloroplastları yoktur.
Tatlı su birikintilerinde ve gollerde yaşarlar.
Sitoplazmalarında yeşil renkli klorofil pigmenti ve mavi renkli fikosiyanin pigmenti bulunur.
Yapışkan, jelatinimsi bir dış kılıf ile ortuludur.

3) Virusler
Protein kılıf ve bir nukleik asitten meydana gelir.Bu yapıya nukleoprotein denir.
Virusun protein kılıfına kapsid, kılıfı oluşturan parcalara kapsomer, yonetici molekulune ise genom denir.
Sitoplazmaları yoktur.
Enzim sistemleri olmadığından hucre ici mecburi parazittirler.
Enzim sistemleri olmadığından antibiyotiklerden etkilenmezler.
En kucuk organizmalardır.
Hucre dışında kristal yapıda bulunurlar.
Ozel dokularda coğalırlar.Her virusun coğaldığı belli bir hucre ceşidi vardır. Bunun sebebi ise hucre zarındaki glikoproteinlerin viruslerle birleşebilme ozelliği olmasındandır.
Virusler yuksek sıcaklık, ortam pH ı ve radyoaktif ışınlardan etkilenir ve olurler.

Virusler 3 tiptir.
a) Bitkisel Virusler: Kalıtım materyali hepsinde RNA dır. Tutun, patates, marul, mozaik virusleri ornek olarak verilebilir.
b) Hayvansal virusler: Kalıtım materyali bazılarında DNA, bazılarında ise RNA dır.Grip, kızamık, kabakulak, suciceği, sarı humma, cocuk felci, ucuklar, siğiller ve aids ornek verilebilir.
c) Bakteriyofaj: Kalıtım maddesi DNA’ dır.

* Sarı humma virusleri karaciğerde; kuduz virusleri beyin ve omurilikte ; cicek, kızamık ve siğil virusleri deride coğalırlar.
* Hucreler viruslere karşı interferon salgılar.İnterferon, hucrelerin viruslere karşı urettikleri bağışıklık maddesidir.Bu nedenle kabakulak, kızamık gibi hastalıkları gecirenler kolay kolay bu hastalıklara yakalanmazlar.
* Retrovirusler; RNA bulundururlar.Hucre icine girdiklerinde once ozel bir enzimle (Reverztranskriptoz)RNA’ yı cift zincirli DNA’ ya donuşturur.Sonra ise hucre DNA’ sını ele gecirerek işini yaptırır ve hucrenin kanserli hucreye donmesine sebep olur.

* Canlı bir hucreye giren virus şu etkilerden birini gercekleştirir.
Hucre icinde coğalarak hucrenin parcalanmasına sebep olmasına lizis denir.
Hucrenin DNA sına yapışarak hucrenin şeklinin değişmesine sebep olmasına transformasyon denir.
Hucrenin aşırı ve duzensiz bir şekilde coğalmasına sebep olmasına reproduksiyon denir.

* Virusun canlılık ozellikleri
Yonetici molekul taşırlar.
Coğalırlar.
Enzim bulundururlar.
Ozel protein yapıları vardır.

* Virusun cansızlık ozellikleri
Kristalleşirler.
Sitoplazmaları yoktur.
Hucre zarı ve ribozomları yoktur.
Metabolik reaksiyonları yapamazlar.

kursunkalem.com
__________________