Ticaret unvanı, her tacirin işletmesine ilişkin işlemleri yaparken ve işletmesi ile ilgili senet ve sair evrakı imzalarken kullanmakla yukumlu bulunduğu addır. Ticaret unvanı, tıpkı gercek kişilerin oz ad ve soyadında olduğu gibi, tacirleri, yani ticari işletmelerin sahiplerini birbirinden ayırmaya yarar. İşletme adı, işletmenin sahibini gostermeksizin iki işletmeyi birbirlerinden ayırt etmeyi olanaklı kıldığı halde, ticaret unvanı somut bir işletmenin hangi gercek ya da tuzel kişiye ait olduğunu gosterir.

TK m. 20, f. 1 uyarınca her tacir bir ticaret unvanı secip kullanmaya zorunludur. Bu ilke TK m. 42’de de tekrar edilmiş ve tacirin işletmenin acıldığı gunden itibaren 15 gun icinde ticari işletmesini ve sectiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirmekle yukumlu olduğu acıklanmıştır. Butun ticaret unvanları cekirdek ve ek denen iki kısımdan oluşur. Cekirdek her ticaret unvanında bulunmasını yasanın zorunlu kıldığı bolum, ek ise duruma gore bu cekirdeğe isteğe bağlı olarak ya da bazen zorunlu bir bicimde yapılan ilavelerdir. Unvanın cekirdek kısmı, tacirin gercek ya da tuzel kişi olmasına ve hatta tuzel kişi tacirlerin de niteliklerine gore farklılık gosterir.

TK m. 43 uyarınca gercek kişi bir tacirin unvanı TK m. 48’e gore yapılabilecek olan ekler bir yana bırakırsa, tacirin kısaltılmadan yazılacak ad ve soyadından oluşur. Ne var ki, yasa ticaret unvanına aynı sicil dairesindeki daha once tescil edilmiş olan unvanlardan acıkca ayırt etmeye yarayacak eklerin yapılmasını zorunlu kılmıştır.

Orneğin aynı sicil dairesinde iki tane Ahmet Tecimen varsa, bunların unvanları kural olarak ad ve soyadlarından oluşacağı icin, ucuncu kişiler, hatta kamusal makamlar karışıklılığa duşebilecektir. Bu nedenle yasa, unvanını ikinci olarak, yani sonradan tescil ettirmek isteyen Ahmet Tecimen’e ek yaptırmak gorevini yuklemiştir. Bu tur eklere zorunlu ekler denir. Fakat tacir unvanına, huviyeti, işletmenin genişlik ve onemi ya da mali durumu hakkında ucuncu kişilerde yanılgıya yol acmayacak gercek ya da hayali ekler yapabilir. Bunların ahlÂk ya da adaba aykırı olmaması gerekir.

Aynı şekilde tek başına ticaret yapan bir gercek kişi tacir ticaret unvanına bir ortaklığın varolduğu sanısını uyandırabilecek ekler yapamaz. Nihayet tacirin bazı ekleri yapabilmesi izin almasına bağlıdır. Ticaret unvanına Turk, Turkiye, Cumhuriyet ve Milli kelimeleri ancak Bakanlar Kurulu kararı ile konulabilir.

Kişi ortaklıkları olan kollektif şirketlerdeunvanın cekirdek kısmı, butun ortakların ya da hic olmazsa iclerinden birinin adı ve soyadı ile şirketi ve turunu gosteren bir ibareyi icerir. Orneğin Ahmet Tecimen ve Ortakları Kollektif Şirketi gibi. Adi ve sermayesi paylara bolunmuş komandit ortaklıklarda ise, unvanda komandite ortaklardan hic olmazsa birinin adı ve soyadı yer almalıdır. Bu tur ortaklıkların unvanında sınırlı sorumlu ortak olan komanditerlerin adının yer alması yasaktır. Fakat sınırlı sorumlu ortak olan komanditerlerin adı her nasılsa ticaret unvanına yazılmışsa, bu onun sorumluluğunun sınırsız (komandite gibi) hale donuşmesine neden olur.

Konu unvanları diye de nitelendirilen anonim ve limited ortaklıklarda ise unvan serbestce saptanabilir. Fa kat bu unvanlarda iştigal konusuna gosterilmesi ve “limited şirket” ya da “anonim şirket” ibarelerinin yer alması gerekir. Anonim ve limited ortaklığın ticaret unvanında bir gercek kişinin adı da bulunabilir. Fakat bu durumda ortaklığın turunu gosteren ibarelerin rumuzlu ya da kısaltılmış olarak, orneğin A.fi. ya da Ltd. Şti. olarak yazılması mumkun değildir.

Ticari işletmeye sahip olan dernek ve diğer tuzel kişilerin ticaret unvanları ise adlarının aynıdır. Donatma iştirakinin ticaret unvanı muşterek donatanlardan hic olmazsa birinin ad ve soyadını veya deniz ticaretinde kullanılan geminin adını icerir. Soyadları ile gemi adı kısaltılamaz. Donatma iştirakinin unvanında ayrıca iştiraki gosterecek bir ibare de bulunur.

TK tek kişi unvanlarını sadece aynı sicil dairesinde koruduğu ve başka sicil dairesinde daha once tescil edilmiş olan aynı ad ve soyadını ihtiva eden bir ticaret unvanı sahibine ancak haksız rekabet kuralları uyarınca (TK m. 56) mudahale etmek imkÂnını verdiği halde (TK m. 43 f. 2), tuzel kişi tacirlerde ticaret unvanına Turkiye’nin herhangi bir sicil dairesinde daha once tescil edilmiş bulunan diğer bir unvandan ayırt edilmesi icin gerekli olduğu takdirde ek yapılmasını zorunlu kılmış, yani tuzel kişi tacirlerin ticaret unvanlarına Turkiye genelinde koruma sağlamıştır.

TK ticaret unvanının oluşumunda gerceklik ilkesini kabul etmiş, başka bir ifadeyle ozellikle gercek kişi tacirlerde ve kişi ortaklıklarda unvanın olanaklar oranında işletmenin gercek sahibini gostermesini zorunlu kılmıştır. Ne var ki, bazı hallerde ucuncu kişilerin ve daha cok ticari işletme ile bağlantı icinde bulunan muşterilerin yanılmalarını onlemek amacıyla iş sahibi tacirin değişmesine rağmen, unvanın aynı kalmasına da izin vermiştir.

Gercekten TK m. 49 uyarınca ticari işletme sahibinin ya da bir ortağın ticaret unvanına dahil bulunan adı kanunen değişir ya da yetkili makamlar tarafından değiştirilirse, unvan olduğu gibi kalabilir. Daha once bekÂr olan bir kadının evlenerek soyadının değişmesinde durum boyledir. Aynı şekilde kollektif ya da komandit ortaklığa ya da donatma iştirakine yeni ortaklar girmesi halinde unvan eski şekliyle kalabilir. Bu ortaklıklarda ortaklardan biri olur ve bunun mirascıları ister şirkete miras payları ile devam etsin, ister etmesinler, miras bırakanların adının bundan sonra da unvanda yer almasına izin verirlerse, ticaret unvanının değiştirilmesine gerek yoktur. Nihayet kollektif ve komandit ortaklıklarda, şirketten ayrılan bir ortak adının da ticaret unvanında yer almasına izin verilir.

TK şube unvanlarını ayrıca m. 50’de duzenlemiştir. Buna gore şube kendi merkezinin ticaret unvanını şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadır. Bu unvana şube ile ilgili ekler yapılabilir. Merkezi yabancı bir ulkede bulanan bir işletmenin Turkiye’deki şubesinin ticaret unvanında, merkezin ve şubenin bulunduğu yerlerin ve şube olduğunun gosterilmesi gerekir. Bu konuda TK m. 42, f.3’de uygulanır. Bunun dışında TK m. 42 butun ticaret unvanlarında uygulanacak diğer bazı hukum ve zorunluluklar da ongormektedir. Her şeyden once butun tacirler kullanacakları ticaret unvanını ve bunun altına atacakları imzayı notere onaylattırdıktan sonra ticaret siciline tescil ettirmekle yukumludur. Tacir tuzel kişi ise unvanla birlikte onun namına imzaya yetkili kişilerin imzaları da notere tasdik ettirilerek sicil memuruna verilir.

Merkezleri yurt dışında bulunan ticari işletmelerin Turkiye’deki şubeleri kendi ulke yasalarının ticaret unvanı hakkındaki hukumleri saklı kalmak koşulu ile yerli işletmeler gibi tescil olunurlar. Bu gibi şubeler icin merkezi Turkiye’de bulunan tam yetkili bir mumessilin atanması zorunludur. Bunların birden fazla şubesi varsa, ilk şubenin tescilinden sonra acılacak şubeler yerli ticari işletmelerin şubeleri gibi tescil olunur.

TK’da ticaret unvanının işletmeden ayrı olarak ucuncu kişilere devredilmesine izin verilmemiştir. Bir işletmenin devri aksi acıkca kabul edilmiş olmadıkca, unvanın da devredildiğini gosterir. Oyleyse unvan işletmeden ayrı olarak devredilememekle birlikte, tacirin unvanını koruyarak sadece işletmesini devretmesi mumkundur.

Usulen tescil ve ilan edilmiş olan ticaret unvanı uzerinde sahibinin tekel halinde kullanma hakkı vardır. Unvanı yasaya aykırı olarak ucuncu bir kişi tarafından kullanılan kişi, bunun onlenmesini ve haksız bicimde kullanılan ticaret unvanı tescil edilmişse, bunun sicilden silinmesini, nihayet zarar gormuş ise ve diğer taraf kusurlu ise bu zararın tazminini de isteyebilir.

Ticaret unvanının muşterilerde yarattığı izlenimin onem ve değerini goz onune alan yasa koyucu mahkemenin davayı kazanan tarafın istemi uzerine hukmun gazete ile yayınlanmasına da karar verebileceği ongormuştur. (TK m. 54) TK m. 52 tescilsiz ya da kanuna aykırı ticaret unvanı kullanıldığını oğrenen mahkeme uyeleri ve memurları ile, ticaret ve sanayi odalarını ve noterleri durumu savcı lığa ihbar etmekle yukumlu kılmışlardır. Bunun dışında yasa hukumlerine aykırı davranan tacirler hakkında cezai yaptırımlar da ongorulmuştur. Sermaye Piyasası Kanunu m. 36’da menkul kıymetler yatırım ortaklıkları ile menkul kıymetler yatırım fonunun unvanları bakımından ozel bir duzenleme getirilmiştir.
__________________