Vandallık / Vandalizm
Vikipedi, ozgur ansiklopedi

Vandallık veya akım olarak Vandalizm, bilerek ve isteyerek, kişiye ya da kamuya ait bir mala, araca ya da urune zarar verme eylemidir.
Vandal, kırma, parcalama, yok etme, kesme, yakıcı madde atma, boya atma yoluyla sonucunu bilerek, başkasının ya da kamunun sahiplendiği, onemsediği ve değerli bulduğu bir maddeye (orneğin, okul arac-gerecine, muzede sergilenen tarihsel bir yapıta, resim galerisindeki bir tabloya) zarar verir.
Terimin cıkış noktası Fransız Devrimi sırasında bir din adamı tarafından Cumhuriyet Ordusu'nun bazı davranışlarını nitelemek icin kullanılmasıdır. Henri Grégoire isimli bu papaz ordunun davranışlarını 455 yılında Roma'yı yağmalayan Cerman soyundan gelen Vandallara benzetmiştir.
Vandalizm, antisosyal kişilik bozukluğu olarak tanımlanmıştır. Erkek bireylerde daha sık gorulmektedir. Kadınlarda daha az rastlanmasına karşın, antisosyal kişilik bozukluğu olan genc annelerin eşlerine ve cocuklarına karşı şiddet iceren davranışlarda bulunduğu bildirilmiştir. Vandalizmin ozellikle yetişkin cağda ilac, uyuşturucu ve alkolun kotu kullanımıyla ilişkili olduğu saptanmış olup; kokain kullanan yetişkinlerde % 57 oranında vandalist davranışlar gorulmuştur. Ozellikle sosyo-ekonomik duzeyi duşuk okul cağındaki genclerde sık karşılaşılmaktadır. 16 ayrı liseden 7340 oğrenci arasında yapılan bir calışmada oğrencilerin % 5'inde vandalist davranışların gozlendiği bildirilmektedir.

Resmi Vandalizm
Roma İmparatorluğu'nda, damnatio memoriae, yani hatıraların lanetlenmesi denilen bir uygulama vardı. Buna gore sevilmeyen birisi olduğunde ona ait heykeller kırılır ya da kafaları koparılır, isimleri tum kayıtlardan cıkarılır ve adları anılmazdı. Orneğin Nero, tek başına imparator olduğunda, kendinden once gelen imparatora ait tum heykelleri yıktırtmıştır.
Eski Mısır'da da rahipler tekrar gucu ellerinde gecirdiklerinde benzer uygulamalarla, kendilerinin gucunu kısıtlayan firavunun mezarını tahrip ettirmişlerdir.
Modern zamanlarda da devam eden resmi vandalizm, Naziler tarafından yıkılan Yahudi sembolleri, Sovyetlerin cokuşunden sonraki tahribatlar, Taliban tarafından yok edilen tarihi dev Buda heykelleri ve son olarak da ABD'nin, Irak'ta Bağdat'taki Saddam heykelini yıkmasıyla sembolleşmiştir.
__________________