Cocuk Haklarına Dair Sozleşme
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde benimsenen sozleşme 2 Eylul 1990 tarihinde de yururluluğe girmiştir. Turkiye de dahil olmak uzere yaklaşık 142 ulke ya sozleşmeyi imzalamış ya da onay ve katılma yoluyla Taraf Devlet durumuna gelmiştir.
Madde 1
Bu sozleşme uyarınca cocuğa uygulanabilecek olan kanuna gore daha erken yaşta reşit olma durumu haric, on sekiz yaşına kadar her insan cocuk sayılır.
Madde 2
1. Taraf Devletler, bu Sozleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her cocuğa, kendilerinin, ana babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka duşunceler, ulusal, etnik ve sosyal koken, mulkiyet, sakatlık, doğuş ve diğer statuler nedeniyle hicbir ayrım gozetmeksizin tanır ve taahhut ederler.
2. Taraf Devletler, cocuğun ana-babasının, yasal vasilerinin veya ailesinin oteki uyelerinin durumları, faaliyetleri, acıklanan duşunceleri veya inancları nedeniyle her turlu ayırıma veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkili bicimde korunması icin gerekli tum uygun onlemi alırlar
Madde 3
1. Kamusal ya da ozel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve cocukları ilgilendiren butun faaliyetlerde, cocuğun yararı temel duşuncedir.
2. Taraf Devletler, cocuğun ana-babasının, vasilerinin ya da kendisinden hukuken sorumlu olan diğer kişilerin hak ve odevlerini de goz onunde tutarak, esenliği icin gerekli bakım ve bu amacla tum uygun yasal ve idari onlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler,cocukların bakımı ve korunmasından sorumlu kurumların, hizmet ve faaliyetlerin ozellikle guvenlik,sağlık, personel sayısı ve uygunluğu ve yonetimin yeterliliği acısından, yetkili makamlarca konulan olculere uymalarını taahhut ederler.
Madde 4
Taraf Devletler, bu Sozleşmede tanınan hakların uygulanması amacıyla gereken her turlu yasal, idari ve diğer onlemleri alırlar. Ekonomik, sosyal ve kulturel haklara ilişkin olarak, Taraf Devletler eldeki kaynaklarını olabildiğince geniş tutarak, gerekirse uluslararası işbirliği cercevesinde bu tur onlemler alırlar.
Madde 5
Taraf Devletler, bu Sozleşmenin cocuğa tanıdığı haklar doğrultusunda cocuğun yeteneklerinin
geliştirilmesi ile uyumlu olarak, cocuğa yol gosterme ve onu yonlendirme konusunda ana-babanın, yerel gelenekler on goruyorsa uzak aile veya topluluk uyelerinin, yasal vasilerinin veya cocuktan hukuken sorumlu kişilerin sorumluluklarına, haklarına ve odevlerine saygı gosterirler.
Madde 6
1.Taraf Devletler, her cocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğunu kabul ederler.
2.Taraf Devletler, cocuğun hayatta kalması ve gelişmesi icin mumkun olan azami cabayı gosterirler.
Madde 7
1.Cocuk doğumdan hemen sonra derhal nufus kutuğune kaydedilecek ve doğumdan itibaren bir isim hakkına, bir vatandaşlık kazanma hakkına ve mumkun olduğu olcude ana-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler, ozellikle cocuğun tabiiyetsiz kalması soz konusu olduğunda kendi ulusal hukuklarına ve ilgili uluslararası belgeler cercevesinde ustlendikleri yukumluluklerine uygun olarak bu hakların işlerlik kazanmasını taahhut ederler.
Madde 8
1.Taraf Devletler yasanın tanıdığı şekli ile cocuğun kimliğini; tabiiyeti, ismi ve aile bağları dahil, koruma hakkına saygı gostermeyi ve bu konuda yasa dışı mudahalelerde bulunmamayı taahhut ederler.
2. Cocuğun kimliğinin unsurlarının bazılarından veya tumunden yasaya aykırı olarak yoksun bırakılması halinde, Taraf Devletler cocuğun kimliğine suratle yeniden kavuşturulması amacıyla gerekli yardım ve korumada bulunurlar
Madde 9
1.Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere gore ve temyiz yolu acık olarak, ayrılığın cocuğun yuksek yararına olduğu yolunda karar vermedikce, Taraf Devletler, cocuğun; ana-babasından, onların rızası dışında ayrılmamasını guvence altına alırlar . Ancak, ana-babası tarafından cocuğun kotu muameleye maruz bırakılması yada ihmal edilmesi durumlarında yada ana- babanın birbirinden ayrı yaşaması nedeniyle cocuğun ikametgahının belirlenmesi amacıyla karara varılması gerektiğinde, bu tur bir ayrılık kararı verilebilir.
2 Bu maddenin birinci fıkrası uyarınca girişilen her işlemde, ilgili butun taraflara işleme katılma ve goruşlerini bildirme olanağı tanınır.
3.Taraf Devletler,ana-babasından veya bunlardan birinden ayrılmasına karar verilen cocuğun,kendi yuksek yararına aykırı olmadıkca, ana-babasının ikisiyle de duzenli bir bicimde kişisel ilişki kurma ve doğrudan goruşme hakkına saygı gosterirler.
4.Boyle bir ayrılık,bir Taraf Devlet tarafından girişilen ve cocuğun kendisinin ana-babasının veya her ikisinin birden tutuklanmasını,hapsini,surgun sınır dışı edilmesini veya olumunu (ki buna devletin gozetimi altında iken nedeni ne olursa olsun meydana gelen olum dahildir) tevlit eden herhangi benzer bir işlem sonucu olmuşsa, bu Taraf Devlet, istek uzerine ve cocuğun esenliğine zarar vermemek koşulu ile; ana- babaya, cocuğa veya uygun olursa, ailenin bir başka uyesine, soz konusu aile bireyinin ya da bireylerinin bulunduğu yer hakkında gereken bilgi verecektir. Taraf Devletler, boyle bir istemin başlı başına sunulmasının ilgili kişi veya kişiler bakımından aleyhe hic bir sonuc yaratmamasını ayrıca taahhut ederler.
Madde 10
1. 9 uncu Maddenin 1 inci fıkrası uyarınca Taraf Devletlere duşen sorumluluğa uygun olarak, cocuk veya ana-babası tarafından, ailenin birleşmesi amaclarıyla yapılan bir Taraf Devlet girme ya da onu terk etme konusundaki her başvuru, Taraf Devletlerce olumlu, insani ve ivedi bir tutumla ele alınacak. Taraf Devletler, bu tur bir başvuru yapılmasının, başvuru sahipleri veya aile uyeleri aleyhine sonuclar yaratmamasını taahhut ederler.
2. Ana-babası, ayrı Devletlerde oturan bir cocuk olağanustu durumlar haric, hem ana hem de babası ile duzenli bicimde kişisel ilişkiler kurma ve doğrudan goruşme hakkına sahiptir. Bu nedenle ve 9 uncu maddenin 1. Fıkrasına gore Taraf Devletler cocuğun ve ana- babasının Taraf Devletlerin ulkeleri dahil herhangi bir ulkeyi terk etme ve kendi ulkelerine donme hakkına saygı gosterirler. Herhangi bir ulkeyi terk etme hakkı, yalnızca yasada on gorulduğu gibi ve ulusal guvenliğin, kamu duzenin, kamu sağlığı veya ahlak veya başkalarının hak ve ozgurluklerini korumak amacı ile ve işbu sozleşme ile tanınan oteki haklarla bağdaştığı olcuce kısıtlamalara konu olabilir.
Madde 11
1.Taraf Devletler, cocukların yasa dışı yollarla ulke dışına cıkarılıp geri dondurulmemesi halleriyle mucadele icin onlemler alırlar.
2. Bu amacla Taraf Devletler 2 yada cok taraflı anlaşmalar yapılmasını mevcut anlaşmalarla katılmayı teşvik ederler.
Madde 12
1.Taraf Devletler, goruşlerini oluşturma yeteneğine sahip cocuğun, kendini ilgilendiren her konuda goruşlerini serbestce ifade etme hakkını bu goruşlere cocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken ozen gosterilmek suretiyle tanırlar.
2.Bu amacla, cocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada cocuğun ya doğrudan doğruya veya bir temsilci yada uygun bir makam yoluyla dinlenilmesi fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak cocuğa, ozellikle sağlanacaktır.
Madde 13
1.Cocuk, duşuncesini ozgurce acıklama hakkına sahiptir;bu hak, ulke sınırları ile bağlı olmaksızın; yazılı, sozlu, basılı, sanatsal bicimde veya cocuğun sececeği başka bir aracla her turlu haber ve duşuncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi ozgurluğunu icerir.
2.Bu hakkın kullanılması yalnızca;
a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı,
b) Milli guvenliğin, kamu duzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyle ve kanun tarafından ongorulmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konu olabilir.
Madde 14
1.Taraf Devletler, cocuğun duşunce, vicdan ve din ozgurlukleri hakkına saygı gosterirler.
2.Taraf Devletler, ana-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin; cocuğun yeteneklerinin gelişmesiyle bağdaşır bicimde haklarının kullanılmasında cocuğa yol gosterme konusundaki hak ve odevlerine, saygı gosterirler.
3.Bir kimsenin dinini ve inanclarını acıklama ozgurluğu kanunla ongorulmek ve gerekli olmak kaydıyla yalnızca kamu guvenliği, duzeni, sağlık ya da ahlakı ya da başkalarının temel hakları ve ozgurluklerini korumak gibi amaclarla sınırlandırılabilir.
Madde 15
1.Taraf Devletler, cocuğun dernek kurma ve barış icinde toplanma ozgurluklerine ilişkin haklarını kabul ederler.
2.Bu hakların kullanılması, ancak zorunlu kılınan ve demokratik bir toplumda gerekli olan ulusal guvenlik, kamu guvenliği, kamu duzeni yararına olarak ya da kamu sağlığı ve ahlakın ya da başkalarının hak ve ozgurluklerinin korunması amaclarıyla yapılan sınırlandırmalardan başkalarıyla kısıtlandırılamaz.
Madde 16
1.Hicbir cocuğun ozel yaşantısına, aile, konut ve iletişimine keyfi ya da haksız bir bicimde mudahale yapılamayacağı gibi, onur ve itibarına da haksız olarak saldıramaz.
2.Cocuğun bu tur mudahale ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
Madde 17
Taraf Devletler, kitle iletişim araclarının onemini kabul ederek cocuğun; ozellikle toplumsal,ruhsal ve ahlaki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yonelik ceşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar. Bu amacla Taraf Devletler:
a)Kitle iletişim araclarını cocuk bakımından toplumsal ve kulturel yararı olan ve 29.cu maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak icin teşvik ederler; b)Ceşitli kulturel, ulusal ve uluslararası kaynaklardan gelen bu turde bilgi ve belgelerin uretimi, değişimi ve yayımı amacıyla uluslararası işbirliğini teşvik ederler.
c)Cocuk kitaplarının uretimini ve yayılmasını teşvik ederler;
d)Kitle iletişim araclarının azınlık grubu veya bir yerli ahaliye mensup cocukların dil gereksinimlerine ozel onem gostermeleri konusunda teşvik ederler;
e)13 ve18.ci maddelerde yer alan kurallar goz onunde tutularak cocuğun esenliğine zarar
verebilecek bilgi ve belgelere karşı korunması icin uygun yonlendirici ilkeler geliştirilmesini
teşvik ederler;
Madde 18
1.Taraf Devletler,cocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında ana-babanın
birlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması icin her turlu cabayı gosterirler. Cocuğun
yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk once ana-babaya ya da durum gerektiriyorsa
yasal vasilere duşer. Bu kişiler her şeyden once cocuğun yuksek yararını goz onunde
tutarak hareket ederler.
2.Bu Sozleşmede belirtilen hakların guvence altına alınması ve geliştirilmesi icin Taraf Devletler, cocuğun yetiştirilmesi konusundaki sorumluluklarını kullanmada ana-baba
ve yasal vasilerin durumlarına uygun yardım yapar ve cocukların bakımı ile gorevli
kuruluşların, faaliyetlerin ve hizmetlerin gelişmesini sağlarlar.
3.Taraf Devletler, calışan ana-babanın, cocuk bakım hizmet ve tesislerinden, cocuklarının
da bu hizmet ve tesislerden yararlanma hakkını sağlamak icin uygun olan her turlu onlemi
alırlar.
Madde 19
1.Bu Sozleşmeye Taraf Devletler,cocuğun ana-babasının ya da onlardan yalnızca birinin,
yasal vasi veya vasilerinin ya da bakımını ustlenen herhangi bir kişinin yanında iken
bedensel saldırı, şiddet veya suistimale, ihmal ya da ihmalkar muameleye, ırza gecme
dahil her turlu istismar ve kotu muameleye karşı korunması icin; yasal, idari, toplumsal,
eğitsel butun onlemleri alırlar.
2.Bu tur koruyucu onlemler; burada tanımlanmış olan cocuklara kotu muamele olaylarının
onlenmesi, belirlenmesi, bildirilmesi, yetkili makama havale edilmesi, soruşturulması,
tedavisi ve izlenmesi icin gerekli başkaca yontemleri ve uygun olduğu takdirde adliyenin
işe el koyması olduğu kadar durumun gereklerine gore cocuğa ve onun bakımını
ustlenen kişilere, gereken desteği sağlamak amacı ile sosyal programların duzenlenmesi
icin etkin usulleri de icermelidir.


Madde 20
1.Gecici ve surekli olarak aile cevresinden yoksun kalan veya kendi yararına olarak bu ortamda bırakılması kabul edilmeyen her cocuk, Devletten ozel koruma ve yardım gorme hakkına sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler bu durumdaki bir cocuk icin kendi ulusal yasalarına gore, uygun olan bakımı sağlayacaklardır.
3. Bu tur bakım, başkaca benzerleri yanında, bakıcı aile yanına verme, İslam Hukukunda Kefalet ( Kafalah ), evlat edinme ya da gerekiyorsa cocuk bakımı amacı guden uygun kuruluşlara yerleştirmeyi de icerir. Cozumler duşunulurken, cocuğun yetiştirilmesinde surekliliğin korunmasına ve cocuğun etnik, dinsel kulturel ve dil kimliğine gerek saygı gosterilecektir.
Madde 21
Evlat edinme sistemini kabul eden ve/veya buna izin veren Taraf Devletler, cocuğun en
yuksek yararlarının temel duşunce olduğunu kabul edecek ve aşağıdaki ilkeleri
gercekleştirecektir:
a)Bir cocuğun evlat edinilmesine ancak yetkili makamlar karar verir. Bu makam uygulanabilir
yasa ve usullere gore ve guvenilir tum bilgilerin ışığında; cocuğun, ana-babası, yakınları ve
yasal vasisine gore durumunu goz onune alarak ve gereken durumlarda tum ilgililerle yapılacak
goruşme sonucu onların da evlat edinme konusundaki onaylarını alma zorunluluğuna uyarak,
kararını verir.
b)Cocuğun kendi ulkesinde elverişli bicimde bakılması mumkun olmadığı veya evlat edinecek
veya yanına yerleştirilecek aile bulunmadığı takdirde, ulkeler arası evlat edinmenin cocuk
bakımından uygun bir cozum olduğunu kabul ederler.
c)Başka bir ulkede evlat edinilmesi duşunulen cocuğun, kendi ulkesinde mevcut evlat edinme
durumuyla eşdeğer olan guvence ve olculerden yararlanmasını sağlarlar.
d)Ulkeler arası evlat edinmede, yerleştirmenin ilgililer bakımından yasadışı para kazanma
konusu olmaması icin gereken butun onlemleri alırlar.
e)Bu maddedeki amacları, uygun olduğu olcude, ikili yada cok taraflı duzenleme veya anlaşmalarla teşvik ederler ve bu cercevede, cocuğun başka bir ulkede yerleştirilmesinin
yetkili makam veya organlar tarafından yurutulmesini guvenceye almak icin caba gosterirler.
Madde 22
1.Taraf Devletler, ister tek başına olsun isterse ana-babası veya herhangi bir başka kimse
ile birlikte bulunsun, multeci statusu kazanmaya calışan ya da uluslararası ic hukuk kural
ve usulleri uyarınca multeci sayılan bir cocuğun, bu Sozleşmede ve insan haklarına veya
insani konulara ilişkin ve soz konusu Devletlerin taraf oldukları diğer Uluslararası sozleşmelerde tanınan ve bu duruma uygulanabilir nitelikte bulunan hakları kullanması amacıyla koruma ve insani yardımdan yararlanması icin gerekli butun onlemleri alırlar.
2.Bu nedenle, Taraf Devletler, uygun gordukleri olcude, Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve onunla işbirliği yapan hukumetler arası ve hukumet dışı yetkili başka kuruluşlarla bu durumda olan bir cocuğu korumak, ona yardım etmek, herhangi bir multeci cocuğun ailesiyle yeniden bir araya gelebilmesi icin ana-babası veya ailesinin başka uyeleri hakkında bilgi toplamak amacıyla işbirliğinde bulunurlar. Herhangi bir nedenle kendi aile cevresinden surekli ya da gecici olarak ayrı duşmuş bir cocuğa bu sozleşmeye gore tanınan koruma, aynı esaslar icinde, ana-babası ya da ailesini başkaca uyelerinden hic birisi bulunamayan cocuğa da tanınacaktır.
Madde 23
1. Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel ozurlu cocukların saygınlıklarını guvence altına alan, ozguvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşamı etkin bicimde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz bir yaşama sahip olmalarını kabul ederler.
2. Taraf Devletler, ozurlu cocukların ozel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar ve eldeki kaynakları yeterliliği olcusunde ve yapılan başvuru uzerine, yardımdan yararlanabilecek durumda olan cocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara, cocuğun durumu ve ana-babasının veya cocuğa bakanların icinde bulundukları koşullara uygun duşecek yardımın yapılmasını teşvik ve taahhut ederler.
3. Ozurlu cocuğun ozel bakıma gereksinimi olduğu bilincinden hareketle bu maddenin 2 inci fıkrası uyarınca yapılması ongorulen yardım, cocuğun ana-babasını ya da cocuğa bakanların parasal ( mali) durumları goz onune alınarak, olanaklara olcusunde ucretsiz sağlanır. Bu yardım; ozurlu cocuğun eğitimi, meslek eğitimi, tıbbi bakım hizmetleri, rehabilitasyon hizmetleri, bir işte calışabilecek duruma getirme hazırlık programları ve dinlenme/eğlenme olanaklarından etkin olarak yararlanmasını sağlamak uzere duzenlenir ve cocuğun en eksiksiz bicimde toplumla butunleşmesi yanında, kulturel ve ruhsal yonu dahil bireysel gelişmesini gercekleştirme amacını guder.
4. Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu icinde, ozurlu cocukların koruyucu sıhhi bakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli bilgilerin alışverişi yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine ilişkin yontemlerin bilgilerini de icerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu alanlardaki guclerini, anlayışlarını geliştirmek ve deneyimlerini zenginleştirmek amacıyla bilgi dağıtımını ve bu bilgiden yararlanmayı teşvik ederler. Bu bakımdan, gelişmekte olan ulkelerin gereksinimleri, ozellikle goz onune alınır.
Madde 24
1.Taraf Devletler, cocuğun olabilecek en iyi sağlık duzeyine kavuşma, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini veren kuruluşlardan yararlanma hakkını tanırlar. Taraf Devletler, hicbir cocuğun bu tur tıbbi bakım hizmetlerinden yararlanma hakkında yoksun bırakılmamasını guvence altına almak icin caba gosterirler.
2. Taraf Devletler, bu hakkın tam olarak uygulanmasını takip ederler ve ozellikle:
a) Bebek ve cocuk olum oranlarının duşurulmesi;
b) Butun cocuklara gerekli tıbbi yardımının ve tıbbi bakımın; temel sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine onem verilerek sağlanması;
c) Temel sağlık hizmetleri cercevesinde ve başka olanakların yanı sıra, kolayca bulunabilen tekniklerin kullanılması ve besleyici yiyecekler ve temiz icme suyu sağlanması yoluyla ve cevre kirlenmesinin tehlike ve zararlarını goz onune alarak, hastalık ve yetersiz beslenmeye karşı mucadele edilmesi;
d) Anneye doğum oncesi ve sonrası uygun bakımın sağlanması;
e) Butun toplum kesimlerinin ozellikle anne- babalar ve cocukların, cocuk sağlığı ve beslenmesi, anne sutu ile beslenmesinin yararları, toplum ve cevre sağlığı ve kazaların onlenmesi konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri kullanmalarına yardımcı olunması;
f) Koruyucu sağlık bakımlarının, ana- babaya rehberliğini aile planlaması eğitimi ve hizmetlerinin geliştirilmesi; amaclarıyla uygun onlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler, cocukların sağlığı icin zararlı geleneksel uygulamalarının kaldırılması amacıyla uygun ve etkili her turlu onlemi alırlar.
4. Taraf Devletler, bu maddede tanınan hakkın tam olarak gercekleştirilmesini tedricen sağlamak amacıyla uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve teşviki konusunda karşılıklı olarak soz verirler. Bu konuda gelişmekte olan ulkelerin gereksinimleri ozellikle goz onunde tutulur.
Madde 25
Taraf Devletler, yetkili makamlarca korunma ve bakım altına alma, bedensel ya da ruhsal tedavi amaclarıyla hakkında bir yerleştirme tedbiri uygulanan cocuğun gorduğu tedaviyi ve yerleştirilmesine bağlı diğer tum şartları belli aralıklarla gozden gecirme hakkına sahip olduğunu kabul ederler.
Madde 26
1.Taraf Devletler, her cocuğun sosyal sigorta dahil, sosyal guvenlikten yaralanma hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gercekleşmesini sağlamak icin ulusal hukuklarına uygun, gerekli onlemleri alırlar.
2. Sosyal Guvenlik, cocuğun ve cocuğun bakımından sorumlu olanların kaynakları ve koşulları goz onune alınarak ve cocuk tarafından ya da onun adına yapılan sosyal guvenlikten yararlanma başvurusuna ilişkin başkaca durumlar da goz onunde tutularak sağlanır.
Madde 27
1.Taraf Devletler,her cocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
2.Cocuğun gelişmesi icin gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu; sahip oldukları imkanlar ve mali gucleri cercevesinde oncelikle cocuğun ana babasına veya cocuğun bakımını ustlenen diğer kişiler duşer.
3.Taraf Devletler, ulusal durumlarına gore ve olanaklarına gore ve olanakları olcusunde, ana babaya ve cocuğun bakımını ustlenen diğer kişiler e, cocuğun bu hakkının uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli onlemleri alır ve gereksinim olduğu takdirde ozellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destek programları uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ulkesinde veya başka ulkede bulunsun; ana babası veya cocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından, cocuğun bakım giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her turlu uygun onlemi alırlar. Ozellikle cocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, cocuğun ulkesinden başka bir ulkeden başka bir ulkede yaşaması halinde,Taraf Devletler bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara katılmayı veya bu tur anlaşmalar aktinin yanı sıra başkaca uygun duzenlemelerin yapılmasını teşvik ederler.
Madde 28
1.Taraf Devletler,cocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli uzerinde tedricen gercekleştirilmesi goruşuyle ozellikle:
a) İlk oğretimi herkes icin zorunlu ve parasız hale getirirler;
b) Orta oğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak uzere ceşitli bicimlerde orgutlenmesini teşvik ederler ve bunların tum cocuklara acık olmasını sağlarlar ve gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve oğretimi parasız kılmak gibi uygun onlemleri alırlar;
c) Uygun butun aracları kullanarak, yuksek oğretime yetenekleri doğrultusunda herkese acık hale getirirler;
d) Eğitim ve meslek secimine ilişkin bilgi ve rehberliği butun cocuklar icin elde edilir hale getirirler;
e) Okullarda duzenli bicimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarının duşurulmesi icin onlem alırlar.
2. Taraf Devletler, okul disiplinin cocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır bicimde ve bu Sozleşmeye uygun olarak yurutulmesinin sağlanması amacıyla gerekli olan tum onlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler eğitim alanında,ozellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin dunyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve cağdaş eğitim yontemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslararası işbirliğini guclendirir ve teşvik ederler. Bu konuda, gelişmekte olan ulkelerin gereksinimleri ozellikle goz onunde tutulur.
Madde 29
1. Taraf Devletler, cocuk eğitiminin aşağıdaki amaclara yonelik olmasını kabul ederler;
a) Cocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yetilerinin mumkun olduğunca geliştirilmesi;
b) İnsan haklarına ve temel ozgurluklere, Birleşmiş Milletler Antlaşmasında benimsenen ilkelere saygının geliştirilmesi;
c) Cocuğun ana-babasına, kulturel kimliğine, dil ve değerlerine, cocuğun yaşadığı, veya geldiği menşe ulkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygının geliştirilmesi;
d) Cocuğun, anlayışı, barış, hoşgoru, cinsler arası eşitlik, ister etnik, ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tum insanlar arasında dostluk ruhu ile ozgur bir toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla ustlenecek şekilde hazırlanması;
e) Doğal cevreye saygının geliştirilmesi.
2. Bu maddenin veya 28’inci maddenin hicbir hukmu gercek ve tuzel kişilerin oğretim kurumları kurmak ve yonetmek ozgurluğune bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen ilkelere saygı gostermesi ve bu kurumlarda yapılan eğitimin Devlet tarafından konulmuş olan asgari kurallara uygun olması koşuluyla aykırı sayılacak bicimde yorumlanmayacaktır.
Madde 30
Soya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da yerli halkların var olduğu Devletlerde, boyle bir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan cocuk, ait olduğu azınlık topluluğunun diğer uyeleri ile birlikte kendi kulturunden yararlanma, kendi dinine inanma ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 31
1. Taraf Devletler, cocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve yaşına uygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kulturel ve sanatsal yaşama serbestce katılma hakkını tanırlar.
2. Taraf Devletler, cocuğun kulturel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma hakkına saygı duyarak tanırlar ve ozendirirler ve cocuklar icin, boş zamanı değerlendirmeye, dinlenmeye, sanata ve kulture ilişkin (etkinlikler) konusunda uygun ve eşit fırsatların sağlanmasını teşvik ederler.

Madde 32
1. Taraf Devletler, cocuğun, ekonomik somuruye ve her turlu tehlikeli işte ya da eğitimine zarar verecek ya da sağlığı veya bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ya da toplumsal gelişmesi icin zararlı olabilecek nitelikte calıştırılmasına karşı korunma hakkını kabul ederler.
2. Taraf Devletler bu maddenin uygulamaya konulmasını sağlamak icin yasal, idari, toplumsal ve eğitsel her onlemi alırlar. Bu amaclar ve oteki uluslararası belgelerin ilgili hukumleri goz onunde tutularak, Taraf Devletler ozellikle şu onlemleri alırlar:
a) İşe kabul icin bir ya da birden cok asgari yaş sınırı tespit ederler;
b) Calışmanın saat olarak suresi ve koşullarına ilişkin uygun duzenlemeleri yaparlar;
c) Bu maddenin etkili bicimde uygulanmasını sağlamak icin ceza veya başka uygun yaptırımlar ongorurler.
Madde 33
Taraf Devletler, cocukların uluslararası antlaşmalarda tanımladığı bicimde uyuşturucu ve psikotrop maddelerin yasadışı kullanımına karşı korunması ve cocukların bu tur maddelerin yasadışı uretimi ve kacakcılığı alanında kullanılmasını onlemek amacıyla yasal sosyal ve eğitsel niteliktekiler de dahil olmak uzere her turlu uygun onlemleri alırlar.
Madde 34
Taraf Devletler, cocuğu her turlu cinsel somuruye ve cinsel suistimale karşı koruma guvencesi verirler. Bu amacla Taraf Devletler ozellikle:
a) Cocuğun yasadışı bir cinsel faaliyete girişmek uzere kandırılması veya zorlanmasını;
b) Cocukların,fuhuş, yada diğer yasadışı cinsel faaliyette bulundurularak somurulmesini;
c) Cocukların ,pornografik nitelikli gosterilerde ve malzemede kullanılarak somurulmesini;onlemek amacıyla ulusal duzeyde ve ikili ile cok taraflı ilişkilerde gerekli her turlu onlemi alırlar.
Madde 35
Taraf Devletler ,her ne nedenle ve hangi bicimde olursa olsun , cocukların kacırılmaları , satılmaları veya fuhşa konu olmalarını onlemek icin ulusal duzeyde ve ikili ve cok yanlı ilişkilerde gereken her turlu onlemleri alırlar.
Madde 36
Taraf Devletler, esenliğine herhangi bir bicimde zarar verebilecek başka her turlu somuruye karşı cocuğu korurlar.
Madde 37
Taraf Devletler, aşağıdaki hususları sağlarlar:
a)Hic bir cocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve cezaya tabi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından kucuk olanlara, işledikleri suclar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayan omur boyu hapis cezası da verilmeyecektir.
b)Hic bir cocuk yasa dışı ya da keyfi bicimde ozgurluğunden yoksun bırakılmayacaktır. Bir cocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa gereği olacak ve ancak en son baş vurulacak bir onlem olarak duşunulup, uygun olabilecek en kısa sure ile sınırlı tutulacaktır.
c)Ozgurlunden yoksun bırakılan her cocuğa insancıl bicimde ve insan kişiliğinin ozunde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri goz onunde tutularak davranılacaktır. Ozgurluğunden yoksun olan her cocuk, kendi yuksek yararı aksini gerektirmedikce, ozellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanustu durumlar dışında ailesi ile yazışma ve goruşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır.
Madde 38
1)Taraf Devletler, silahlı catışma halinde kendilerine uygulanabilir olan uluslararası hukukun, cocukları da kapsayan insani kurallarına uymak ve uyulmasını sağlamak yukumluluğunu ustlenirler.
2)Taraf Devletler on beş yaşından kucuklerin catışmalara doğrudan katılmaması icin uygun olan butun onlemleri alırlar.
3)Taraf Devletler, ozellikle on beş yaşına gelmemiş cocukları askere almaktan kacınırlar. Taraf Devletler, on beş ile on sekiz yaş arasındaki cocukların silah altına alınmaları gereken durumlarda, onceliği yaşca buyuk olanlara vermek icin caba gosterirler.
4)Silahlı catışmalarda sivil halkın korunmasına ilişkin uluslararası insani hukuk kuralları tarafından ongorulen yukumluluklerini uygun olarak, Taraf Devletler silahlı catışmadan etkilenen cocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla mumkun olan her turlu onlemi alırlar.

Madde 39
Taraf Devletler, her turlu ihmal, somuru ya da suistimal, işkence ya da her turlu zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ya da ceza uygulaması ya da silahlı catışma mağduru olan bir cocuğun, bedensel ve ruhsal bakımdan sağlığına yeniden kavuşması ve yeniden toplumla butunleşebilmesini temin icin uygun olan tum onlemleri alırlar. Bu tur sağlığa kavuşturma ve toplumla butunleştirme, cocuğun sağlığını, ozguvenini ve saygınlığını geliştirici bir ortamda gercekleştirilir.


Madde 40
1)Taraf Devletler hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddia edilen ve bu nedenle itham edilen ya da ihlal ettiği kabul edilen her cocuğun; cocuğun yaşı ve yeniden topluma kazandırılmasının ve toplumda yapıcı rol ustlenmesinin arzu edilir olduğu hususları goz onunde bulundurularak, taşıdığı saygınlık ve değer duygusunu geliştirecek ve başkalarının da insan haklarına ve temel ozgurluklerine saygı duymasını pekiştirecek nitelikte muamele gorme hakkını kabul ederler.
a)İşlendiği zaman ulusal ya da uluslararası hukukca yasaklanmamış bir eylem ya da ihmal nedeniyle hicbir cocuk hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ya da ithamı one surulemeyeceği gibi boyle bir ihlalde bulunduğu da kabul edilmeyecektir.
b)Hakkında ceza kanunu ihlal iddiası veya ithamı bulunan her cocuk aşağıdaki asgari guvencelere sahiptir:
i)Haklarındaki suclama yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılmak;
ii)Haklarındaki suclamalardan kendilerinin hemen ve doğrudan doğruya; ya da uygun duşen durumlarda ana-babaları ya da yasal vasileri kanalı ile haberli kılınmak ve savunmalarının hazırlanıp sunulmasında gerekli yasal ya da uygun olan başka yardımdan yararlanmak;
iii)Yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme onunde adli ya da başkaca uygun yardımdan yararlanarak ve ozellikle cocuğun yaşı ve durumu goz onune alınmak suretiyle kendisinin yuksek yararına aykırı olduğu saptanmadığı surece, ana-babası veya yasal vasisi de hazır bulundurularak yasaya uygun bicimde adil bir duruşma ile konunun gecikmeksizin karara bağlanmasının sağlanması;
iv)Tanıklık etmek ya da suc ikrarında bulunmak icin zorlanmamak; aleyhine olan tanıkları sorguya cekmek veya sorguya cekmiş olmak ve lehine olan tanıkların hazır bulunmasının ve sorgulanmasının eşit koşullarda sağlanması;
v)Ceza yasasını ihlal ettiği sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucu olarak alınan onlemlerin daha yuksek yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme onunde yasaya uygun olarak incelenmesi;
vi)Kullanılan dili anlamaması veya konuşamaması halinde cocuğun parasız cevirmen yardımından yararlanması;
vii) Kovuşturmanın her aşamasında ozel hayatının gizliliğine tam saygı gosterilmesine hakkı olmak;
3. Taraf Devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ileri surulen, bununla itham edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan cocuk bakımından, yalnızca ona uygulanabilir yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşların oluşturulmasını teşvik edecek ve ozellikle şu konularda caba gostereceklerdir:
a)Ceza yasasını ihlal konusunda asgari bir yaş sınırı belirleyerek, bu yaş sınırının altındaki cocuğun ceza ehliyetinin olmadığının kabulu;
b)Uygun bulunduğu ve istenilir olduğu takdirde insan hakları ve yasal guvencelere tam saygı gosterilmesi koşuluyla bu tur cocuklar icin adli kovuşturma olmaksızın onlemlerin alınması.
4. Koruma tedbiri, yonlendirme ve gozetim kararları, danışmanlık, şartlı salıverme, bakım icin yerleştirme, eğitim ve meslek oğretme programları ve diğer kurumsal bakım secenekleri gibi ceşitli duzenlemelerin uygulanmasında, cocuklara durumları ve sucları ile orantılı ve kendi esenliklerine olacak bicimde muamele edilmesi sağlanacaktır.
Madde 41
Bu Sozleşmede yer alan hicbir husus, cocuk haklarının gercekleştirilmesine daha cok yardımcı olan ve;
a) bir Taraf Devletin yasasında; veya
b) bu Devlet bakımından yururlukte olan uluslararası hukukta yer alan hukumleri etkilemeyecektir

unicef
__________________