Serbest Muhasebede Etik Kuralları

Her meslek dalında olduğu gibi muhasebe biliminde de ceşitli etik kuralları bulunmaktadır. Bu kurallar yasanın ilgili maddesince tespit edilmiş ve her serbest muhasebeci tarafından uyulmaları mecburi kılınmıştır.

Ulkemizde bu konuya olan ozeni belirtmek icin koyulmuş olan kurallarışu şekilde ozetlemek mumkundur:

Oncelikle bu kurallara uymak zorunda olanlar mutlaka unvanı almış olan kişiler olacaklardır ve burada onemli bir husus ta serbest muhasebecilerin aldıkları unvan dışında başka unvan kullanmamaları zorunluluğudur.

Mesleğin temelini oluşturmakta olan durustluk, guvenirlik ve tarafsızlık ilkeleri her muhasebecinin oncelikle onem vermesi gereken kurallardandır. Cunku bunlardan yoksun kişi mesleğinde başarıyı elde etmekte zorlanacaktır. Serbest muhasebeciler, mesleğe gerekli ozeni gostermeli ve aralarında cıkar catışmalarına izin vermemelidirler.

Muhasebeciler mesleğinde calıştıkları sure zarfında edindikleri bilgileri ve sırları mesleklerini icraya son verdikten sonra, adli incelemeler dışındaki durumlarda ortaya atamazlar.

Muhasebecilerin mesleki faaliyetleri sırasında toplum ve devlete karşı sorumlulukları bulunmaktadır. Bunların işletme yonetici ve sahiplerine karşı sorumlulukları, onların akıllı kararlar alabilmeleri icin verecekleri bilgilerin doğru ve guvenilir olmalarına dikkat etmeleridir. Muhasebe mesleğine mensup olan kişiler, eğitimleri sırasında birbirlerine her turlu bilgiyi vermek ve dayanışmada bulunmak durumundadırlar. Ayrıca bu kişiler adres değişikliklerini odaya bildirme ve yıllık aidatlarını suresi dahilinde odaya odeme gibi sorumluluklar taşımaktadırlar. Tabi, 3568 no’lu yasaya ve yonetmeliklerine de uymaları gerekmektedir.

Beyanname imzalarken, denetim yaparlarken ilgili yasal duzenlemelerle ilan edilmiş olan norm ve standartlara uygun olarak hizmet vermelidirler. Muhasebeciler vasıtasıyla sahte veya iceriği itibariyle yanıltıcı belge duzenlediği resmi kurum ve kuruluşlarca saptanan iş sahiplerinin Odalar ve Birlik tarafından ilanından sonra defterlerinin tutulmaması ve işlerinin gorulmemesi gerekir.

Bu mesleğin temelini oluşturan ve vazgecilmezliği olan bir diğer unsur ise bağımsızlıktır. Muhasebeciler, bağımsızlıklarına engel olacak davranışlardan kacınmalıdırlar.

Bu mesleğe tabi olan kişiler mesleki calışmalarına başlamadan once mutlaka bir işyeri acmak zorundadırlar. Bunun dışında yapılacak işler kacak sayılır. Şube acılabilir ancak, mesleğin gereği gibi yurutulmesini sağlayacak şekilde şubenin bağlı olduğu Oda’nın calışanlar kutuğune kayıtlı sorumlu ortak gorevlendirmeden ve bu ortak sayısından fazla şube acılamaz. Odaların calışanlar listesine kayıtlı olmadan unvan kullanarak mesleki faaliyette bulunulamaz. Ayrıca, calışanlar kutuğune kayıtlı olmadan birden fazla beyanname imzalanamaz.Muhasebeciler, hicbir durumda sahip oldukları ruhsatları kiraya veremezler. Ayrıca, mesleki faaliyette bulunmayan meslek mensupları ikametgahlarının bulunduğu bolgenin odasına kaydolurlar. İşyerini veya ikamet adresini değiştiren meslek mensupları ise on beş gun icinde yeni adreslerini bağlı oldukları odalara bildirmek zorundadırlar.

Muhasebeciler, calıştıkları mesleğin sorumluluğunun bilincinde olmalı ve herhangi bir şekilde haksız rekabete yol acacak her turlu davranıştan kacınmalıdırlar.

Muhasebede onemli kurallardan biri de, başka bir muhasebeciyle anlaşması bulunan bir kişi ve kuruluşa hizmet verme teklifinde bulunamamasıdır. Bunun gibi, muhasebeciler birbirlerine zarar verecek şekilde ucret ve eleman temininde bulunamazlar.

Her muhasebeci; işyerinin bulunduğu binanın bir yerine herkesin kolaylıkla gorebileceği bicimde, sadece adı ve soyadı ile meslek unvanını taşıyan bir tabela asmak zorundadır. Birden cok muhasebeci calışmalarını ortaklık burosu veya şirket şeklinde birleştirdikleri takdirde, tabelaya ayrıca ortaklık burosu veya şirket unvanı yazılır. Ayrıca ortaklar ad ve soyadları ile unvanlarını da tabelaya yazabilirler.

Bununla birliktemuhasebeciler hizmet verdikleri muşterilerini altı ayda bir kayıtlı oldukları odalara bildirmek zorundadırlar. Serbest muhasebeciler, teşebbus veya işletme sahiplerinin defterlerini kendi burolarında tutarlar. Ayrıca, bu kişiler tutmakta oldukları defterleri ve ilgili belgeleri dikkatli bir şekilde korumakla yukumludurler.

Turk Ticaret Kanunu’na gore, muhasebeciler esnaf sayılmalarını gerektirecek olan herhangi bir faaliyette bulunamazlar. Yine bu kişiler, kendi mesleki faaliyetleri dışında serbest meslek calışmalarında bulunamazlar. Ticari mumessillik, ticari vekillik ve acentelik yapamayacakları gibi adi ve kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirketlerde komandite ortak ta olamazlar. Ayrıca, limited ve anonim şirketlerin yonetim kurulu uyeliği ve başkanlığı gorevlerinde de bulunamazlar. Tabi serbest muhasebeciler gercek ve tuzel kişilere tabi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile de calışamamaktadırlar.

Ayrıca muhasebecilerin tabi oldukları etik kuralları dahilinde onlara getirilmiş olan reklam yasağından da bahsedilebilir. Muhasebeciler, hicbir şekilde iş elde etmek icin, acık ve kapalı dolaylı veya dolaysız yontemlerle reklamlarını yapamazlar ve yaptıramazlar. Tabi diğer yanda onlar icin reklam sayılmayacak bazı durumlar da vardır. Mesela, tabelalarına, kartvizit, rapor ve bunlara benzer diğer yazışma kağıtlarına; meslek unvanlarını, iletişim araclarının numaralarını, acık adreslerini yazmaları reklam sayılmaz. Fakat bunlar dışındaki konuların yazılması reklam sayılır ve yasaktır. Ote yanda, muhasebeciler unvanlarını kullanarak mesleki konularda ve bilimsel nitelikte, gazete ve dergilerde devamlılık arz etmemek uzere yazı yazabilirler ancak yayıncılık yapamazlar. Ayrıca sadece iş tekliflerinde kullanılmak ve yazılı, sozlu ve goruntulu yayın aracları ile yayınlanmamak uzere kendilerinin, ortaklık veya şirket kuruluşlarında gorev yapan diğer meslek mensuplarının oz gecmişlerini kapsayan tanıtıcı broşur bastırabilecekleri ve bu broşurlerde onceden veya halen iş yaptıkları muşterilerin acıklanamayacağı kanunlarca belirlenmiştir. Reklam konusunda son olarak şunları soyleyebiliriz: Kendileri veya mesleki ortaklık veya şirketleri adına işin gerektirdiği ciddiyet ve boyutta eleman arama ilanı verebilirler ancak iş ilişkisinde bulunduğu firmalar adına bu ilanları veremezler.

Muhasebeciler, muşteri adına Vergi Dairesi, SSK, Bağ-Kur ve benzeri kurumlara odeme yapmak uzere her ne isim altında olursa olsun para, cek, senet, menkul değerler ve benzerlerini alamazlar ve emanet para makbuzu veya benzeri belge kullanamazlar.

Calışanlar kutuğune kayıtlı muhasebeciler, imzalamak durumunda bulundukları resmi ve mesleki belgelerde TURMOB tarafından darphanede yaptırılan kaşeleri kullanmak zorundadırlar.

Muhasebeciler, başka bir meslek mensubu ile sozleşmesi bulunan muşterilere bilerek iş oneremez ve diğer meslek mensubu hakkında olumsuz yorumlarda bulunulmazlar.

Defter tutmak, sureklilik arz eden muşavirlik hizmetinde, inceleme, tahlil ve denetim yapmak ve bunlarla ilgili, rapor ve benzerlerini duzenlemek gibi işlemlerde muhasebecinin sozleşme yapma zorunluluğu bulunmaktadır.

Muhasebecilerin, asgari ucretin altında iş kabul edemeyeceği gibi ucret yonetmeliğine aykırı davrandığı icin işi geri verilmiş ve Oda ve Birlikce ismi okunmuş iş sahiplerinin işleri de kabul edilemez.

Tarafların haklı nedenlerle veya karşılıklı rızaları ile, aralarındaki sozleşmeyi feshetme hakları bulunmaktadır. Bu durumda muhasebecilerin almış olduğu defterleri ve belgeleri geri vermeleri gerekmektedir. Tazminat haklarıysa genel hukuk kurallarıyla belirlenir.

Muhasebeciler, kendilerine tevdi edilen defter ve belgeleri işlerinin gerektirdiği sure icinde iyi niyetle korumak ve işin bitiminde de geri vermek zorundadırlar. Onlar icin defterlerin iş bitiminden itibaren saklanması gereken sure bir aydır. Sahibine yazı ile bildirilmiş olmasına rağmen bir aylık sure zarfı icerisinde geri alınmayan defter ve belgeler ilgili kişilerin bağlı oldukları vergi dairelerine teslim edilirler.

Muhasebecinin, mesleki faaliyette bulunmayacağını yazılı olarak bildirmesi veya calışma burosunu kapatmış olması, calışma burosunu oda bolgesi dışına nakletmiş olması, kanuna gore meslekten cıkarmayı gerektiren cezalara carptırılması, meslek mensubu olmak icin kanunun aradığışartların sonradan kaybedilmiş olması, ruhsatnamenin verildiği tarihte, verilmemesini gerekli kılan sebeplerin varlığının sonradan tespit edilmiş olması durumlarında muhasebecinin adı calışanlar listesinden silinir.

Mesleğin onuru ile ters duşen birtakım davranışlar şu şekilde sıralanabilir: Yanında calıştırdığı kişilere karşı uygunsuz davranışlarda bulunmak, aşırı icki ve kumar duşkunluğu ile tanınmak, meslektaşlarına, muşterilerine ve kanunlara gore bilgi vermek zorunda olduğu kişi ve kuruluşlara bilgi vermemek veya kasten yanıltıcı bilgi vermek, kanunlara gore yapılması yasak olan işlerden herhangi birini yapmak... Bu tip davranışlar muhasebe etiğine ters duşmektedirler.

Meslek etiği baz alındığında buna ters duşmeyecek olan bazı davranışları da şoyle sıralayabiliriz: Bilirkişilik, tasfiye memurluğu, hayri ve ilmi kuruluşların yonetim kurulu uyeliği gorevlerinde bulunmak, limited veya anonim şirketlerde ortak, komandit şirketlerde komanditer ortak olmak veya murakıplık yapmak, meslek mensuplarının, uyesi oldukları ve kurumlar vergisinden muaf olan yapı, kalkınma ve tuketim kooperatifleri ve yardım sandıklarının yonetim ve denetim kurulları uyelikleri gorevlerinde bulunmak, kadrolu olarak calışmamak şartıyla oğretim ve eğitim amacı ile ders vermek, devamlılık arz etmemek kaydı ile gazete ve dergilerde yazı ve makale yazmak, seminer ve konferanslara katılmak...

Yukarıda uzunca listelenmiş olan hal, durum ve davranışlar Turkiye’de tum serbest muhasebecilerin uyması gereken etik kurallarını ozetlemektedir. Bu kurallara, ilgili kişilerin uymamaları durumunda uyarma cezası, kınama cezası, gecici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası hatta meslekten cıkarılmaya kadar gidebilecek cezalara carptırılma durumları sozkonusu olmaktadır.
__________________