1. İŞLETME VE MUHASEBE:
1.1. İŞLETMENİN VARLIKLARI VE BU VARLIKLARIN ELDE EDİLDİĞİ
KAYNAKLAR:

İşletme ile ilgili olarak uretim faktorlerini bilincli ve sistemli olarak bir araya topladığı soylenebilir. O halde bir işletmenin varolabilmesi icin uretim faktorlerine sahip olması gerekir. Uretim faktorleri emek, sermaye, tabiat unsurlarıdır. Girişimci bu unsurların tamamlayıcısıdır.[1]

Uretim faaliyetine olanak sağlayacak olan uretim faktorlerini biraraya getirebilmek icin ya o faktorlerin tam..... veya bir kısmına yahut da bu faktorleri biraraya getirecek gucte ve akılcılıkta bir araca, paraya sahip olmak gerekir.[2]

O halde işletmenin, insanların ihtiyaclarını karşılayacak malların veya hizmetlerin uretiminde bulunabilmesi hatta bir bakıma varolabilmesi icin bazı varlıklara sahip olması şarttır.

İşletme sahibinden ayrı, kendine oz kişiliği olan işletme, kuruluşta, ancak başka kişilerin vermesi ile varlıklara sahip olabilir. Diğer bir deyişle, işletmenin elinde bazı varlıklar var ise bunlar muhakkak diğer kişiler ( gercek yada tuzel ) tarafından verilmiştir. Bu nedenle varlıklar ile varlıkların kaynakları arasında bir ilişki ve değerce ( tutar yonunden ) bir eşitlik mevcuttur.

Kuruluşta işletmeye varlık veren kimseler genellikle işletme sahipleridir. Sonraki safhalarda işletme borclanarak da varlıklarını artırabilir. Bu durumda da toplam varlıklar ile toplam kaynaklar değerce birbirine eşittir; ancak bu durumda varlıkların kaynakları işletme sahipleri ve ucuncu şahıslar olmak uzere farklı iki grup halinde oluşur.

Muhasebede işletme sahiplerinin varlıklar uzerindeki hakları “ sermaye “, ucuncu şahısların varlıklar uzerindeki hakları “ borclar “ terimleri ile ifade edilir. Ozet olarak varlıklar; işletmenin sahip olduğu ekonomik değerlerdir. Bunların fiziki karakterde olma zorunluluğu yoktur. Fiziki karakterde olan varlıklara binalar, mallar, makineler; fiziki karakterde olmayan varlıklara alacaklar ornek olarak gosterilebilir. Varlıklar paraya cevrilebilme kolaylığı ve amacı bakımından farklılıklar gosterir. Sermaye, işletme sahiplerinin varlıklar uzerindeki haklarını değer olarak ifade eder. Borclar, ucuncu şahısların varlıklar uzerindeki haklarını değer olarak ifade eder. Borclanma değişik nedenlerle ve değişik şartlarda oluşur. Orneğin, uzun vadeli veya kısa vadeli borclar gibi.[3]

1.2. İŞLETMELERDE MUHASEBENİN YERİ:

Gunumuzun buyuk ve modern işletmelerinin ozellikleri genellikle şoyle sıralanmaktadır,

İşletmenin sahipleriyle yoneticileri birbirinden tamamen ayrı kimseler haline gelmiştir.
İşletmenin yoneticileri, işletme sahiplerinden başka, ceşitli menfaat gruplarına karşı da sorumludur.
Ulaşım ve haberleşme sistemindeki hızlı gelişmeler sonucu işletmelerin buyukluklerinde değişmeler olmuş ve dev işletmeler meydana gelmiştir.
Modern işletmeler artan sayıda mamul ve piyasalara sahiptirler.
İşletmelerin buyumesi, en yuksek yoneticiye duşen gorevleri ve sorumlulukları, bir tek yoneticinin kapasitesinin cok ustune cıkardığından, modern işletmelerin yonetimi, ancak geliştirilmekte olan yeni yeni bazı yonetim teknikleri ile mumkun olmaktadır.
İşletmenin kar hedeflerinin gercekleştirilmesinde, kar sorumluluklarının desantralizasyonu esastır.
Modern işletmeler, şiddetli rekabetten oturu dar kar marjlarına sahiptirler.
Kar marjlarının dar olması, faaliyetlerin daima artan bir verimlilikle yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bu şiddetli ihtiyacın karşılanabilmesi ve ekonomik değişme temposunu hızlandıracak yeni tekniklerin bulunması icin de, modern işletmelerde araştırma ve geliştirme harcamaları hızla buyumektedir.

İşletmelerde meydana gelen bu gelişmelerin doğıurduğu diğer bir husus da, modern işletmecilikte “ muhasebe “ nin anlam ve oneminin artmış olmasıdır. Cunku muhasebe, teori ve tatbikat olarak işletme yonetiminde ilk plana cıkmış ve işletmelerde duzeni ve gelişmeyi sağlayan temel etkenlerden biri olmuştur.

Diğer yonden muhasebe, işletmelerdedki onemine paralel olarak değişik oıkar gruplarının toplandığı ve karşılaştığı buyuk işletmelerin durumunu ve faaliyet sonuclarını tespit ettiğinden kamu cıkarlarını ve dolayısıyla devleti ilgilendiren bir konu haline gelmiştir. [4]

1.3. MUHASEBE İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER:


Muhasebe, işletmenin faaliyet sureci icerisinde turlu fonksiyonların yerine getirilmesinde alınan kararların uygulanması ile varlıklatrda ve varlıkların kaynaklarında oluşan parasal değişmeleri saptar ve bunları yeni kararlar alınmasında tekrar kullanılabilir bilgiler haline getirir. Diğer bir ifade ile muhasebe, işletmenin varlıkları ve kaynakları uzerinde değişme yaratan ve parayla ifade edilebilen işlemlerle ilgili bilgileri toplar, kaydeder, sınıflar, ozetler, analiz ve yorum ile ilgililerin bilgilerine sunar. [5]
Bu basit tanımın yanısıra bircok başka tanımada rastlanır. Bunlara ornek olarak aşağıdaki tanımlar verilebilir,

Ø Muhasebe, kısmen, bir ulkenin ekonomik, politik ve sosyal sistemlerinin bir fonksiyonudur. Muhasebe o ulkenin resmi dil ve kanunlar gibi bir kulturel fenomenidir. Ticari olaraksa muhasebe ekonomik kararlar vermede kullanılacak ekonomik varlıklar hakkında, oncelikle finansal ve sayısal bilgi toplama işi olarak tanımlanır.
Ø Muhasebenin fonksiyonu yatırım, kredi, yada benzeri kararları alacak kişilere gerekli bilgiyi sağlamaktır. Gercektende muhsebeciler karar vermede yetkili olan kişilere daha doğru kararlar vermelerine yardımcı olacak finansal bilgiyi sunarlar.
Ø Bir finansal bilgi sistemi olarak muhasebe, ilgili enformasyon kullanıcılarına, organizasyonun ekonomik olaylarını tanımlama, olcme, kaydetme ve iletme surecidir. Buna gore tanımlama belirli bire organizasyonla ilgili, ekonomik kanıt niteliği taşıyan olayları secmedir. Belirlenen bu hadiseler finansal terimlerle olculebilmelidir. Finansal olarak olcumu yapılan değişmeler, organizasyonun dalgalı bir finansal aktiviteler tarihi olarak kaydedilir. Muhasebeci bu kayıtları sınıflandırır ve ozetler.
Ø Muhasebe, işletmenin varlıkları ve kaynakları ( sermayesi ve borcları ) uzerinde değişme yaratan ve para ile ifade edilen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri; kaydetmek, sınıflandırmak, ozetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kişi ve kurumlara raporlar halinde sunan bir bilgi sistemidir. Mali nitelikteki işlemlere ait bilgilerin, belgelendirilerek toplanması daha sonra bilgi kullanıcılarına sunulması ve yorumlamaya hazırlanması icin belirli şekillere ve kurallara gore yazılması işlemine kaydetme denir. [6]
Ø Muhasebe kayıt, sınıflandırma, ozetleme ve finansal işleri ve gelişmeleri parayla ifade etme sanatıdır.
Ø Muhasebe hesaplar ilmidir. Bu deyim, mal ( varlık ) hareketleriyle bu hareketlerin ayrıntılarını izleyebilmek ve bunları gozonune serebilmek icin bunların metodlu bir şekilde kaydedilmesini ifade eder. [7]

1.4.MUHASEBENİN ONEMİ :

Muhasebe işletmelerde yonetimin gozu kulağıdır. Kucuk, buyuk, ozel ve resmi kuruluşlar muhasebeye muhtactırlar. Her kuruluşun mali bakımdan durumunu bilmesi gerekir. Kuruluşların kendi işlemlerini denetleme ve duzenleme icin gozonunde bulundurması gereken işlemleri muhasebe sağlar. İşletmelerde yoneticiye işlerin iyi veya kotu gittiğini belirten temel bilgiyi muhasebe verir. Bu bilgi akışı şematik olarak aşağıdaki şekil de verilmiştir.

Karar verme

İşlerin oluşumu

Muhasebecilerin işlerin sonuclarını
gosteren raporları hazırlaması

Genel hesaplaşmalar, vergi icin gerekli hesaplar, maliyet fiyatlarını hesaplamalar, butceleri duzenleme ve izleme, sistem kurmalar ve araştırmalar hep muhasebenin hizmet alanına girmektedir.[8]


1.5. MUHASEBE TURLERİ:


Muhasebenin temel kavram ve ilkeleri aynı olmakla beraber işletme turlerinin değişikliği nedeniyle farklı işlemlerin etkilerini aktarma ve farklı hedeflere ulaşma amacı, farklı muhasebe turlerini ortaya cıkarmıştır. Soz gelişi mal alım satımı ile uğraşan bir işletmenin ( ticaret işletmesi ) muhasebesi ile imalatta bulunan bir işletmenin ( endustri işletmesi ) muhasebesi, değişik faaliyet dolayısıyla farklı olacaktır. İkinci tur işletmenin muhasebe kayıtları birinci tur işletmede yer ala kayıtlar ( alış, satış, borclanma, alacaklanma kayıtları ) yanında imal edilen mamulun maliyetini saptayıcı yolda kayıtlamayı da kapsayacaktır. Ticaret işletmeleri muhasebesi temeldir ve genellikle “genel muhasebe” veya “finansal muhasebe” diye tanınır. Genel muhasebede verilen teknik bilgiler diğer muhasebelerde de gecerlidir. Genel muhasebe dışında :

Ø Devlet icin : devlet muhasebesi,
Ø Sınai işletmeler icin : maliyet muhasebesi,
Ø Banka işletmeleri icin : banka muhasebesi,
Ø Sigorta işletmeleri icin: sigorta muhasebesi,
Ø Tarım işletmeleri icin : tarımsal maliyet muhasebesi [9]
Ø Ayrıca işletme icinde oluşan olayları saptama ve kaydetmenin yanında, planlama faaliyetlerinde, yurutme ve denetim alanlarına giren ceşitli karar işlemlerinde, olayların yorumlanmasını, zamanında ve yeterli bilgileri taşıyan raporlarla yoneticilere yansıtılmasında etkin bir gorevi olan yonetim muhasebeside onemli bir muhasebe turudur.[10] Yonetim muhasebesi işletme icinde kullanılması icin yonetime olculmuş, yorumlanmış, işlenmiş, yorumlanmış bilgi sağlar.

Bunlar gibi uzmanlık muhasebelerinden bahsedilebilir. Muhasebenin sadece kayıtlama olmadığı hatırlanırsa mali raporların analizinin de, işletme turlerine gore farklı ozellikleri olmak şartı ile. Yukarıda bahis konusu edilen ceşitli muhasebelerin icinde yer alacağı acıktır.[11]

Muhasebecinin turlerini belirlemede kullanılabilecek bir yol onları calıştıkları organizasyona gore sınıflandırmaktır. Buna gore 3 ceşit muhasebeci vardır;

Ø Ozel bir şirket icin calışan muhasebeciler,
Ø Kamu kuruluşları icin calışan muhasebeciler,
Ø Devlet icin calışan muhasebeciler.

KAYNAKLAR

1. ARKUN , Osman F.; OCAL, Fikret, Yonetim Muhasebesi Ders Notları, Beyazıt İktisadi ve Tic. İlimler Yuksek Okulu Yayın ve Yardım Derneği Yayınları No: 31, İstanbul
2. CEMALCILAR, Ozgul; ERDOĞAN, Nurten , Genel Muhasebe, 4. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ., İstanbul, 1997
3. OZASLAN, İsmail, Muhasebenin Esasları, İstanbul İktisadi veTic. İlimler Akademisi Yayınları-51, İstanbul, 1970
4.

1.CEMALCILAR, Ozgul; ERDOĞAN, Nurten , Genel Muhasebe, 4. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ., İstanbul, 1997, s. 5

2. a.g.e., s. 5

[3] a.g.e., s. 6

[4] OZASLAN, İsmail, Muhasebenin Esasları, İstanbul İktisadi veTic. İlimler Akademisi Yayınları-51, İstanbul, 1970, s. 18-19

[5] a.g.e., s. 8

[6]

[7] OZASLAN, a.g.e., s.20

[8] OZASLAN, a.g.e., s.21-22

[9] CEMALCILAR; ERDOĞAN, a.g.e., s. 15

[10] ARKUN , Osman F.; OCAL, Fikret, Yonetim Muhasebesi Ders Notları, Beyazıt İktisadi ve Tic. İlimler Yuksek Okulu Yayın ve Yardım Derneği Yayınları No: 31, İstanbul, 1975, s.8

[11] CEMALCILAR; ERDOĞAN , a.g.e., s. 15
__________________