Turkiye'de Butcenin Uygulanması



Maliye Bakanlığı’nın gorevleri nelerdir? Maliye Bakanlığı’nın teşkilat yapısı nasıldır?

• Maliye Bakanlığının kuruluş amacı: Maliye politikalarının hazırlanmasına yardımcı olmak, maliye politikasının uygulanması, uygulamanın izlenmesi ve denetlenmesi hizmetlerini yapmak olarak tanımlanmaktadır. Maliye politikasının hazırlanmasına yardımcı olmak, maliye politikasını uygulamak, devletin hukuk danışmanlığını ve muhakemat hizmetlerini yapmak, harcama politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması ile Devlet butcesinin hazırlanması, uygulanması, uygulamanın izlenmesi ve yonlendirilmesine ilişkin hizmetleri yurutmek, devlet hesaplarını tutmak, saymanlık hizmetlerini yapmak, gelir politikasını geliştirmek, uygulamak ve devlet gelirlerini tahsil etmek, devlete ait malları yonetmek, kamu malları ile kamu kurum ve kuruluşlarının taşınmaz malları konusundaki yonetim esaslarını belirlemek ve bunlara ilişkin diğer işleri yapmak, devlete ait malları yonetmek, kamu malları ile kamu kurum ve kuruluşlarının taşınmaz malları konusundaki yonetim esaslarını belirlemek ve bunlara ilişkin diğer işlemleri yapmak gibi temel gorevlerini sayabileceğimiz Maliye Bakanlığı, yukarıdaki gorevlerin yerine getirilmesi, idaresi ve denetimini sağlayacak bir cok kurumu da bunyesinde bulundurmaktadır.

Hazine Musteşarlığı’nın gorevleri nelerdir? Kamu Finansmanı Genel Mudurluğu’nun Butce uygulamasındaki gorevleri nelerdir?

• Hazine Musteşarlığının kuruluş amacı kısaca, ekonomi politikalarının tespitine yardımcı olmak ve bu politikalar cercevesinde hazine işlemleri, kamu finansmanı, kamu iktisadi teşebbusleri ve devlet iştirakleri, ikili ve cok taraşı dış ekonomik ilişkiler, uluslararası ve bolgesel ekonomik ve mali kuruluşlarla ilişkilerin duzenlenmesi olarak tanımlanabilir. Hazine Musteşarlığı icindeki en onemli genel mudurluk, Kamu Finansmanı Genel Mudurluğudur.Kamu Finansmanı Genel Mudurluğu hazinenin gorevleri icerisinde yer alan kamu gelir ve giderlerinin yer ve zaman bakımından denkleştirilmesi işlemlerini yerine getirmektedir.

Gider butcesi nasıl uygulanmaktadır?

• Butcenin uygulanabilmesi gelirlerin toplanması,hizmet sınırlandırması icinde yer alan program altprogram ve faaliyet/projelerin amaclarına ulaşması ancak gerekli harcamaların yapılmasıyla gercekleşmektedir. Butceyle verilen odeneklerin temelde o kuruluşun yapabileceği harcamaların toplam tavanını oluşturmasına rağmen bu odeneklerin harcanabilmesi ceşitli işlem, prosedur ve denetimler gerekmektedir. Butcenin uygulanması sırasında Turk butce sisteminde butce rakamlarının değişmesine neden olan durumlar ortaya cıktığı zaman ek odenek ve olağanustu odenek uygulamaları ile bu rakamların artırılması mumkundur

Gelir butcesi nasıl uygulanmaktadır?

• Gelir Butcesinin uygulanmasından Maliye Bakanlığı sorumludur. Butce gelirlerinin en onemli kaynağı oluşturan vergi gelirleri belli aşamalardan gecerek tahsil edilir. 1050 sayılı Genel Muhasebe Kanun’u doğrultusunda gelir tahsili ancak yasalarda belirtilen kurumlar tarafından belli yasalara gore yapılmaktadır.

Turkiye'de Butcenin Yargı Denetimi



Butce uygulaması sırasında idari ve adli mahkemeler butce gelir giderlerini nasıl denetlemektedir?

• Devlettin yaptığı bir harcamadan dolayı alacaklı bulunanların yetkili mahkemelere başvurmaları ile sağlanabilir. Yetkili mahkeme ya idari bir mahkeme veya adli bir mahkeme olabilir. Eğer butce gideri, coğu zaman olduğu gibi, idarenin idari bir faaliyeti sonucunda ortaya cıkıyorsa, yetkili mahkeme idari mahkemedir. Bir başka deyişle, başvurulacak yargı organları bolge mahkemeleri ile Danıştay’dır. Yetkili mahkemenin adli mahkeme olması halinde idare, sıradan kişilerin sahip oldukları haklardan ustun yetkilere sahip değildir. Bu nedenle de faaliyetlerini denetlemek gorev ve yetkisi adli mahkemelere aittir. Bu tur bir gider işlemi dolayısıyla devlet ile alacaklısı arasında bir anlaşmazlık olduğunda, alacaklı olanlar adli mahkemelere baş- vuracaktır. Butce gelirleri ile ilgili uygulama sırasındaki denetim, mukelleflerin vergi idaresinin yapmış olduğu her tarhiyata karşı vergi mahkemelerine başvurmaları ile ortaya cıkmaktadır.

Butce uygulaması sonrasında Sayıştay butce gelir giderlerini nasıl denetlemektedir?

• Sayıştay’da saymanların yonetim donemi hesaplarının incelenmesi oncelikle Sayıştay denetcileri tarafından yapılır. Denetciler, gelir ve gider işlemlerinin butceye ve kanuna ve diğer mevzuata uygun olup olmamak bakımından inceleyip, uygun gormedikleri işlemleri de muhtıra defterine kaydederler. Denetciler, hesapları yonetmeliğe gore inceledikten sonra birer rapor hazırlarlar. inceleme sırasında, denetci bir sorun gorurse saymanın yazılı savunması alınıp rapora ekler. Denetciler incelemeyi bitirince raporları Sayıştay Başkanı’na verilir. Denetcilerin raporları, ilgili Sayıştay dairelerine verilir. Daire başkanlarının ilk yapacakları Sayıştay savcısının yazılı goruşunu almaktır. Sayman hesaplarının Sayıştay dairelerinde yargılanması bitirilince “beraat”,“zimmet” veya “tazmin” kararları verilir.

• Beraat kararı: Butce ile ilgili işlemlerden dolayı saymanın, tahakkuk memurunun ve ikinci derece ita amirinin bir ilişiği gorulmemiştir, yani tum hesapların beraatine karar verilmiş, hesaplar aklanmıştır. Zimmet kararı: Saymanın veya diğer sorumlu memurları n kanıtlayıcı belgeleri sunmaması veya sunamaması dolayısıyla devlete karşı borclu sayılması anlamına gelmektedir. Tazmin kararı: Yasal hataya duşmesi nedeniyle saymanın yaptığı giderin kabul edilmeyerek odettirilmesi kararı verilmesidir. Verilen karar zimmet de tazmin de olsa, sonucta sayman veya ilgili diğer memurun para şeklinde bir tazminat odemesi gerektirmektedir.

Sayıştay’ın verdiği yargı kararları nelerdir? Bu kararlara karşı gidilebilecek yasal yollar var mıdır?

• Sayıştay’ın verdiği kararlara karşı gidilebilecek 3 kanun yolu vardır. Birincisi Sayıştay’ın verdiği tum kararlara karşı başvurulabilecek temyiz yoludur. ikincisi ise Sayıştay Kanununda belirtilen bazı ozel nedenlerde başvurulabilecek yargılamanın iadesi yoludur. Ucuncusu ise karar duzeltilmesidir.


Turkiye'de Butcenin Yasama Denetimi


Butce uygulaması sırasında TBMM butce gelir giderlerini nasıl denetlemektedir?

Uygulama sırasındaki yasama denetimi iki genel denetim yolları ile yapılan yasama denetimi, ozel denetim yolları ile (Sayıştay raporları aracılığıyla yaptığı denetim ve TBMM’nin Plan ve Butce Komisyonu aracılığıyla yaptığı denetim) yapılan yasama denetimini kapsamaktadır. Genel denetim yolları, Meclis’te soru, gensoru, genel goruşme, Meclis araştırması, Meclis soruşturması gibi yollardır. Ozel denetim yollarından ilki, Sayıştay raporları uzerinde yapılan denetimdir. Sayıştay, mali yıl icinde vize ettiği belgeler ve diğer işlemler ve yolsuzluklar hakkında raporlar hazırlar ve bu yolla TBMM’ni bilgilendirebilir. Bu yollar meclis butce uygulamasını denetleme olanağına kavuşur. TBMM’nin Plan ve Butce Komisyonu aracılığıyla yaptığı denetim ise, harcamalarla ilgili kanun tasarıları ve tekliflerinin, ek ve olağanustu odenek tekliflerinin ve odenek aktarma isteklerinin goruşulmesi sırasında yapılır.

Sayıştay TBMM’nin denetimine nasıl yardımcı olmaktadır?

Yasama organının butceyi denetlemesinde, onun adına teknik incelemeleri yapan ve bunlarla ilgili raporlar hazırlayan Sayıştay’ın onemli yararı olmaktadır. Sayıştay Yasama organının butceyi denetlemesini kolaylaştırdığı belge Genel Uygunluk Bildirimi olarak adlandırılmaktadır. Genel Uygunluk Bildirimi Kesin Hesap Kanunu tasarısının verilmesinden başlayarak en gec 75 gun icinde TBMM’ne sunulması anayasal zorunluluktur. Sayıştay bu bildirimi hazırlarken, saymanların idare hesaplarından, bakanların gider kesin hesaplarından ve hazine genel hesabından yararlanır ve arasında uyumu araştırır.

Yasama organının butceyi siyasi anlamda aklama veya aklamamasının sonucları nelerdir?

Yasama organının mali yıl başında hukumete vermiş olduğu yetkiyi nasıl kullandığının, yine yasama organınca denetlemesi de gerekir. Bu denetim Kesin Hesap Kanunu Tasarıları uzerinde yapılır. Kesin Hesap Kanun Tasarısı oncelikle Plan ve Butce Komisyonu’nda goruşulur. Komisyon, goruşmelerini tamamladıktan sonra Kesin Hesap Kanunu tasarısını Meclis Genel Kurulu’na sunar. Genel Kurul’da, Kesin Hesap Kanunu tasarısını goruşerek karara bağlar. Karar kesin Hesap kanun Tasarısının kabulu şeklinde ortaya cıkarsa, hukumetin butce uygulaması aklanmış olur. Ancak Genel Kurul’da alınan karar her zaman olumlu olmayabilir. Yani tasarının reddedilmesi ile, Yasama organınca verilen yetkilerin hukumetce iyi kullanılmadığı sonucuna varılmış olacaktır. Bunun siyasi sonucu ise, hukumetin istifa etmesi gereğidir.

Turkiye’de butcenin denetimi genel olarak nasıl değerlendirilebilir?

Butce uygulamasının idari, yargı ve yasama denetimi ile ilgili değerlendirme de varılan sonuclar şoyle ozetlenebilir;

• Butce icinde olması gereken bazı gelir, gider ve borclanma işlemleri kayıt dışındadır ve dolayısıyla denetlenememektedir.

• Kamu kesiminde yer alan kuruluş sayısının cok fazla olması denetimi zorlaştırmaktadır.

• Aşırı sıkı tutulan burokratik surecten kacmak isteyen kuruluşlar, malî işlemlerini butce dışında surdurmeye yonelmektedir ki bu denetimi engellemektedir.

• Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmesiyle zorunlu olan bazı hizmetlerin yapılamaması, malî disiplinin ortadan kaybolmasıdır.

• Bir başka sorun, yarı-malî işlemlerden kaynaklanmaktadır. Bu işlemler, butceye gelir ya da gider kaydedilmemekte yani gizli kalmaktadır ki bunun doğal sonucu denetlenememeleridir. Ayrıca TBMM denetim surecinin dışında kalmaktadır.

• Butce odenekleri belirli hedeflere ve olculebilir amaclara gore verilmemektedir. Bunu sonucu ise butce performans sonuclarının cıkarılamamasıdır.

• idari denetim surecinde, denetim elemanlarının soruşturma raporlarının yeteri kadar değerlendirilmemesi ve dikkate alınmamasıdır.

• Devlet muhasebesinin kapsamı oldukca dar kalmaktadır.

• Butce uygulamasında avans ve kredi işlemleri yaygınlaşmıştır.
__________________