Şirketler muhasebesi
Şirketlerde kuruluş işlemleri, kar ve zararın dağıtılması sermaye değişiklikleri, tasfiye, iki şirketin birleştirilmesi işlemlerinin muhasebeleştirilmesi işlemlerine denir.

Şirket kişilerin ekonomik amaclarla bir araya gelerek, emek, para ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak icin, belirli bir sozleşme ile birleşmeleridir.

Şirketlerin temel amacı, tanımları gereği ekonomiktir.


Bir işletmenin şirket olabilmesi icin;
- Ortak sayısı en az iki olmalıdır.
- Ortak bir amaca ulaşmak icin kurulmalı,
- Ortak amaca ulaşmak icin sozleşme yapılmalı,
- Ortak amaca ulaşmak icin para, mal, emek gibi varlıkların sermaye olarak kurulması gerekir.

Şirketlerin sınıflandırılması
1. Ticaret şirketleri ( TTK gore )

a) Şahıs şirketleri

- Kollektif şirketleri
- Adi komandit şirketleri

b) Sermaye şirketleri

- Anonim şirketleri
- Sermayesi paylaştırılmış komandit şirketler
- Limited şirketleri

2.Diğer ortaklıklar

a) Kooperatifler
b) Adi ortaklıklar

Şahıs ve sermaye şirketlerinin karşılaştırılması

Kollektif şirketleri
En az iki gercek kişi tarafından ticari bir işletmeyi belli bir ticaret unvanı altında işletmek uzere kurulan ortaklıklara kollektif şirket denir.

Bu şirkette ortaklar, şirket borclarından butun malları ile zincirleme sorumludurlar. Ancak bu sorumluluk, şirket mevcutlarının şirket borclarına yetmediği zaman başlar, yani şirketten alacaklı olan kişi alacağını almak icin once şirkete başvurur. Bu anda şirket mevcutları paraya cevirir. Eğer mevcutlar borcları karşılamaz ise alacaklı, ortaklardan herhangi birine başvurmak suretiyle alacağının tamamını ondan alabilir.

Kuruluş:
Kollektif şirketlerin kurula bilmesi icin ortakların imzalarını taşıyan yazılı bir mukaveleye luzum vardır. Mukaveledeki imzalar notere Tasdik ettirilir. Noterce Tasdik olunan mukavelenin ticaret siciline kayıt ve ilanından sonra şirket tuzel kişiliğini kazanmış olur.

Yonetim:
Genel olarak butun ortaklar şirketi yonetme hakkına sahiptirler. Uygulamada ise bu iş mukavelede belirtildiği şekilde veya ortak cokluğunun isteklerine gore yapılır.

Organları:
Kollektif şirketin organları denilince şirket ortakları ve yoneticileri akla gelmelidir.

Sona ermesi:
Kendiliğinden, mahkeme kararı ile ve ortakların iradeleri ile 3 şekilde sona erer.

Komandit şirketler
Şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya daha fazlası butun varlıkları ile diğerleri koydukları kapital kadar sorumlu olduklarını gosteren mukavele ile gercek ve tuzel kişileri ticari bir unvan altında birleştiren şirketlere komandit şirket denir.

Komandite ortakların mutlaka gercek kişi olmaları gerekir. Tuzel kişiler ancak komanditer ortak olabilirler.

Kuruluş:
Komandite şirketin kuruluşu, kollektif şirketin kuruluşunun aynısıdır. Ancak mukavelede şirketin komandit olduğu ile komandite ve komanditer ortakların isimleri, koydukları kapital ayrı ayrı gosterilir. Mukavelede şirketin komandit olduğu belirtilmezse şirket kollektif sayılır. Bu halde butun ortakların sorumlulukları sınırsız ve zincirleme olur.

Yonetim:
Komandit şirket, komandite ortaklar tarafından kollektif şirkette olduğu gibi yonetilir. Komanditer ortaklar yılsonlarında kar veya zarardan paylarına duşene katılmakla beraber şirketin defter ve dosyalarını inceleyebilirler.

Sona ermesi:
Kollektif şirketlerdeki gibidir.


Anonim şirketler
Uzun vadeyi ve buyuk kapitali gerektiren işlerin başarılması icin bir unvan altında asıl sermayesi belli bir parayla bolunmuş, sınırlı sorumluluğa sahip şirketlere Anonim şirket denir.

Ortakların sorumlulukları taahhut ettikleri kapital payları (alacakları aksiyon ) ile sınırlıdır. Butun ortakların sorumlulukları boyle olduğuna gore şirketin sorumluluğu da mevcut mal ve hakları ile sınırlı olacaktır.

Kuruluş:
Ticaret bakanlığından izin alınarak kurulan anonim şirketin esas sermayesi en az 5.000 YTL ve paylara bolunmuştur.

Yonetim:
Anonim şirketin yonetimi; genel yonetim ve denetim kurallarınca yapılır. Butun ortakların ( aksiyonerlerin ) katıldıkları toplantı genel kuruldur. Genel kurul yılda en az 1 kere toplanarak yonetim ve denetim kurallarını secer, aklar ve gerekirse gorevine son verir. Bunlardan başka şirket kapitalinin azaltılması, coğaltılması veya şirketin sona erdirilmesi gibi kararlarda verir. Yonetim kurulu esas mukavele ile veya genel kurulca en cok 3 yıl icin secilir ve 3 kişiden meydana gelir.

Denetim kurulu, genel kurul tarafından en az 5 kişi olarak secilir. Secilen deneticiler ortaklardan olduğu gibi dışarıdan da tayin olunabilir. Denetim kurulu, her yıl şirketin gidişi ve hesapları hakkında genel kurula rapor verir.


Sona ermesi:
Anonim şirketler aşağıda yazılı hallerde sona erer;
- Mukavelede yazılı muddetin sona ermesi ile,
- Şirketin amaca ulaşması ile veya amaca ulaşmanın imkÂnsız hale gelmesi,
- Şirket kapitalinin 3/2' sinin kaybolması ile,
- Ortak sayısının 5' ten aşağıya duşmesi ile,
- Şirketin diğer bir şirket ile birleşmesi ile,
- Genel kurulun dağılmaya karar vermesi ile,
- Mahkeme kararı ile,


Hisseli komandit şirketler
TTK' nun 475. maddesine gore sermayesi aylara bolunmuş komandit şirket sermayesi paylara bolunen ve ortaklardan bir veya bir kacı şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket, diğerleri anonim şirket ortağı gibi mesul olan şirket olarak tanımlanmıştır.

Adi komandit şirketlerde olduğu gibi bu şirketlerde de iki eşit ortak bulunur. Komandit şirketlerdeki gibi bir kısım ortakların sorumluluğu sınırsız, diğerlerinin koydukları sermaye ile sınırlıdır. Ancak bu şirketin sermayesi paylara ayrılmış olup, sorumlulukları yatırdıkları sermaye ile sınırlı olan ortaklar kendilerine ait paylarını diledikleri takdirde devretmeye yetkilidirler. Bu bakımdan bu şirketler kollektif şirkete benzerler.

Kuruluş:
Anonim şirketlerin kuruluşunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alınması şart olduğu halde sermayesi paylara bolunmuş komandit şirketlerin kuruluşunda izin alınmasına gerek yoktur. Şirketin kurulabilmesi icin en az 5 kurucunun bulunması ve kuruculardan en az birisinin komandite olması gerekmektedir.

Yonetimi:
Şirketi komandite ortaklar muşterek yonetir ve şirketin her turlu iş ve işlemlerinde temsil ederler. Genel kurul, komanditer ortaklar arasında ya da dışarıdan bir ya da birden fazla denetciyi en fazla uc yıl icin secer.

Sona ermesi:
Sermayesi paylara bolunmuş komandit şirketler, sozleşmelerindeki fesih nedenlerinin tahakkuku ile sona ereler. Şirket sozleşmesinde aksine hukum bulunmayan hallerde anonim şirketlerin sona erme ve tasfiyesine ilişkin hukumler uygulanır.

Limited şirketler
Sigortacılıktan başka kanunen yasak olmayan her turlu ekonomik işlerle uğraşmak uzere en az iki, en cok elli gercek ve tuzel kişi arasında yazılı bir mukaveleye dayanarak ve bir ticaret unvanı altında en az 500 YTL kapital ile kurulan ve ortaklarının sorumluluğu koymayı taahhut ettikleri kapital kadar olan ortaklıklara Limited şirket denir.

Ortaklar tarafından konulan kapital icin aksiyon cıkarılmaz. Limited şirketler sayesinde iki veya daha cok kişi arasında Anonim şirketlerdeki gibi sınırsız sorumluluğa bağlı olmadan sınırlı sorumlu ve kucuk kapitalli şirketler kurulabilir.

Kuruluşu:
Limited şirketlerin kuruluşu anonim şirketlerde olduğu gibidir. Kapitalin tamamı taahhut edilerek, mukavele ve diğer belgeler ticaret bakanlığına gonderilir.

Yonetimi:
Limited şirketin yonetimi, genel kurul, mudurler ve deneticiler tarafından yapılır. Genel kurul, yılda en az bir defa toplanır. Butun ortakların bulunduğu bu kurul şirket hakkında her turlu kara almaya yetkilidir.

Şirketlerde birleşme:
Şirketlerin birleşmesi, iki ya da fazla şirketin kendilerini tasfiye ederek sona erdirip yeni bir şirket altında bir araya gelmesi veya birleşen şirketlerden birinin varlığını surdururken diğerlerinin kendini tasfiye etmesi suretiyle birleştirilme gercekleştirilir.

Birleşme şartları
1) Bileşen şirketler aynı aynı turden olmalıdır.

2) Birleşme kararı alan şirketler ayrı ayrı oy birliği ile karar alıp, aldıkları kararları tescil ve ilan ettirmesi,

3) Birleşme kararı alındığı gunden itibaren uc ay icerisinde alacaklılar tarafından itiraz edilmedikce gercekleşir.

4) Birleşme kararı alan şirketin turu değiştirilecek ise yeni şirketin kuruluş formalitelerini yerine getirmesi şarttır.

5) Birleşme kararı alan şirketler aralarında belirledikleri bilÂncoyu ilan etmeye birleşme nedeniyle varlıkları sona eren şirketlerin borclarının ne şekilde odeneceklerine dair duzenleyecekleri beyannameler ile bilÂncolarını ilan etmeye yukumludurler.

Maliyet muhasebesi
Uretilen mal ve hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet giderlerini turleri, oluş yerleri ve ilgili oldukları mal ve hizmet turleri bakımından belirlenmesine ve izlenmesine olanak sağlayan bir hesaplama ve kaydetme sistemidir.

Amacları
1) Mamul birim maliyetini hesaplamak

2) Maliye kontrolune yardımcı olmak

3) Planlamaya yardımcı olmak

4) Fiyatın saptanmasına, Stokların değerlendirilmesine, faaliyet sonuclarının cıkarılmasına ( kar-zarar belirlenmesine ) yardımcı olmak

Birim maliyetinin tespiti
Uretim donemi sonunda kimi urunlerin uretimi tamamlanır. Bunlara mamul denir. Kimi urunlerin ise uretimi tamamlanmayabilir. Bunlara yarımamul denir. Birim maliyeti hesaplarken tamamlanmayan urunlerde dikkate alınarak eşdeğer urun maliyeti bulunur.






Mamul satışı ile ilgili muhasebe kayıtları
ORNEK: Maliyet bedeli 8 YTL olan mamul peşin para ile % 18 KDV haric 10 YTL' ye satılmıştır.

____________/____________
620 Satılan mamul maliyeti 8
152 Mamuller 8
Mamul malı maliyet kaydı


___________/____________
100 Kasa 11.80
600 Yurt ici satışlar 10
391 Hes. KDV 1.80
Mamul malın satış kaydı

____________/____________
600 Yurt ici Satışlar 10
620 Satılan mamul mal. 8 690 Donem karı zararı 2
Donem kar zararına devir
_________________________


ORNEK: Maliyet bedeli 100 YTL olan malı peşin fiyatına % 18 KDV dahil 177 YTL' sına satılmamıştır.


____________/____________
620 Satılan mamul maliyeti 100 152 Mamuller 100
Mamul malı maliyet kaydı

____________/____________
100 Kasa 177
600 Yurt ici satışlar 150
391 Hes. KDV 27
Mamul malın satış kaydı
___________/_____________
600 Yurt ici satışlar 150
620 Satılan mamul mal. 100
690 Donem karı zararı 50
Donem kar -zararına devir
___________________________


__________________