İstatistik başlangıcta teknik bir disiplin olarak ele alınırken gunumuzde bir bilim dalı olarak kendini kabul ettirmiş, ulusal ve uluslararası boyutta gelişmelerin temelini oluşturmuştur. Son 30 yıla damgasını vuran ve cağımızda bilgi cağı olarak adlandırılan gelişmeler istatistiği evrensel bir konuşma dili konumuna getirmiştir.
Gunumuzde ulusal ve uluslararası sosyal ve ekonomik gelişme hedeflerinin belirlenmesi ve bu hedeflerin başarısı guncel, guvenilir istatistiklerle sağlanmaktadır. Doğru bilgi, doğru yorum ve doğru karar surecinde araştırmacılar, politikacılar, karar alıcılar ve tum bireyler calışmalarında istatistiki bilgileri etkin olarak kullanmaktadırlar.
Tarihi perspektifte istatistiğin doğuşu incelendiğinde uygulama ve metodolojiyi birbirinden ayırmak gerekir. İlk cağda bile insanlar bazı toplu olayları belirleme ihtiyacı duymuşlardır. Devletlerin kurulması ile birlikte insanlar sınır belirleme, vergi toplama, toprak dağılımına yonelik amaclarla ayrıca dil, din farkı olan toplulukların nufus buyukluğunu belirleme, askere alma amaclı bilgiler toplamaya ve bunların kayıtlarını tutmaya başlamışlardır.
Devlet İstatistik Enstitusu' nun Onemi ve İşlevi

Toplumların geleceğini gorebilmesi, planlayabilmesi ve gelişmesi icin istatistiki bilgiler buyuk onem taşır. Cumhuriyetimizin ilk yılllarında cok onemli sorunları olmasına rağmen, istatistiki bilginin bu denli onem taşıması nedeniyle, bu işlevi yerine getirebilmek icin 1926 yılında bir istatistik orgutunun kurulmasına karar verilmiştir. Savaştan cıkmış bir toplumda, bilgi yoksulluğuyla, cozumu gereken ceşitli sorunlar olmasına rağmen, butun bu sorunlar icinde, her şeyi zamana ve mekana gore değerlendirmenin bilincinde olan buyuk devlet adamı Mustafa Kemal, istatistiği de duşunmuştur.
Bu cercevede kurulan ve Turkiye'nin istatistik bilgilerini ureten DİE, ulkemizin surekli olarak gelişme surecini izleyerek, demokrasiyi tam anlamıyla gercekleştirebilmesi icin gereken bilgileri bağımsız, tarafsız ve guvenilir olarak ureten onemli bir kuruluş olmuştur. Bu nedenledir ki, DİE'nin urettiği bilgiler, yayımladığı istatistik ve gostergeler; kamu kurum ve kuruluşları, ozel kuruluşlar, karar alıcılar ve araştırıcılar icin guvenilir yol gostericilerdir. DİE, ulkemizde ulusal ve uluslararası boyutta yararlar sağlayacağı inancıyla, en uctaki kullanıcıdan, karar alıcıya kadar geniş bir yelpaze icinde yer alan tum kurum ve kuruluşların veri ve bilgi ihtiyacını gidermeyi amaclayan calışmalarını geliştirerek devam ettirmektedir.

Cağımızın bilim, teknoloji ve iletişim cağı olması nedeniyle, gerekli bilgi ve iletişim olanaklarına sahip olan ve bundan yararlanabilen ulkeler buyuk bir ustunluk sağlamaktadır. Bir ulkede demokrasinin niteliği, ekonomik kararların etkinliği, toplumsal sorunların cozumu, cok sağlıklı ve guclu bir istatistik yapısı, bilgi sistemi alt yapısıyla ve giderek bilim, teknoloji ve bilgi akışını sağlamakla mumkun olabilmektedir. Bugun bilginin uretilmesi kadar, bilgilerin acık ve hızlı bicimde topluma aktarılması da buyuk onem taşımaktadır. Cunku teknolojik ve ekonomik gelişmelerin baş dondurucu olduğu cağımızda, bilgileri zamanında derlemek, değerlendirmek ve politikaları zamanında uygulamaya etkin bicimde koymak, buyuk yarar ve ustunluk kazandırmaktadır.
Bu bakımdan DİE'nin yaptığı gorev, ozellikle icinde bulunduğumuz bilgi, teknoloji ve iletişim cağında cok daha buyuk onem taşımaktadır. Bu gelişmelerin bilincinde olan DİE, kurumlaşmış, ileriye doğru yatırım yapan bir kuruluştur. Ancak dunya daki gelişmeler, cok hızlı olduğu icin, DİE'nin dunyayı devamlı izlemesi ve ileri doğru atılımlarını surdurmesi gerekmektedir
Devlet İstatistik Enstitusu' nun Gorevleri
DİE'nin gorevleri; ana faaliyet konularıyla ilgili ve alt yapının kurulması, geliştirilmesiyle ilgili olmak uzere 2 bolumde toplanabilir;

A. Ana Faaliyet Konularıyla İlgili Gorevleri

1. Ulkenin iktisadi, sosyal ve kulturel faaliyetleriyle ilgili her turlu istatistikleri derlemek, değerlendirmek, yayımlamak.
2. Kalkınma planı ve yıllık programların hazırlanması, uygulanması ve takibi aşamasında gerekli gorulen verileri oncelikle derlemek ve değerlendirmek.
3. Ekonomik karar ve tedbirlerin sonuclarının izlenmesi aşamalarında gerekli gorulen verileri oncelikle derlemek ve değerlendirmek.

4. Genel Nufus Sayımını; sonu (0) ile biten yıllarda, Genel Tarım Sayımını; sonu (1) ile biten yıllarda, Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımını; sonu (3) ile biten yıllarda yapmak.
5. Yapılması gorev olarak belirtilen sayımlar dışında, ulkenin ihtiyac duyduğu diğer konulardaki genel sayımlar, anket ve araştırma projelerini planlamak, uygulamak, suresinde sonuclandırarak istatistiki bilgileri kullanıcı amaclarına uygun bir bicimde, uluslararası standartlarda yayımlamak.
6. Kamuoyu araştırmaları yapmak, diğer kuruluşların bu konudaki calışmalarına yardım etmek.
B. Alt Yapının Kurulması ve Geliştirilmesi ile İlgili Gorevleri
7. Bilimsel araştırma ve teknikleri izlemek amacıyla ulusal ve uluslararası seminerler, konferanslar ve toplantılar duzenlemek.
8. Enstitu işlevlerini kamuoyuna duyurmak amacıyla ulusal ve uluslararası seminerler, konferanslar ve toplantılar duzenlemek.
9. Ekonomik, sosyal, kulturel konularda Turkiye istatistik alt yapısını oluşturacak verileri kapsayan bir 'Bilgi Bankası' kurmak.
10. Bilgi Bankasının devamını sağlamak amacıyla, veri derleme, veri işleme teknolojisi ve dağıtma yontemlerinde gerekli yenilikleri yapmak.
11. İstatistik tanım ve standartlarını tespit etmek, istatistik metodlarını geliştirmek, istatistik analiz ve etudleri yapmak.
12. Enstitu'nun gorev alanına giren konularda-Yuksekoğretim kurumlarının gorevleri saklı kalmak şartıyla-universite ve diğer eğitim kurumlarıyla işbirliği yaparak 'Ulusal ve Uluslararası Eğitim Merkezleri' kurmak.
13. Enstitu personeliyle, diğer kurum ve kuruluşların elemanları icin, kısa sureli istatistiklerle ilgili konularda 'Hizmetici Eğitimler' ile uzun sureli 'İhtisas Eğitimleri' yapmak, konferanslar ve seminerler duzenlemek.
14. Kamu kurum ve kuruluşları ile ozel idare, belediye ve diğer gercek ve tuzel kişilerin istatistik calışmalarına yardımcı olmak ve koordinasyonu sağlamak.
15. İstatistiklerin derlenmesinde ve duzenlenmesinde kamu ve ozel kuruluşların uygulamalarıyla ilgili ilkeleri tespit etmek .
16. Hangi kamu kuruluşlarının, hangi konularda istatistik derleyip duzenleyeceklerini ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak kararlaştırmak.
17. İstatistik calışmaları icin gerekli olan; adres, hava fotoğrafı, harita, kroki ve benzeri belgeleri derlemek, bu konularda kamu kuruluşlarıyla işbirliği yapmak.
18. İstatistik calışmaları icin gerekli olan; adres kutuğu, kayıt sitemi ve numaralama calışmalarını duzenlemek ve bu konularda kamu kuruluşlarıyla işbirliği yapmaktır

Devlet İstatistik Enstitusu' nun Veri Kaynakları
DİE'nin bilgiye ulaşma surecinde en temel kaynağı veridir. Bilgiye, verinin işlenmiş hali de denilebilir. DİE'nin veri elde etme işleminde 4'u geleneksel, 2'si modern veri kaynağı olmak uzere 6 ceşit kaynak kullanılmaktadır.
1. Tamsayım
Hakkında bir yargıya varılmak istenen kitlenin (yığının) tamamından veri toplanmasıdır. DİE'nin bu kapsamda yaptığı calışmalara ornek olarak; Genel Nufus Sayımı, Genel Tarım Sayımı, Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı verilebilir.
2. Ornekleme Araştırmaları
Hakkında bir yargıya varılmak istenen kitlenin bir bolumunden veri toplanmasıdır. DİE'nin bu kapsamda yaptığı calışmalara; Hanehalkı İşgucu Araştırması, Hanehalkı Gelir Tuketim Harcamaları Araştırması, Finansman Eğilimleri Anketi, Yıllık İmalat Sanayi Anketi ornek olarak verilebilir. (Bakınız, EK.5.2)
3. İdari Kayıtlar
Alanda bir anket uygulamadan, ulkenin hali hazırda tutulan idari kayıtlarından veri derlenmesidir. DİE'nin bu kapsamdaki kaynaklarına;
Sosyal icerikli idari kayıtlar icin; Nufus Mudurluklerindeki kayıtlar, Evlenme kayıtları, İntihar istatistik formu, Olum istatistik formu,
Sanayi icerikli idari kayıtlar icin; İnşaat ruhsatnamesi, Yapı kullanma izin kağıdı, Yapı kullanma izin belgesi, Maden faaliyet cetveli, Aylık tapu istatistik cetveli,
Hizmet ve ticaret icerikli idari kayıtlar icin; Gumruk Muhafaza Teşkilatı-uluslararası girdi cıktı fişi, Gemi sicil formu, Trafik kazası tespit tutanağı, Arac trafik tescil muracaat ve işlem formu,
Tarım icerikli idari kayıtlar icin; Ciftcinin Eline Gecen Fiyat formu, vb. ornek olarak verilebilir.
4. Kayıt Sistemleri
Bu veri kaynağı idari kayıtlara benzemekle birlikte, ulkedeki tum idari kayıt sistemlerinin ortak bir catıda birleştirilmesi olarak tanımlanabilir.
5. Manyetik Bant
Bu veri kaynağı, ceşitli kuruluşların belirli bir yontem icinde manyetik ortama kaydettikleri, bilgilerin bant şeklinde alınmasıdır. Bu veri kaynağına, Gumrukler Genel Mudurluğu'nun ihracat bilgileri ornek verilebilir.
6. Uzaktan Algılama
Yeryuzundeki yapay ve doğal alanlara (yerleşim alanları, yollar, tarım alanları, ormanlar, su kutleleri vb.) ilişkin bilgilerin uzaktan algılanmış veriler (uydu goruntusu, hava fotoğrafı vb.) kullanılarak toplanmasıdır. Calışmalarda esas olarak oncelikle "işlenmemiş olarak sağlanan uydu goruntuleri" uzerinde her turlu goruntu işleme analizleri yapılır. Sonraki aşamada "İşlenmiş goruntu sonucları" ve "istatistiksel yontemler" birleştirilerek son bilgiye ulaşılır. Ayrıca koordinat sistemine uygun "harita formatında hazırlanan goruntuler" in gorsel yorumlanmasıyla da nihai bilgi uretilir.

DİE'nin bu kapsamda yaptığı calışmalara; kitlenin tamamından verinin toplandığı "Turkiye Arazi Tabakalaması Calışması" ile kitlenin bir bolumunden verinin toplandığı "Turkiye Tahıl Ekili Alan Rekolte Tahmini Calışması" ornek verilebilir

Devlet İstatistik Enstitusu' nde Uretim Sureci

DİE'nin uretim sureci, kullanılan veri kaynaklarına (tamsayım, ornekleme araştırması, idari kayıt, kayıt sitemi, manyetik bant, uzaktan algılama) gore farklılık gostermektedir. Ornekleme araştırmasına ait uretim surecinde; veriler, birden fazla aşamadan gecirilerek bilgi haline donuşturulmektedir. Uretim surecinin, aşamalarındaki gereksinime gore, ana faaliyet, alt yapı, destek, danışma, bolgesel birimler devreye girerek, surece ortaklaşa katkı vermekte, sonucta istatistiki bilgiye ulaşılmaktadır. Ornekleme araştırmasına ait istatistik uretim sureci cok genel olarak şu şekilde formule edilebilir;
I. On hazırlık
II. Planlama ve organizasyon
III. Alan uygulaması
IV. Verinin on kontrolu
V. Verilerin elektronik ortama aktarımı ve kontrolu
VI. İstatistiki bilgi uretimi
VII. Sunum
Devlet İstatistik Enstitusu'nun Faaliyetleri Sonucu Elde Ettiği Nihai Urun Ceşitleri
DİE, ceşitli surec ve yontemlerle elde ettiği urunleri, aşağıda belirtilen 13 turde kullanıcıların hizmetine sunmaktadır:

1. İstatistik
Belirli bir olayın gozlemlenmesi sonucu, onun buyukluğu, kıymeti, dağılımı, vb. ozellikleri hakkında elde edilen rakamlardır. Bu rakamları elde etmek icin veriler toplanır, işlenir, analiz edilir ve yorumlanır. (Hanehalkı İşgucu İstatistikleri, Ucret istatistikleri, Calışma istatistikleri, Evlenme İstatistikleri, Boşanma İstatistikleri, Tarım İstatistikleri, Gaz ve Su istatistikleri, Vergi İstatistikleri, Tapu İstatistikleri, Ulaştırma İstatistikleri, Milli Eğitim İstatistikleri, vb.)
2. İndeks
Belirli bir istatistiki olaya ait değerlerin zaman ve mekan boyutunda gosterdiği oransal değişim olarak tanımlanabilir. (Kentsel Yerler Tuketici Fiyat İndeksi, Toptan Eşya Fiyat İndeksi, Ciftcinin eline gecen Fiyat İndeksi, Donemler İtibariyle İmalat Sanayi Uretim İndeksi, Dış Ticaret Fiyat ve Miktar İndeksleri, Turkiye Ekonomisi Oncu Gostergeler İndeksi, İhracat Benzerlik İndeksi, vb.)
3. Parite
Genel olarak iki ulke parasının karşılıklı değerini ifade etmektedir. Satınalma gucu paritesi; Ulkeler arasındaki fiyat duzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, ulkelerin yarattıkları Gayrisafi Yurtici Hasılanın reel anlamda karşılaştırılmasına imkansağlayan, farklı para birimlerini birbirine donuşturme oranıdır. Kısaca, farklı para birimlerinin satınalma gucunu eşitleyen bir değişim oranıdır. Bu oran kullanılarak ortak para birimine donuşturulen harcamalar, satın alınan mal ve hizmet hacmindeki farklılıkları yansıtarak ulkeler arasında gercek anlamda karşılaştırılabilir veriler sağlamaktadır. (Satın alma gucu paritesi)
4. Hesap
Belirli bir sure icinde konu olan sistemin (milli gelir) unsurlarını toplayan, unsurların (milli gelirin) oluşumunu, dağılımını, icmal (birikimli toplam ozeti) halinde yansıtan rakamlardır. Hesap durumu ise iktisadi ve mali kuruluşlar, yıllık bilancolarının yanısıra hesap durumlarını, işlerin gidişini ve alınan sonucları yakından izleyebilmek, butce rakamlarıyla karşılaştırma yapabilmek icin belirli durumlarda hesap durumunu cıkarır. (Mahalli İdareler Butce ve Kesin Hesapları, Butce ve Kesin Hesaplar)
5. Envanter
Belirli bir anda bir işletmenin, firmanın, kuruluşun, vb. sahip olduğu malların, haklarını ve borc tutarlarının tahminini veya ayrıntılı durumunu belirleme işlemidir. Envanter kısaca bilanco gununde mevcutları, alacakları, borcları, ayrıntılı bir şekilde sayarak, olcerek, tartarak, değerlendirmek suretiyle belirleme işlemidir. (Termik Santral Atık Envanteri, İmalat Sanayi Atık Envanteri, Cevre Teknolojileri Envanteri, Konaklama Tesisleri Envanteri, Belediye Katı Atık Cop Envanteri, Termik Santral Atık Envanteri, vb.)
6. Muhasebe
Bir muessese, ticari bir kuruluş, bir ortaklık veya bir ulkenin, belirli bir donemdeki uretim ve tuketimine ilişkin iktisadi faaliyetlerinin tumuyle ilgili bilgileri sağlamaya yarayan bir tekniktir. (Milli Muhasebe, Su İstatistikleri ve Doğal Kaynak Muhasebesi, vb.)
7. Gosterge
Ekonominin ceşitli duzeylerini kritik ve oncu noktalar durumuyla gosteren verilerdir. (İl Duzeyinde Temel Ekonomik ve Sosyal Gostergeler, İstatistik Gostergeler, Cinsiyet Duzeyinde Eğitim Gostergeleri, vb.)
8. Yoğunlaşma Oranı
Belirli bir kitle icinde yoğunlaşmaya konu olan olayın izlenmesi sonucu sıklığına, seyrine ait bir derece bulunmasına imkan tanıyan bir olcuttur. Sanayi yoğunlaşması, bir sanayide faaliyet gosteren başlıca firmaların kucuk bir grup tarafından kontrol edilmesi olarak tanımlanır. Yoğunlaşma gostergelerinin hesabı, Turkiye İmalat Sanayiinde faaliyette bulunan işyerlerinin piyasa payı goz onune alınarak, sanayide tekelleşme ya da oligopolcu bir yapının ortaya cıkarılması amacıyla yapılmaktadır. (Turkiye İmalat Sanayiinde Yoğunlaşma) Dış ticarette yoğunlaşma, dış ticaretin belirli bir sayıdaki firma tarafından kontrol edilmesi olarak tanımlanabilir. Ancak, ticaretin belli ulkelere, fasıllara ya da maddelere yoğunlaşması onemli olduğundan, bu değişkenler icin de yoğunlaşma olcutleri hesaplanmaktadır. (Dış Ticarette Yoğunlaşma)
9. Tahmin
İstatistiğin temel uğraşılarından biri olan orneğe ait istatistikler yardımıyla, ana kitlenin parametreleri hakkında genelleme yapma işlemleri ve bu amacla kullanılan değerlere tahmin adı verilir. (Milli Gelir On Tahminleri, Gayri Safi Milli Hasıla Tahminleri, vb.)

10. İnput-Output Tablosu
Endustriler arası mal ve hizmet akımlarını toplu olarak gosteren tablodur. Tabloda, sutunlar bir sanayinin uretimi icin gerekli girdileri ve katma değer unsurlarına yapılan odemeleri, satırlar ise, sanayi tarafından uretilen urunlerin hangi sanayiler ve nihai talep unsurları tarafından kullanıldığını gosterir. (Değişik yıllarda uretilen İnput-Output Tabloları)

11. Had
Had, oran veya bir denklemi meydana getiren kısımlardan her biri olarak tanımlanmaktadır. Ekonomideki bazı sektorler arasında mal ve hizmet girdi cıktı durumunun kuşbakışı olarak incelenmesidir. İc ticaret hadleri, tarım ve tarımdışı kesimler arasında sektorler arasındaki değişim hadleri ile ilgili bir gostergedir. Belirli bir sosyal sınıfın ozellikle ciftcinin satın alma gucunde ve ekonomik refahındaki değişmeleri izlemek amacıyla kullanılmaktadır. (İc Ticaret Hadleri) Dış ticaret hadleri; ihracaat fiyat indeksinin ithalat fiyat indeksine oranlanması ile hesaplanır. Dış ticaret fiyat indeksleri kullanılarak, ulkenin yaptığı dış ticaret gelişimini saptamak amacıyla dış ticaret hadleri hesaplanmaktadır.

12. Projeksiyon
Projeksiyon, gecmişteki koşullar gozonunde bulundurularak, ceşitli varsayımlar altında geleceğe yonelik tahminler yapma işlemidir. (Nufus Projeksiyonu)

13. Yorum
Belirli gostergeleri (ekonomik, istatistik, vb.) izleme, analiz etme ve bunlar cercevesinde, karar vericilere ışık tutmak uzere değerlendirme yapılmasıdır. (Mayıs 1991 Turkiye Ekonomisi İstatistik ve Yorumlar)
__________________