Giriş
Endustriyel yonetim sistemlerinin tarihcesine bakıldığında, sanayii devrimi sonrasında fabrika sistemlerinin ortaya cıkmasıyla sanatkar ağırlıklı uretimden ( bir kişinin bir işin tum işlemlerini yapması ) iş bolumu ağırlıklı uretime gecildiği gorulmektedir. 1970€™ li yıllarda yaşanan bu gelişmeden sonra , bilim surekli olarak malzeme , makine , techizat, işcilik vb. uretim kaynaklarından oluşan ve surekli olarak karmaşıklaşan uretim sistemlerinin daha etkin ve daha verimli uretilebilmesi icin yeni yontem ve ilkeler geliştirmeye calışmıştır ve bu calışmalar gunumuzde de artan hızla devam etmektedir. Endustri muhendisliği ve bilimsel yonetim alanında geliştirilen bu yeni ilke ve yontemlerin temel amacı uretim kaynaklarını verimli bir şekilde kullanarak işletmelere rekabet ustunluğu amacını kazandırabilmektir.
İşletmelerin rekabet ustunluğu avantajını yakalayabilmesinin onde gelen uc noktası vardır. Bunlar ; Yuksek kalite, duşuk maliyet ve yuksek verimliliktir. ( şekil 1)
İşletmede temin surelerinin ( Tasarım, tedarik-uretim- dağıtım ) duşurulmesi, surekli değişen muşteri taleplerine uygun uretimin gercekleştirilmesi , temin zinciri icinde yer alan tedarikci firma, uretici firma, satıcı firma ile muşteriler arasında istenen duzeyde iletişimin sağlanması faaliyetlerinin, etkinlik , verimlilik ve performans ilkelerine uygun olarak yapılabilmesi icin İşletme Kaynakları Planlaması ( Enterprise Resource Planning €“ ERP ) yaklaşımının kullanımı gerekmektedir. İşletmelerde kaynak kullanımının temel yonlendiricisi Stratejik Planlama Sistemidir ( SPS ). Uretim kaynakları planlamasında Uretim Kaynakları Planlaması ( Manufacturing Resource Planning €“ MRP II ) , dağıtım kaynaklarının planlamasında Dağıtım Kaynakları Planlaması ( Distribution Resource Planning €“ DRP ) , imalatın etkin ve verimli bir şekilde yonlendirilmesi ve yurutulmesinde Bilgisayar Butunleşik Uretim ( Computer İntegrated Manufacturing €“ CIV ) sistemleri kullanılabilmektedir.
İşletme kaynakları planlaması ( ERP ) tum bu sistemleri eş gudumlu olarak planlayan ve kontrol eden bir planlama sistemidir.


SPS ile ERP arasındaki iletişim Karar Destek Sistemleri ( Decision Support System- DSS ) ile sağlanmaktadır. Karar Destek Sistemlerinin Yonetim Bilişim Sistemlerinden ( Management Information System €“ MIS ) temel farkı, verilerden bilgi uretme karar modelleri ( Yoneylem araştırması vb.) kullanmasıdır. SPS icin gecerli olan karar secenekleri Karar Destek Sistemince ( KDS ) oluşturmaktadır. KDS , ERP sistemince uretilen verilerin karar modelleri icinde kullanarak soz konusu secenekleri oluşturmaktadır.
ERP uc temel gelişmenin bir sonucu olarak karşımıza cıkmaktadır. Bunlar Pazar, bilgi işlem teknolojisi ve organizasyonel yapıdaki değişimlerdir. Pazarlarda yaşanan doymuşluk , surekli değişen talep yapısı, serbest piyasa ekonomisini engelleyen koşulların ortadan kalkması, yoğun rekabet, ic pazarlarda kuvvetlenme ve dış pazarlara acılma isteği Pazar kaynakları zorlayıcı nedenlerdir. Esnek yazılımlar, muşteri/ hizmet veren cliend / server yaklaşımı, bilgi iletişim sistemlerindeki gelişmeler, calışanların bilgisayar kullanımındaki bilgi ve deneyiminin artması bilgi işlem teknolojisi kaynaklı zorlayıcı nedenlerdir. Muşteri odaklı ( pazara yakın ) yonetim, ademi merkeziyetci ( işlerin mumkun olduğu kadar alt kademelere delegasyonu ) yonetim anlayışı, stratejik ve merkezi faaliyetlere daha fazla zaman ayırma isteği, yonetim kademelerinin azaltılması ( Yalın yonetim €“ Lean Management ) , toplam kalite yonetimi anlayışı ile kontrol faaliyetlerinin en aza indirilmesi organizasyonel yapı kaynaklı zorlayıcı nedenlerdir.
Soz konusu nedenlerin sonucu olarak, kuresel duşunme anlayışı, stratejik ve entegre planlama yaklaşımı zorunlu hale gelmektedir. Ana uretim planlama, pazarlama ve satış analizi, uzun vadeli ve buyuk miktarlı satın alma anlaşmalarının yapılması merkezi planlama faaliyetleri olarak, yerel satın alma, stok kontrol, uretim planlama , kalite yonetimi , bakım yonetimi , satış ve yerel fiziksel dağıtım ( sevkiyat ) ademi merkezi planlama faaliyetleri olarak ele alınmaktadır. Zaten cok fabrikalı işletmelerde uygulanan bu yaklaşıma ERP sisteminin getirdiği boyut , verileri, işletmenin merkez ve fabrikaların ceşitli yonetim kademelerinde calışan herkes icin yararlı bilgiler haline getirmesidir.
Yukarıda belirtilen endustriyel yonetim sistemlerinin amaclarından hareketle , 1970€™ li yıllarda uretimi geliştirmek uzere , MRP ( Manufacturing Resources Planning ) ortaya cıktı. Daha sonra bunun ikinci surumu olan MRP II geliştirildi. Her iki uygulamada amac, firmanın , halen var olan guncelleştirilmiş bulunan stoklarının, insan gucu ve makinaların dikkate alınarak, sağlıklı bir uretim planlaması sağlamaktı. 1980€™li yılların sonunda da ERP geliştirildi.
Temel olarak ERP sistemi, koruma sureci temelli bir bakış acısıyla yaklaşan, kurum hedeflerini gozeterek, tum fonksiyonları sıkı bir şekilde entegre eden , bilgi ve veri ihtiyacına cevap verme amacı taşıyan , cok sayıda alt sistemi bunyesinde barındıran, bir yazım cozumu olarak tanımlanabilir. Bu acıdan bakılırsa ERP, bir yazılım paketi olmaktan cok, kurum sureclerini destekleyen, bilgi sistemi alt yapısıdır diyebiliriz.
Hazırladığımız bu calışmada ilk olarak ERP hakkında bilgiler verilecek, ardından bir ERP yazılımcısı olan , SAP ve SAP modullerinden teorik olarak bahsedilecektir.
__________________



1.1. ERP Nedir ?


Kurumsal Kaynak Planlama olarak dilimize cevrilen ERP ( Enterprise Resources Planning ) , Malzeme İhtiyacı Planlaması ( MRP ) ve İmalat Kaynak Planlaması ( MRP II ) sistemlerinin gelişimi ve buna paralel , teknolojideki onemli ilerlemeler sonucu ortaya cıkmış sistemlerdir. Bunu daha geniş bir tanımla şoyle tanımlayabiliriz. ERP, işletmenin stratejik amacı ve hedefleri doğrultusunda, muşteri taleplerini en uygun şekilde karşılayabilmek icin, farklı coğrafi bolgelerde bulunan, tedarik uretim ve dağıtım kaynaklarının, en etkin ve en verimli şekilde planlanması, koordinasyonu ve kontrol edilmesi fonksiyonlarını bulunduran bir yazılım paketidir.
ERP, MRP ve MRP II€™ den farklı olarak, geleneksel MRP fonksiyonlarını finans, satış, pazarlama, maliyet yonetimi ve insan kaynakları gibi alanlarda, kendi parcası veya birlikte calıştığı diğer uygulamalar aracılığı ile entegre etmeyi amaclamaktadır.
ERP sistemleri pek cok yonden MRP ve MRP II€™ den farklılık gostermektedir. Şoyle ki ;
 Bunlar hem istemci / sunucu, hem de ana sistemlerde ( Main Frama ) calışabilirler.
 MRP€™ ye kıyasla cok daha geniş iş sahalarını destekler.
 MRP gibi sadece uretimde değil endustrinin butun dallarında kullanılır.
İşletmelerde kaynak kullanımının temel yoneticisi stratejik planlama sistemi ( SRS ) dır. Uretim kaynakları planlamasında MRP II, dağıtım kaynakları planlamasında DRP, imalatın etkin ve verimli bir şekilde yonlendirilmesi ve yurutulmesinde Bilgisayarla Butunleşik İmalat ( CIM ) sistemleri kullanılır. ERP tum bu sistemleri planlar ve kontrol eder. ( Şekil 2)


Şekle gore SPS ile ERP sistemleri arasındaki ilişki karar destek sistemleri ile sağlanmaktadır. SPS icin gerekli karar secenekleri DSS tarafından oluşturulmaktadır. DSS, ERP sistemince uretilen verileri karar modelleri icinde kullanarak soz konusu secenekleri oluşturmaktadır.
Tipik bir ERP sistemi ;
€¢ Muhasebe uygulamalarını ,
€¢ Urun ve malzeme yonetimini,
€¢ Kalite yonetimini,
€¢ Satış ve dağıtımı,
€¢ İnsan kaynakları yonetimini,
€¢ Proje yonetimini destekler.
Bunu bir ornek ve şekille acıklayalım. Perakende satış yapan ve ERP kullanan bir firmayı ele alalım. Bu firma bir muşterisinden gomlek siparişi almaktadır. Şirketin sipariş edilen bu gomleğin stoklarda bulunup, bulunmadığını belirlemesi icin stok verilerine ulaşması gerekir. Malzemenin stoklarda var olduğu belirlenince,sipariş girilecektir. Siparişin girilmesi ile birlikte uc işlem anında gercekleşecektir. İlk olarak gomleklerin satış değeri şirketin muhasebe kayıtlarına işlenir.İkinci olarak,satılangomlekler stoklardan duşurulur ve son olarak gomleklerin muşterinin eline ulaşması sağlanır.

ERP€™ nın , işletmenin stratejik amacı ve hedefleri doğrultusunda muşteri taleplerinin en uygun şekilde karşılanabilmesi icin tedarik ve uretim kaynaklarının en etkin şekilde planlanması ve koordinasyonu sağlayan ve kontrol fonksiyonlarını bulunduran bir yazılım olduğunu daha once belirtmiştik. Bu tanıma gore bu sistemin cıkış diyagramı şoyledir. ( Şekil 4 )
Şekil 4 : ERP Akış Diyagramı
Muşteri talebinin surekli nitelik ve nicelik olarak değiştiği bu değişimin tahmin edilmesinin ne kadar zor olduğu bilinen bir gercektir. Hem stratejik planlama calışmaları ile belirlenen amac ve hedeflere, hem de uretim ve dağıtım kaynaklarının kapasite ve ozelliklerine gereken ayrıntıda dikkat ederek, faaliyetleri değişime duyarlı hale getirebilmek ancak ERP yaklaşımı ile olası olabilmektedir.
İşletme bunyesi icinde coğrafi olarak farklı bolgelerde bulunan fabrikalar olması veya aynı fabrika bunyesi icinde farklı uretim tiplerinde farklı uretim sureclerinin olması, esnek bir planlama yaklaşımının uygulaması gerekmektedir. ERP bu farklılıklar ile baş edebilen bir yapıya sahiptir. Şirket farklı fabrikalar ve farklı uretim sureclerine sahip olsa bile tasarım, merkezi satınalma, depolama, sevkiyat vb. gibi bazı fonksiyonların ortak olması zorunlu veya ekonomik olabilir. Bu durumda, işletme kaynakları planlaması soz konusu fabrika ve uretim surecleri arasındaki eş gudumu sağlayarak etkin ve verimli bir calışma duzenini oluşturacaktır.
ERP gerek merkez gerekse fabrika duzeyinde uygulamalara sahiptir. Bu sayede tedarikci firmalar, bolge depoları, bayi / toptancı, perakendeci ile kurulan bilgi iletişim şebekesi ile stok seviyeleri, uretim programları karşılıklı olarak gorulebilmekte, boylece lojistik faaliyetlerde etkinlik ve verimlilik artmaktadır. ERP fabrikalar arası entegrasyonu, fabrikalar bazındaki esneklik ilkesine uygun olarak gercekleştirilen bir sistemdir. Amac fabrika bazındaki merkezi yonetim avantajlarından yararlanırken fabrikalar arası koordinasyonu ve entegrasyonu işletmenin temel stratejileri doğrultusunda sağlamaktır.
ERP sistemlerin amacına uygun olarak kullanılması ile aşağıdakiler olası hale gelmektedir:
€¢ Stratejilere uygun bir işletme yonetimi
€¢ Stratejilerin sonucunu değerlendirme olanağı
€¢ İşletme kaynaklarının verimli ve etkin kullanımı ; dolayısıyla maliyetlerin azalması.
€¢ İşletme fabrikaları arasında malzeme, işcilik, makine / techizat, bilgi vb. uretim ve dağıtım kaynaklarının ortaklaşa ve verimli kullanımının sağlanması ile fonksiyonel entegrasyonun oluşturulması
€¢ Muşteri dağıtım merkezi, uretim ve tedarikci arasında yakın işbirliği
€¢ Daha basit Bilgisayar işletim sistemi sayesinde tek bir noktadan gerekli bilgilere ulaşma olanağı.
1.2. İşletme ve uretim kaynakları planlamalarının karşılaştırılması :
İşletme kaynakları planlamasının temelleri, 1960€™lı yılların oncesinde kullanılan malzeme listesi ( Bill of Materlal €“ BOM ) kavramına dayanmaktadır.1960€™lı yıllarda Malzeme İhtiyacı Planlaması ( MRP ), 1970€™li yıllarda Kapalı Cevrim Malzeme İhtiyac Planlaması ( Closed €“ Loop MRP ), 1980€™li yıllarda Uretim Kaynakları Planlaması ( MRP II ) ve 1980€™ lı yılların sonlarında İşletme Kaynakları Planlaması ( ERP ) sistemleri geliştirilmiştir. ERP, adı gecen sistemleri kapsayan bir yapıya sahiptir.
__________________