1 İklim ve coğrafya 2 Topraklar 3 Tayga biteyi 4 Tayga direyi 5 Tehditler 5.1 İnsani etkinlikler 6 Notlar 7 Dış bağlantılar
İklim ve coğrafya
Tayga'da Ak ladin ormanları Denali karayolu, Alaska
Tayga, dunyanın en uzun biyom'da, sert bir karasal iklimli kuşakta ve yaz ile kış arasında en cok ısı farkı olan, Koppen iklim sınıflandırmasında D grubu iklim bolgeleri icinde sınıflandılır. Bir tarafında tundra ve devamlı buzla kaplı, dunyanın en soğuk iklim alanıdır.
Topraklar
Tayga toprağı cok genc eğilimli ve besin değeri-verimsiz; derin olmayan, adı gecen ılıman yaprak doken ormanlarda organiksel-zenginleşen toprak cinsidir.[2] İnce derinlikte olan toprağı geniş olcude dondur, bitkilerin bu toprakta gelişmesi cok zordur. Ayrıca dokulen yapraklar ve yosunlar uzun zaman soğuk olan orman tabanında aynen kalırlar.
Tayga biteyi
Tayga'da Kara ladin ormanları, Copper Nehri, Alaska.
Tabanı yosun (Ptilium crista-castrensis) ile kaplı tayga
Oralarda başlıca iki tur tayga vardır, kapalı ormanlar, cok sık aralıklı ağaclı yosunlu toprakla ortulu, ve likenli ağaclık yer, ağaclar aralıklı-mesafede ve likenli taban ortulu, ikincisi daha fazla genelde en kuzeydeki taygadır.[3] En kuzeydeki tayga yalnız ormanla kaplı değil, daha fazla aralıklı (seyrek) yani sık sık bodur buyume formundadır; bundan başka, buzsuz bakışımsız (asimetrik) kara ladin (Picea mariana) sıkca gorulur, ki ruzgÂr yonundeki tarafında azalmış ağac yaprakları gorulur.[4]
Tayga ormanlarında başlıca kozalaklı, iğne yapraklı olan, karacam (melez camı), ladin (alacam), koknar ve cam hakimdir. Tayga'da hep yeşil kalan bitki (yaprak dokmeyen ağac) turleri (ladin, koknar ve cam) bir takım ozellikleri oluşturmuş sert tayga kışlarında hayatta kalma yolunu bulmuşlardır, buna karşın karacam, tum diğer ağaclardan en fazla soğuğa dayanıklı olan yaprak dokenidir. Tayga ağacları cok derin olmayan toprakta, derin olmayan kokleri, bu arada bir yığın mevsimsi değişiklik yaparak onların biyokimyasal yapısı ile "sertleşme" denilen donmaya dayanıklıdırlar.[5] Bir daralan koni şeklinde bicimli kuzeysel kozalaklı ağacları, ve onların aşağıya doğru-sarkık dalları da, onların uzerindenki karların dokulmesine yardımcı olur.[5]
Yılın coğunluğunda ufukta kalan guneş yuzunden, bitkilerin ışık etkisi ile sentezleme yoluyla enerji kazanması cok zordur. Cam ve ladinler iğne yapraklarını kaybetmezler, kış sonunda ve ilkbahar'da eski yaprakları ile ışık etkisi ile sentezleme yaparlar.
Tayga'da kozalaklı, iğne yapraklı ormanların yanında, huş ağacı, titrek kavak, soğut ve uvez ağacı gibi bazı yapraklı ağaclar da gorulur. Toprağa yakın yerlerde pek cok otsu bitkiler de yetişir. Belli bir aralıkla cıkan doğal yangınlar (20 ile 200 yıl arasında tekrarlayan) ağac ortusunu temizleyerek, guneş ışınlarının orman tabanına ulaşarak yeni filizlenmelerini sağlar. Bazı turlerden Banks camı (Pinus banksiana) gibi bitkiler, yaşam aşamasında doğal yangınlar zorunludur. Banks camının kozalakları yalnız bir yangın sonunda acılıp tohumlarını dağıtarak, yeni temizlenmiş toprakta coğalır. Cimen ve cayırlar guneş goren her yerde, yosun ve likenler (temriye) de nemli zeminde ve ağacların yan govdelerinde yetişirler.
Tayga direyi
Tayga, bir suru buyuk olan Otoburlara, Memelilere ve daha kucuk olan Kemiriciler gibi hayvanlara ev sahipliği yapar. Kuzey Kanada Boreale ormanlarında bir suru nesli tukenme tehlikesi olan ormanda yaşayan Ren geyiği (Rangifer tarandus), Kutup ayısı (Ursus maritimus), Kuzey Amerika boz ayısı (Ursus arctos horribilis) ve herşeyi yiyen (Gulo gulo) gibi yabani hayvanlar gorulur. Ancak, yırtıcı, yağmacı kuşlar (baykuş ve kartal gibi) ve diğer daha kucuk etobur hayvanlardan, tilki ve gelincik gibileri de kemiriciler'den beslenir.
Tehditler
İnsani etkinlikler
Sovyetler Birliğinin cokumunden sonra Sibirya taygasının buyuk bir bolumu ağacları yok edilmiştir. Rusya'nın ormanları bir oranla her yıl 12 milyon hektar yok olmaktadır.[6
__________________