Yıldırım duşmeleri ve kesici acması gibi, meydana gelen yuksek gerilim dalgalarının, hasar etkisini onleyen cihazlara “Parafudr” denir. Kısacası; enerji nakil hatlarında meydana gelen aşırı gerilimi toprağa deşarj eden koruma elemanlarıdır.
Orta gerilimde bina tipi trafo merkezlerinin yerini son yıllarda metal koşkler aldı. Bu koşkler cok kompakt olduğu icin maalesef coğunda Orta Gerilim parafudrlarını monte edecek yer yoktur. Ayrıca, trafo cıkışlarındaki ana dağıtım panolarında parafudr kullanımı ve bakımı yapılmadığından dolayı da, alcak gerilim hatlarından beslenen tum işyerleri ve konutlarda parafudr kullanılması daha zaruri hale gelmiştir.
Ornek Parafudr
Aşırı gerilim yukselmeleri tesisattan kaynaklanabilir ki buna “İc Aşırı Gerilim” adı verilir. Orneğin, jenerator yukunun kalkması, boşta calışan hattın sonunda gerilim yukselmesi, kapasitif devrelerin acılması (kondansator vb.), toprak veya fazlar arası kısa devre gibi etkenler bu gerilim artışına sebep olabilir.
Bir diğer etkende dış kaynaklı gerilim artışlarıdır. Bunun en başlıca etkeni faz veya toprak hattına yıldırım duşmesidir. Aşırı gerilime karşı etkin bir koruma olmadığında, cihazlarda oluşan zararlardan dolayı yuksek maliyetli tamirat ya da yeni alım riski bulunmaktadır. Bircok ticari ve endustriyel sektorlerde kullanılan parcaların hassas elektronik devreleri vardır. Bu nedenle bunlar aşırı gerilimden sıklıkla zarar gormektedir. Evlerimizde de artık elektronik devreli bircok urun bulunmakta bu nedenle konutlar icin parafudr kullanılmasına ihtiyac duyulmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken kısım, bir yuke bağlı olan butun kabloların uygun bir parafudrla korunmasıdır.
Normal durumlarda hatta bağlı parafudr toprağa akım gecirmez. Aşırı gerilim geldiğinde parafudr cok hızlı bir şekilde iletime gecerek, gelen aşırı gerilimi toprağa boşaltır. Aşırı gerilim etkisi gecince tekrar normal calışmaya doner. Normal calışmada parafudr acık durumda olan bir devre elemanıdır.
Yani kısacası elektronik urunlerin kullanıldığı her yerde (konut, ticari ve endustriyel tesisler gibi) parafudr kullanılmalıdır. Aksi halde yuksek maliyetten ve/veya tamir masraflarından kurtulamayacak; para ve zaman kaybedeceksiniz.
Parafudr Tipleri nelerdir? Nerede Hangi Parafudr Secilmelidir?B sınıfı (Sınıf 1- Tip 1 ) Eğer binanızda veya binanızın 50 m civarında yıldırıma karşı paratoner uygulaması varsa, Tip 1 parafudr secimi yapılmalıdır. Tip 1 parafudrlar alcak gerilim tesisatlarında besleme hattının binaya girdiği en yakın noktada kullanılır. Alcak gerilim tesisleri icin yıldırıma karşı koruyucu parafudr sınıfıdır. Elektrik sayacı oncesinde kullanılmalıdır.
C sınıfı (Sınıf 2- Tip 2) İc kaynaklı gecici aşırı gerilimlere karşı koruma yapabilmek icin tesisattaki her bir dağıtım panosuna ilave olarak “Tip 2” parafudrlar yerleştirmelidir. Alcak Gerilim tesisleri icin aşırı gerilim sınırlayıcısı parafudrlardır. Elektrik sayacı sonrasında kullanılmaktadırlar.
D sınıfı (Sınıf 3- Tip 3 ) Alcak Gerilim tesisleri icin aşırı gerilim sınırlayıcı parafudrlardır. Elektronik cihazların korunması icin kullanılırlar. Korumak istediğimiz bilgisayar, fotokopi makineleri, televizyon, telekomunikasyon sistemleri gibi hassas elektronik cihazların Tip 2 parafudrun bulunduğu dağıtım panosuna olan uzaklığı 30m’yi aştığı durumlarda ek olarak Tip 3 uygulaması yapılmalıdır.
B+C sınıfı (Sınıf 1+2 – Tip 1+2 ) Tip1 ve Tip 2 parafudrların bir kombinasyonudur. Ana dağıtım panosu ve tali dağıtım panoları arası mesafenin 10 metreyi aşması durumunda kullanılması tavsiye edilir.
Ozet olarak, eğer binada paratoner uygulaması varsa, binanın girişinde Tip 1 ve Tip 2 parafudr, tali dağıtım panolarında Tip 2 parafudr ve hassas yuklerin dağıtım panosuna uzaklığı 30 m’ den fazla ise dağıtımın son noktasında Tip 3 parafudr koruması yapılmalıdır.
Aşırı akıma gore aşırı gerilimin duşuş grafiği
Aşırı akıma gore aşırı gerilimin duşuş grafiği
Parafudrların Gosterimi
Parafudr secimlerinde bazı yerlerde B diye ifade edilirken bazı yazılarda ve makalelerde ise Sınıf I, Tip 1 tabirleri kullanılır. Bunlar standartlara gore değişkenlik gosterdiğinden karışıklık gibi algılanmaktadır. Bu nedenle tum tiplerin gosterim şekilleri aşağıdaki tabloda acıklanmıştır.
Standartlar
Onlediği zararlara bakıldığında son derece ekonomik urunler.
Parafudr sadece yıldırım ve zararlarına karşı koruma yapmıyor. Aynı zamanda şebekeden kaynaklanan harmonik, anahtarlama elemanları gibi darbelere karşı da koruma sağlıyor. Yapılan istatistiklere gore, şebekenin sebep olduğu sorunlar yıldırımdan iki kat daha fazla. Eskiden sistemler, makinalar elektrik şebekesinin etkilerini cok fazla hissetmiyordu, ancak elektronik kullanımı arttıkca cihazlar da oldukca hassaslaştı ve şebekeden etkilenmeleri de doğru orantılı olarak arttı.
Yaptığı iş ve sağladığı korumayı duşunecek olursanız bu urunler son derece ekonomik. Yukarıda da secim tablosunda anlattığımız gibi, konutta kullanacağınız C sınıfı veya D sınıfı bir parafudr ile evinizde bulunan tum elektronik cihazları yaklaşık 100 liraya koruma altına alabilirsiniz. Ya da binlerce dolar harcayarak kurdurduğunuz bir otomasyon sistemini, panoya taktıracağınız birkac bin liralık bir parafudr ile guvence altına alabilirsiniz. Ancak burada onemli bir nokta var. Sadece cihazın onune parafudr koyduğunuzda cihaz şebeke dalgalanmalarına karşı koruma yapmakta ancak, yıldırama karşı korumamaktadır. Orneğin: son zamanlarda şebeke kaynaklı dalgalanmalar nedeniyle bircok televizyon bozulmakta veya yanmaktadır. Uretimden kaynaklanan bir sıkıntı olmadığı icin garanti kapsamı dışında tutulur. Vereceğiniz 100 lira ile bu sorunu cozmeniz mumkun. Eğer yıldırıma karşı tam bir koruma isteniyorsa ana panoya mutlaka parafudr konulmalıdır. Bu onemli nokta gozden kacmamalıdır.
Kacak Akım Koruma Şalteri gibi Parafudr’ da zorunlu hale gelmeli?
Bildiğiniz gibi, konutlarda kacak akım kullanılması zorunlu. Aynı şekilde tum konutlarda ve ticari işletmelerde parafudr kullanımının da zorunlu hale gelmesi gerekmektedir. Gelişmiş ulkelerde oneminin farkına varılmış ve yasal duzenlemelerle zorunlu hale gelmiştir.
Her ne kadar “Kuvvetli Akım Tesisleri Yonetmeliği” nde parafudr kullanılması ile ilgili konulara değinilmişse de yeterli değildir. Yonetmeliğin revize edilmesi ve bu konuların daha acıkca ifade edilmesi gerekir.
Kacak akım koruma şalterlerinde yıllarca problemlerle mucadele ettik. Urunumuzden kaynaklı sıkıntı olduğu lanse edildi. Biz urunumuze guvendiğimiz icin sorunun gercek kaynağını araştırmaya başladık. Konut projelerini tek tek inceledik, yazılar yazdık. Problemin urunden kaynaklı değil de, tesisattan kaynaklı olduğunu belirttik, uzunca suren mucadelemizde sonunda haklı taraf olduk. Bakış acısını değiştirmek, gercek sebeplerini gun yuzune cıkarmak, haklılığımızı ispatlamamız ve kabullendirmemiz yaklaşık 3 senemizi aldı. Bir problem olduğunda en kolay yol her zaman urunu suclamak. Evde de camaşır makinesi bozulduğundan hemen şu marka bir daha hayatta almam deriz, hÂlbuki problem tesisattan, prizden, ana hattan vs. bircok farklı nedenden kaynaklı olabilir. Ama bunu araştırıp bulmak meşakkatli olduğu icin kolay yol olan urunu suclamak her zaman tercih edilen bir yontem. Urunune guvenen firmalar bizim gibi mucadelelerini bırakmamalıdır. Cunku sonunda kazanan sadece firma olmuyor, gercek tespitlerle işin doğru yaptırılması sağlanarak asıl kullanıcılar kazanıyor.
TOKİ gibi bazı kuruluşlar parafudr kullanmaktadır. Arzu edilen sadece TOKİ değil, tum yapılarda kullanılmasının zorunlu hale gelmesidir. Yeni hedefimiz parafudr kullanılmasının zorunlu hale gelmesi icin calışmalar yapmak. “Can ve mal guvenliği” bizim icin en onemli unsur. Bu nedenle artık kacaktan kaynaklı sıkıntıları kacak akımla, yıldırım, aşırı gerilimden kaynaklı sıkıntıları da parafudr ile cozume kavuşturmak istiyoruz.
Konu Etiketleri: parafudr, nedir, secimi, sigorta, montajı, topraklaması, tip, tipleri, arızaları, yıldırım, ani, akım
__________________