Baş Takıları


Anadolu Medeniyetleri Muzesi'nde Sergilenen Antik Takılar;

Didemler,Taclar Kupeler Sac Takıları Hızma



DİADEMLER,TACLAR



İlk orneklerini ince altın, gumuş veya cok az da olsa tunc levhadan oval kısa kenarları yuvarlak, ortası rozet motifli olarak gormekteyiz. Repoussé nokta veya zik zak bezemeli olanları da vardır. İ.O. 3. binde Alacahoyuk ve Troia'da da bulunmuşlardır. İ.O. 2. binin ortalarında Kıbrıs'ta yaygındır. (Enkomi mezar buluntuları). Tanrılar ve insanlar icin adak, sunu veya otorite gostergesi veya sus takısı anlamında kullanılmışlardır. Ozel hayatta, doğumda, sevgi belirtisi olarak, şolenlerde, hastalıkta, olumde ve cenazede kullanılırdı.

Tac, daha cok gec donemlerde rutbe ve takı olarak kullanıldı. Plinius'a gore (16,9;21,11) başlangıcta tanrı simgesiydi. Tanrı heykelleri, tapınak, kutsal yer, kurbanlık hayvan ve hatta evler taclandırılıyordu. Tacların ilk ornekleri zeytin, meşe ve mersin ağacı dal ve yapraklarından daha sonra da metalden yapılmıştır.



[IMG]http://img67.**************/img67/4223/adsz5pc.jpg[/IMG]

Altın safhadan alınlık biciminde kesilmiştir. Cevresinde bir sıra stilize yumurta dizisi, onun uzerinde ise kabartma noktalardan meydana gelmiş bir sıra inci dizisi bulunmaktadır. Yumurta dizisinde ara yaprak; inci dizisinde pul yoktur. Alınlığın yuzeyi minik noktalarla oluşturulan cizgilerle bolumlere ayrılan lotus ve palmet cicekleri ile kaplıdır. Diademde kullanılan teknik repoussédir. Ayrıca onde, orta kısımda, ustten vurularak yapılan ufak noktacıklardan meydana getirilmiş, palmet yapraklarını andırır bezemeler yer almaktadır. Her iki ucunda da birer ip gecki deliği vardır.



[IMG]http://img67.**************/img67/5531/adsz9dw.jpg[/IMG]

Ensiz, altın safihadan kesilen şeridin iki ucu birleştirilerek dort adet sade duz altın şeridin uclarıyla birlikte burularak tutturulmuştur. Şeritler sacak olarak kullanılmıştır.



[IMG]http://img67.**************/img67/1916/adsz1hs.jpg[/IMG]


Dovulerek yapılmış levhadan kesilen şeridin alt ve ust kenarı nokta kabartmalarla bezelidir, uclar yuvarlatılmıştır ve ikişer tane deliği vardır. Buyuk delikler icten dışa, kucuk delikler dıştan ice doğru acılmıştır. Ya buyuk delikler birbiri ustune getirilerek percinlenmiş ya da kumaşa dikilerek tutturulmuştu.



[IMG]http://img213.**************/img213/7213/adsz9ie.jpg[/IMG]


Altın levhadan kesilen enli parca cember şeklinde dondurulerek birleştirilmiştir. İcleri caprazlamasına bolunmuş ajur dikdortgenlerin yan yana getirilmesiyle ust uste dort bant oluşturulmuştur. Dikdortgenlerin koşeleriyle diademin alt ve ust kenarı boydan boya kabartma noktalarla bezelidir. Dovme tekniğiyle yapılmıştır.



[IMG]http://img213.**************/img213/2165/adsz6wo.jpg[/IMG]


Geniş, altın banta ince, altın yapraklar ortaya doğru karşılıklı gelecek şekilde yerleştirilmiştir. Ortadaki Herakles duğumu kabartma olarak yapılmıştır. Yaprakların uzerindeki damarları da kabartmadır. 5 - 1-65 env. no.lu duz altın bant parcası tacın arkasına eklenmiştir.



[IMG]http://img213.**************/img213/5707/adsz9uh.jpg[/IMG]


Ucları halkalı, ince şerit bant uzerindeki on bir deliğe takılmış uc dilimli yapraklardan oluşturulmuştur. Halkalara takılan altın iple başın arkasından bağlanmış olmalıdır. Yapraklardaki lifler belirgindir. Bir yaprak eksiktir. Ezilme ve kırılmalar vardır.



[IMG]http://img228.**************/img228/6941/adsz7xm.jpg[/IMG]


Her bir yaprak lotus ciceği biciminde altın safihadan kesilmiştir. Lotus cicekleri uc dilimlidir ve lif cizgileri belirgindir. Yaprakların sap kısımları incedir ve duz altın banta monte edilmek uzere halka haline getirilmişlerdir.



KUPELER



Kulağı susleme gudusunun evrensel simgesi olan kupelerin ilk ornekleri kulağa takılan sade halka suslerdi ve kadına ozgu bir takı sayılırdı. Anadolu'da 3. bine ait Troia II, Alacahoyuk ve Eskiyapar kupe buluntuları form ve teknik ustunluğu o donem icin kanıtlayan belge niteliğindedirler. Arkaik ve Klasik donemlere ait mezarlarda ince işcilik gosteren cok guzel kupeler bulunmuştur. bunlar genellikle yalın gorunumlerde, hilal ve spiral formlu kupelerdir. Hellenistik donemde daha carpıcı ve etkileyici nitelikler dikkati ceker. Ayrıca insan veya hayvan figurlerinin kupelerde kullanımı bu donemde gorulur. Daha sonraları ozellikle altından, cok ince işcilik gosteren, donemlerin ozelliklerini ve susleme tekniklerini yansıtan kupeler yapılmıştır. Roma doneminde ise kupeler oldukca ceşitlidir. Masif gorunumlu kuresel sarkaclı veya ici boş kureler, diskli ya da farklı formlarda sarkacları olan kupelerle, taşlı veya taşsız turleri ortaya cıkar. Bizans donemi kupelerinde metal ve değişik taşların kullanıldığı ajur tekniğiyle yapılmış bitki ve hayvan figurlerinin kupelerde kullanıldıklarını gormekteyiz.



[IMG]http://img228.**************/img228/6561/adsz2ca.jpg[/IMG]


İnce altın safihadan kesilip, ici boş olarak cevrilip, daire formu verilmiştir. Diğerlerinin aksine yuvarlak olmayıp duz biten uclar karşılıklı ve aralıktır.



[IMG]http://img146.**************/img146/5024/adsz4or1.jpg[/IMG]


Eskiyapar kazısında uc cift olarak bulunmuştur. Masif, yuvarlak profilli, birinde altı, diğerlerinde dorder paralel, yuvarlak telin yan yana getirilerek kupe halkasının bezemesinin oluşturulduğu Ay-istiridye tipindedir. Tellerin formu Ay'ı; yan yana gelerek oluşturdukları yivler ise istiridye kabuğunu anımsattığı icin bu şekilde adlandırılmaktadır.



[IMG]http://img146.**************/img146/142/adsz7fl.jpg[/IMG]


Kayık formlu kupelerin erken orneklerindendir. "U" bicimindeki derin govdesi ile kenarlardaki cıkıntılar uzerinde telkari ve cok minik granule bezemeler gorulmektedir. İci boş, karşılıklı bombeli iki kapak gibi birbiri ile birleştikleri yer ince şeritle kapatılmıştır. Cengel kısmı kopmuştur. Cengelin her iki ucunun govdeye girdiği yerler rozet biciminde granule bezemelidir.




[IMG]http://img132.**************/img132/5899/adsz1zh.jpg[/IMG]


Kayık formundaki bombeli masif govdenin uclarında granulerden oluşturulmuş halkalar yer almaktadır. Halka kısmı kırıktır. Govdenin ustu iri granule ve telkari ile bezelidir. Cok kucuk olması nedeniyle cocuk kupesi olabilir.



[IMG]http://img146.**************/img146/6073/adsz9kg.jpg[/IMG]


Duz altın levha iki parca halinde kesilip bombeleştirilerek ici boş kayık şekline getirilmiştir. Kulağa gecen halkanın uclarına monte edilmiştir. Govdede ve alt kısımda irili ufaklı granule bezemeler vardır.



[IMG]http://img132.**************/img132/9975/adsz9bc.jpg[/IMG]


Her ikiside sağ kulağa takılan tek kupeler olup aynı envanter numarasında kayıtlıdır. Her ikisinin de cevresinde beşer tane kurecik olup, bir tanesinde iki adet kure eksiktir. Ortada bitki motifinin iki tarafında birer tane stilize tavus kuşu figuru karşılıklı durmaktadır.




[I]SAC TAKILARI
/I]


Altın sac halkaları Anadolu'da Tunc Cağı'ndan beri gorulmektedir. Alacahoyuk mezarlarında iskeletin başının yakınında bulunmuş olan halkaların, sacları toplamak ya da saclara sus olarak takıldıkları varsayılmaktadır. İc kalıp uzerine ince altın safihanın kaplanmasıyla yapılan turlerin, bukulmuş olarak onceden hazırlanarak saca takıldıklarını, masif turlerinin ise ancak saclara sarılmaları sırasında bu şekli aldıklarını soyleyebiliriz.



[IMG]http://img146.**************/img146/2204/adsz4iz.jpg[/IMG]


Repoussé teknikle yapılmış nokta kabartma susler var. Tokanın altın iğnesinin başı bir adet kuvars kristali bir adet altın boncuktan oluşmaktadır.



[IMG]http://img146.**************/img146/561/adsz4xm.jpg[/IMG]


Altın levhadan kesilerek yapılmıştır, yan yana getirilmiş iki daire şeklindedir. Repoussé teknikle yapılmış nokta ve daire kabartmalarla bezenmiştir. Dovme olarak yapılmış tokanın, altı dilimli, topuzlu altın iğnesi toka yuzeyinde karşılıklı acılan iki deliğe takılmıştır.



[IMG]http://img86.**************/img86/3530/adsz9xd.jpg[/IMG]


Spiral bicimli ic kalıp uzerine ince altın safihanın kaplanmasıdır. Uclar bombelidir, bir ucunda ufak bir delik vardır. Sac susleri, sac tutamının uzerine ici boş yuvarlak altın borunun spiral şeklinde kıvrılarak sarılması ile meydana getirilmişlerdir.



[IMG]http://img86.**************/img86/5650/adsz2tc.jpg[/IMG]


Masif ucgen profilli altın bantın spiral şeklinde kıvrılmasıyla yapılmıştır.



[IMG]http://img146.**************/img146/1724/adsz0qv.jpg[/IMG]


Masif gumuş spiral şeklinde iki defa dondurulerek ucları acık bir halka oluşturulmuştur. Bu donemin tipik sac suslerindendir.



[IMG]http://img146.**************/img146/7883/adsz6ga.jpg[/IMG]


HIZMALAR



Buruna takılan altın veya gumuşten yapılmış halka. Genellikle doğu uygarlıklarına ozgu bir takıdır. Uctepe Hoyuk kazısında acığa cıkarılan bir kadın ve cocuğuna ait mezarda iskeletin burnunda bulunmuş bir hızma Yeni Asur donemine tarihlendirilmektedir.

__________________