EvliyÂnın onderlerinden, İslÂm Âlimlerinin buyuklerindendir. Babası Abdulcemîl Malatyalı idi. İmÂm-ı MÂlik hazretlerinin neslinden olup Âlim ve Ârif idi. ZÂhirî ve bÂtınî ilimlerde cok yuksekti. Hızır aleyhisselÂm ile goruşup sohbet ederlerdi. Bir gun Hızır aleyhisselÂm kendisine:
"Ey Abdulcemîl! Senin sÂlih bir erkek evlÂdın olacak. İsmini AbdulhÂlık koyarsın." buyurdular.
Abdulcemîl bu konuşmadan kısa bir zaman sonra BuhÂrÂ'ya goctu ve GoncduvÂn kasabasına yerleşti. Cok gecmeden Hızır aleyhisselÂmın buyurduğu gibi bir erkek evlÂda sÂhib oldu. İsmini AbdulhÂlık koydu. AbdulhÂlık cocukluğunu burada gecirdi.
Beş yaşına geldiğinde ilim oğrenmesi icin BuhÂrÂ'ya gonderildi. Buyuk Âlim HÂce Sadreddîn hazretlerinden Kur'Ân-ı kerîm ve tefsîrini oğrenmeye başladı. Bir gun okuma esnÂsında; "Rabbinize tazarrû' ederek (boyun bukup yalvararak) ve gizli du ediniz!" (A'rÂf sûresi: 55) meÂlindeki Âyet-i kerîmeye gelince AbdulhÂlık hocasına:
"Efendim! Bu "gizli"den murÂd edilen nedir? Kalb ile yapılan zikrin aslı nedir? Eğer zikir ve duÂ, ÂşikÂr, sesli bir şekilde dil ile olursa riyÂdan korkulur. Araya riy girerse, lÂyık olduğu şekilde zikredilmemiş olur. ŞÃ‚yet kalb ile zikretsem; "Şeytan insanın damarlarında kan gibi dolaşır." hÂdis-i şerîfi gereğince, şeytan bu zikri duyar. Ne yapacağımı bilemiyorum, bu muşkulumu halletmenizi istirhÂm ederim, efendim!"diye arz etti.
Hocası, buyuk Âlim Sadreddîn hazretleri, bu yaştaki bir cocuğun kendisinin bile anlayamadığı boyle bir suÂl sormasına hayran kaldı ve cevap olarak:
"EvlÂdım! Bu mesele, kalb ilimlerinin bir konusudur. Allahu teÂl nasîb ederse, sana bu ilimleri oğretebilecek bir ustÂda kavuşturur. Kalb ile zikri ondan oğrenirsin, boylece bu muşkulun halledilmiş olur." buyurdu. AbdulhÂlık GoncduvÂnî (rahmetullahi aleyh) bu işÃ‚ret uzerine, meselelerini halledecek o buyuk zÂtı beklemeye başladı.
Bir gun Hızır aleyhisselÂm yanına geldi. Ona, Allahu teÂlÂyı gizli ve acık zikretme, anma yollarını oğretti ve mÂnevî evlÂtlığa kabûl edip; "Kalbinden LÂ ilÂhe illallah, Muhammedun Resûlullah kelime-i tayyibesini şoyle şoyle zikredersin!" diye tÂrif etti. AbdulhÂlık hazretleri de, tÂrif uzere, bu mubÂrek kelime-i tevhîdi sessiz sessiz kalben soylemeğe başladı. Bunu, kendisi icin ders kabûl etti. Bu hÂl mÂnevî makamlarda yukselmesine sebeb oldu.
Bu sıralarda Yûsuf-ı HemedÂnî hazretleri BuhÂrÂ'ya geldi. AbdulhÂlık GoncduvÂnî onun hizmetine girdi ve bu hizmette bir sure kaldı. Bu hususta kendileri şoyle anlatırlar:
On iki yaşında idim. Hızır aleyhisselÂm bana Yûsuf-ı HemedÂnî hazretlerinden ilim oğrenmemi tavsiye buyurdular. Bu sırada onun BuhÂrÂ'ya geldiğini işiterek derhÂl yanına gittim. Ondan pekcok istifÂdelere kavuştum.
Boylece AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin sohbette ustÂdı Yûsuf-i HemedÂnî, zikir tÂlim hocası da Hızır aleyhisselÂm oldu.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri hÂlini insanlardan gizli tutardı. Nefsinin isteklerine uymayıp, istemediği şeyleri yapmakta kendisini pek ağır imtihanlara tÂbi tutar fakat hic kimseye bir şey sezdirmezdi. Hele onun Hızır aleyhisselÂm ile ulaştığı mÂnÂda ilim tahsîline hic kimse vÂkıf olmazdı.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî gerek Hızır aleyhisselÂm ve gerekse buyuk İslÂm Âlimlerinin tahsil ve terbiyesi altında zamÂnının bir tÂnesi oldu. İnsanlar dunyÂnın dort bir yanından kÂfileler hÂlinde ondan istifÂde etmek icin gelmeye başladılar.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri beş vakit namazını KÂbe-i muazzamada kılar, tekrar BuhÂrÂ'ya donerdi. Bir Aşûre gunu talebelerine derste velîlik hÂllerini anlatıyordu. Musluman kıyÂfetinde olan bir genc iceri girip, talebelerin arasına oturdu. Bir muddet sohbetini dinledikten sonra soz isteyerek:
Efendim! Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem; "Mu'minin firÂsetinden korkunuz. Cunku o, Allah'ın nûru ile bakar." buyuruyor. Bu hadîs-i şerîfin sırrı nedir? diye sordu.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri gence heybetle nazar ettikten sonra; "Oyleyse belindeki zunnÂrı, hıristiyanların ibÂdette bellerine bağladıkları ve ucunda hac asılı olan parmak kalınlığındaki yuvarlak ipi kes de îmÂna gel." dedi.
Hocanın bu sozleri oradakiler uzerinde şok etkisi yaptı. Genc, telaşla; "HÂşÃ‚! Yemîn ederim bende boyle bir şey yok." diye soylendi.
O zaman AbdulhÂlık hazretleri talebelerinden birine gencin hırkasını cıkarmasını işÃ‚ret etti. Talebe o gencin uzerindeki hırkasını cıkarınca, belinde duğum duğum zunnÂr bağlı olduğu goruldu. Bu hÂdise karşısında genc, cok mahcûb oldu. Ne yapacağını şaşırdı. Kalbinde İslÂmiyete karşı bir sevgi meydana geldi. AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerine muhabbet, sevgi duymaya başladı. Boylece evliyÂnın, Allahu teÂlÂnın nûruyla baktığının ne demek olduğunu cok iyi anladı. Kelime-i şehÂdet getirip musluman olmakla şereflendi. SÂdık talebelerinden oldu.
Buyuk murşid bundan sonra etrafındakilere donerek:
"Ey dostlar! Gelin biz de ahde uyalım, zunnÂrımızı keselim. ÎmÂn edelim. Şoyle ki, bu genc maddî zunnÂrı kesti, biz de kalbe Âid zunnÂrı keselim. O da, kibr ve gururdur. Bu genc, af dileyenlerden oldu; biz de affa kavuşalım." buyurdu.
Talebeleri bir anda hazret-i HÂce'nin gonul yaralarına sunulan şif şerbetini ictiler, tovbelerini yenilediler. Boylece kalblerinin Allahu teÂlÂdan başka bir şeye bağlılıkları kalmadı.
Bir gun huzûruna gelen bir kimse; "Eğer Allahu teÂl beni Cennet ile Cehennem arasında muhayyer kılsa, ben Cehennemi secerim. Zîr butun omrumde nefsimin arzusu uzerine amel etmedim. O halde Cennet nefsin murÂdıdır. Cehennem ise, Allahu teÂlÂnın murÂdıdır." dedi. AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri bu sozu red ederek:
Kulun secme hakkı yoktur. Her nereye git derlerse oraya gideriz. Nerede kalın derlerse orada kalırız. Kulluk budur. Senin dediğin kulluk değildir. buyurdu. O kimse bu sefer; "Efendim! Tasavvuf yolunda bulunan kimseye şeytan yaklaşabilir mi?" diye sordu.
"Tasavvuf yoluna yeni gelmiş bir talebe, nefsini emmÂre olmaktan kurtaramamış ise, bir şeye ofkelendiği zaman şeytan ona yaklaşabilir. ŞÃ‚yet nefsi mutmainne derecesine cıkmış ise, o kimsede ofkelenmek yerine, gayret hÂsıl olur. Her ne zaman gayret etse, şeytan ondan kacar. Bu kadar sıfat o kimseye kÂfidir. Yeter ki, Hakk'a yonelsin. Allahu teÂlÂnın KitÂbına ve Resûlunun sunnetine sarılsın. Bu iki nûr arasında tasavvuf yolunda yurusun." buyurdu.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri, Allahu teÂlÂnın indinde duÂsı makbûl kimselerden idi. İnsanlar ve cinler duÂsına kavuşmak icin, uzak yerlerden gelirlerdi.
Bir gun AbdulhÂlık GoncduvÂnî'nin huzûruna uzak yerden bir misÂfir, biraz sonra da yanlarına, guzel sûretli, temiz giyimli bir genc geldi. AbdulhÂlık hazretlerinden du isteyip hemen ayrıldı. MisÂfir; "Efendim! Bu gelen genc kimdi acaba? Gelmesi ile gitmesi bir oldu." dedi. O da; "Bizi ziyÂrete gelip du isteyen bir melek idi." buyurdu. MisÂfir hayret etti ve; "Efendim! Son nefeste îmÂn selÂmeti ile gidebilmemiz icin bize de du buyurur musunuz?" diye niyÂzda bulundu. Bunun uzerine AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretleri:
"Her kim farzları eda ettikten sonra du ederse, duÂsı kabûl olur. Sen, farz olan ibÂdeti yaptıktan sonra du ederken bizi hatırlarsan, biz de seni hatırlarız. Bu durum hem senin, hem de bizim icin duÂnın kabûl olmasına vesîle olur." buyurdu.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin Âhiret Âlemine goc etmesi yaklaşmıştı. Kendisine bağlı talebelerinin terbiyesini Ahmed Sıddık, Evliy Kebir, Şeyh SuleymÂn Germinî ve Ârif-i Rivegerî adlarındaki dort buyuk halîfesine bıraktı. Onlara nasîhatlerde bulundu.
1180 (H.575) yılında GoncduvÂn'da vefÂt etti.
GoncduvÂnî hazretleri bugun Nakşibendiliğin prensipleri diye bilinen on bir temel dustûru da ortaya koydu. Bu prensiplerin esası "kalbe gelip onu meşgul eden her şeyi oradan cıkarıp atmak ve onu dÂim Allahu teÂl ile meşgûl hÂle getirmek"tir. VefÂtından sonra da kerÂmetleri gorulmuştur.
Şoyle ki: AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin vefÂt etmesinin uzerinden 332 sene gecmişti. 1512 (H.918) yılında EshÂb-ı kirÂm duşmanı Safevîler yuz bin kişilik tÂlimli asker ile Ceyhun Nehrini gecerek MÂverÂunnehr vilÂyetlerine hucûm ettiler. Cok kan dokup buyuk tahrîbÂt yaptılar. Oradan BuhÂrÂ'ya yoneldiler. Pekcok kaleyi zaptettiler. Girdikleri yerlerde Ehl-i sunnet Âlimlerinin kabirlerini ve turbelerini yıkıp hakÂret yapıyorlardı. NihÂyet GoncduvÂn kalesini de abluka altına aldılar. Niyetleri burada bulunan ve Ehl-i sunnet muslumanlarının ziyÂretgÂhı olan AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin kabirlerini yakmak idi. Ancak şehre karşı hucuma gectikleri sırada kaleden cıkan beş bin Ozbek askerinin etrafında bulunup kendilerine saldıran beyaz atlı beyaz elbiseli ve yeşil sarıklı askerleri gorduler. Başlarında heybetli ve nûrÂnî, mubÂrek bir zÂt elinde iki ağızlı kılıc ile Safevîleri işÃ‚ret edip hucûma gectiklerinde ekin tarlasına giren orakcılar gibi duşmanları bicmeye başladılar. Ehl-i sunnet duşmanları kısa surede bozguna uğrayıp geri donmemek uzere kactılar.
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin daha vefÂtından evvel soylediği:
Dosta mubÂrekim ve duşmana musîbetim Cenkte demir gibi ve sulhta mum gibiyim
Nûr ceşmesinin başı GoncduvÂn, menzilimizdir Rum kapısına kadar iki ağızlı kılıc vururum
şeklindeki sozleri de onun 332 yıl sonra ortaya cıkan kerÂmetiydi.
EVİN MESCİT OLSUN
AbdulhÂlık GoncduvÂnî hazretlerinin mÂnevî oğulları Şeyh Evliy Kebir'e yaptığı nasîhatlerinden her biri butun muslumanlar icin birer kıymetli inci değerinde dusturlardır. Bir tÂnesi şoyledir:
Yavrucuğum, sana ilim tahsili ile edeb oğrenmeyi tavsiye ederim. Hemen her zaman Allahu teÂlÂnın huzurunda olduğunu bil ve dikkat et. Gectiğimiz asırlardaki buyuk Âlimlerin izini bırakma. Resûlullah efendimizin sunnetine uygun davran. O sunnetin hakîkî uygulayıcısı olan eshÂbın davranışını da gozunden ırak etme. Fıkıh ve hadîs oğren. CÂhil tarîkatcilerden sakın. Şohret peşinde koşma, şohret Âfettir, tehlikelidir. Hemen her hÂlinle insanlardan biri gibi yaşa. Namazını her zaman cemÂatle kılmaya gayret et. Bid'at sÂhibi sapıklar ile ve dunyÂya duşkun kimselerle arkadaşlık etme. KÂdılık ve muftuluk gibi ovulen bir makam da olsa herhangi bir makÂma meyletme. Devlet idarecileri ve onların adamları ile dostluk kurma. Din dışı hareketleri ile meşhur, sozunu bilmeyen bayağı kimselerle de arkadaşlık etme. Az konuş, az ye, az uyu. Oturmak icin daha cok ıssız yerleri tercih et. HelÂl yemeye cok gayret eyle. Şupheli şeyleri terket. Cok kere dunyÂlık isteği sana ağır basar. Ağır basan bu taleb icin yola duşersen, dînin elden gider. Cok gulme. Kahkaha ile gulmek kalbi oldurur. Kimseyi hakîr gorme. Kimse ile munÂkaşa etme. Kimseden bir şey isteme. Hic kimseye sana hizmet etmesi icin emir verme. Tasavvuf buyuklerine dil uzatma. Onları inkÂr eden felÂkete duşer. Gozlerin yaşlı, amelin temiz olsun. Yenisinin gereği olmadığı zamanlarda eski elbise giy. SermÂyen fıkıh, din bilgisi, evin mescid olsun.
MUMİNİN FİRÂSETİ
AbdulhÂlık GoncduvÂnî, namazları ekserî, KÂbede ed edip, donerdi tekrar geri.
Bir aşûre gununde, hazret-i AbdulhÂlık, O gun talebesiyle, sohbette, bir aralık,
Musluman kıyÂfetli, bir genc girdi iceri, Talebe arasında, oturdu diz uzeri.
O hazret, bir taraftan, hem sohbet ediyordu, Yine bir taraftan da o genci suzuyordu.
Sohbeti dikkatlice, dinleyen o genc adam, Dedi ki: "Ey efendim, Resûl aleyhisselÂm,
"Muminin firÂsetinden, sakının ey insanlar, Cunku onlar, Allah'ın nûru ile bakarlar."
Diye buyurmuşlardır, sahÂbeye bir kere, Bu hadîsin sırrını, anlatınız bizlere."
Buyurdu: "Sırrı şu ki, belindeki zunnÂrı, Cıkar at, musluman ol, kandırma insanları!"
Genc îtirÂz etti ve dedi ki: "Yok zunnÂrım, Ve onu kuşanmaktan, Allah'ımdan korkarım."
Buyurdu: "Oyle ise, cıkar da kaftanını, Oğrenelim icinde, zunnar olmadığını."
Cıkardı kaftanını o genc, istemeyerek, Belindeki zunnÂrı, cıkınca, uzuldu pek.
Bu durum karşısında, utandı, mahcup oldu, O an İslÂma karşı, kalbine sevgi doldu.
Anladı, muminlerin, firÂseti nasılmış, Ve Allah'ın nûruyla, mumin nasıl bakarmış.
Kalbinde ona karşı, hÂsıl oldu muhabbet, Getirip bin şevk ile, kelime-i şehÂdet.
Musluman olmak ile, şereflendi o anda, SÂdık bir talebesi, oldu hem de sonunda.
Hazret-i AbdulhÂlık, buyurdu sonra hemen: "Bu genc, maddî zunnÂrı, kesip attı belinden,
Biz dahi şu mÂnevî, zunnÂrı atalım, Bunlar, gurûr, kibirdir, bunlardan kurtulalım."
Talebeler topluca, o gun tovbe ettiler, Ağlayıp gozlerinden, sel gibi yaş doktuler.
1) MenÂkıb-ı HÂce AbdulhÂlık GoncduvÂnî (SuleymÂniye KutuphÂnesi, Yahya Tevfik Kısmı, No. 190)
2) CÂmiu KerÂmÂt-il-EvliyÂ; c.2, s.50
3) HadÂik-ul-Verdiyye; s.110
4) ReşehÂt Tercumesi; s.25
5) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.5, s.343
6) NefehÂt-ul-Uns; s.377
7) MakÂmÂt-ı Nakşibendiyye; s.22,43
8) İrgÂm-ul-Merîd; s.51
9) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye; s.972
10) KÂmûs-ul-A'lÂm; c.4, s.3066


Kaynak : dinikitablar.com
__________________