Alexander Porfiryevic Borodin (Rusca: Александр Порфирьевич Бородин), (d. 31 Ekim/12 Kasım 1833, Sankt Petersburg, Rusya - o. 15-27 Şubat 1887, Sankt Petersburg), Rus besteci ve kimyacı. Rus Beşleri olarak anılan besteci grubunun uyesidir.

Yaşamı

1833’de St.Petersburg’da Luka Semyonovich Gedeanishvili adında bir Gurcu prensin gayrimeşru oğlu olarak doğdu. Babası onu kendi yerine, serflerinden Porfiry Borodin’in evladı olarak kaydettirdi. Piyano derslerini de kapsayan iyi bir eğitim aldı. Erken yaşta hem bilim hem de muzikte kabiliyet gosterdi. Daha sonraları her iki alanda yoğun bir yaşam surdu ve 54 yaşında katılığı bir balo sırasında ani bir kalp krizi sonucu oldu.

Kimya calışmaları

24 yaşında kimya doktorasını tamamladıktan sonra Almanya’da Heidelberg’de Emil Erlenmeyer’in Laboratuvarında uc sene benzen turevleri uzerine calıştı. Bu donemde bir sure de Pisa’da organik halojen bileşikleri uzerine calışma yapan Borodin 1862’de yayınlanan bir deneyde benzilklorid’de , flor’un klor’la nukleofil yer değişmesini ilk olarak ele alan kişiydi. 1939’da Hunsdiecker tarafından yayınlanan ve Batı ulkelerinde Hunsdiecker reaksiyonu olarak bilinen benzer bir reaksiyon Sovyetler Birliği tarafından "Borodin reaksiyonu" olarak adlandırıldı. Rusya’ya dondukten sonra kucuk aldehidlerin self-kondansasyonu uzerine calışmaları 1864 ve 1869’da yayınlandı ve bu alanda August Kekule rekabet etti. Aldol reaksiyonunun keşfi Charles-Adolf Wurtz ile birlikle Borodin’e atfedilir. 1872’de Rus Kimya Cemiyetine aldehid reaksiyonlarında alkole benzer ozellikleri olan bir yan urunun ortaya cıktığını bildirdi ve aynı yıl yayınlanan Wurtz’un makalesindeki bileşiklerle olan benzerliğine işaret etti. 1872’de yayınlalan son bilimsel makalesinde amid reaksiyonları ve hayvan idrarından ure elde edilmesi yontemleri konu edildi.

İkili mesleki yaşam

Almanya’da bulunduğu sırada daha sonra eşi olacak Yekaterina Sergeyevna Protopopova ile tanıştı ve yetenekli bir piyanist olan eşi onun muzik beğenisinin Mendelsson’dan Schumann, Chopin ve Liszt’e yonelmesinde etkili oldu. 1862’de St.Petersburg’a donerek Tıp-Cerrahi Akademisinde hocalık yapmaya başladı. 1887’deki olumune kadar bestecilik ve kimyacı olarak yoğun vaktini alan uğraşıları - ki bunlar araştırma, hocalık, oğrencilerine tez danışmanlığı yapma, akademi dışında ders verme ve bilimsel yayınları tercume etmeyi de kapsamaktaydı - arasında adeta cambazlık yaptı. Bir keresinde “kışın , sadece derslere gidemeyecek kadar bitkin olduğumda beste yapabiliyorum” diye yazmıştı. “Boylece dostlarım alışılmış şekilde sağlıklı olmamı değil hasta olmamı temenni ediyorlardı.”

Ozel yaşamındaki karmaşa

Bu ikili mesleki yaşamı Borodin’in evinde sevimli bir karmaşaya yol acıyordu. Besteci Rimsky-Korsakov hatıralarında bu durumu şoyle naklettl: ”Onu ziyaret ettiğimde sıklıkla yan dairedeki laboratuvarında calışmakta olur işini bitirip benimle birlikte evine gecip muzik işlerine, sohbetlerine dalardı. Aniden fırlar, birşeylerin kaynayıp yanmadığını kontrol amacıyla, laboratuvara koşardı. Bu sırada koridorlar inanılmaz bir sesle soylediği yedili sekizli melodi sekanslarıyla dolardı.”

Bunların yanı sıra , Arkadaşlarına,oğrencilerine ve ozellikle akrabalarına karşı iyi huylu comertliği evinin 1960’larda moda olan şekilde ucretsiz han gibi dolmasına yol acıyordu. Tarihci Richard Anthony Leonard’a gore: “...İnsanlar gunun veya gecenin her saatinde evin icinde ordan oraya oğul veren arılar gibi dolanıyordu. Tum yataklar dolduğunda koltuklar, koridorlar veya sandalyelerde kestiriyorlardı ; pek seyrek olmayarak Borodin’in yatağında yatanlara da rastlanıyordu. Ev genellikle bir karışıklık ve duzensizlik yuvasıydı. Buraya taşındıktan beş yıl sonra bile karı koca Borodin’ler kitap ve muzik materyali kumeleri, tamamen yerleştirilmemiş eşya paketleri arasında yollarını arıyorlardı... Borodin, en son ne zaman yemek yediğini hicbir zaman hatırlamış gibi gorunmediği icin oğunler -akşam saat 11’de başlayan oğle yemekleri- gibi , aklın almayacağı bicimde duzensizdi. Gecici misafirler ,akrabalar ve kısmen yabancıların yanı sıra bir kedi kolonisi de -bir kedi ozgurluğu salonu olarak algıladıkları Borodin konağında- sofradaki yerini alırdı. Tum bu nedenlerle Borodin muzikte cağdaşları kadar verimli olamadı.

Muzik calışmaları

1862’de tanıştığı Mily Balakirev’den bestecilik dersleri aldı ve bestelediği ilk senfoni 1869’da onun yonetiminda icra edildi. Aynı yıl başladığı ikinci senfoni 1877’de Eduard Napravnik yonetiminde icra edildi ve dikkate değer bir beğeni sağlamadı. Ancak Rimsky-Korsakov’un yaptığı kucuk orkestrasyon değişiklikleri sonrası 1879’da yine onun yonetiminde başarı kazandı.

1869’da ilk başladığı eser olan 2.Senfoni’nin yanı sıra bazılarınca en başarılı yapıtı olarak kabul edilen, aynı zamanda en iyi Rus tarihsel operaları arasında sayılan Prens İgor’a başladı. Bugun konserlerde ayrı bir parca olarak da calınan ve Borodin’in en tanınan eseri olan ‘Polovec Dansları’ bu opera icinde yer alır. Maalesef Prens İgor Borodin tarafından yarım kalmış ve olumunden sonra Rimsky-Korsakov ile Alexander Glazunov tarafından tamamlanmıştır. Cok tanınan diğer eserlerleri arasında Orta Asya Steplerinde adlı senfonik şiiri ile iki tane yaylı calgılar dortlusu de vardır. Bu dortlulerin ikincisindeki “nocturne” adlı bolum bestecinin guclu lirisizmini gosterir. 1882’de başladığı ucuncu senfoni olumunden sonra Glazunov tarafından tamamlanmıştır.

Eserleri lirik gucu ve zengin armonileriyle tanınır. Batılı bazı bestecilerin etkilerinin yanı sıra bestelerinde Rusya’ya has tadlar de inkar edilmeyecek bicimde hissedilir. Tutkulu ve alışılmadık armoniler iceren muziği Claude Debussy ile Maurice Ravel uzerinde guclu tesir bırakmış Ravel 1913’de "À la manière de Borodine" isimli bir beste yapmıştır.

Vikipedi

__________________