Andrey Dmitriyevic Saharov (Rusca; Андре́й Дми́триевич Са́харов) (d. 21 Mayıs 1921 - o. 15 Aralık 1989), insan haklarının onde gelen savunucularından SSCB'li nukleer fizikci. SSCB'de reformların yapılmasını ve komunist olmayan ulkelerle iyi ilişkiler kurulmasını desteklemiş, 1975'te Nobel Barış Odulu'nu kazanmış, ama yonetimin baskısıyla karşılaşarak 1986'ya değin ulke icinde surgunde yaşamıştır.

Babası gibi fizik oğrenimi goren Saharov, doktora calışmasını 1947'de tamamladı ve 32 yaşında SSCB Bilimler Akademisi tam uyeliğine secildi.Bu donemde İgor Tamm ile birlikte SSCB'nin ilk hidrojen bombasının yapım calışmalarını gercekleştirdi ve denetimli cekirdek kaynaşmasının (fuzyon) kuramsal temellerini attı.

Saharov, 1961'de Başbakan Nikita Kruşcev'in 100 megatonluk bir hidrojen bombasının atmosferde denenmesi yolundaki planına, deney sonucu oluşacak radyoaktif serpintinin yaygın hastalıklara yol acabileceği kaygısıyla karşı cıktı. Uc yıl sonra, Stalin donemi biyologlarından T.D. Lısenko'nun egemen oğretilerine karşı bir muhalefet grubu oluşturmayı başardı. 1968'de Batı ulkelerinde yayımlanan İlerleme, Birlikte Yaşama ve Duşunce Ozgurluğu adlı yapıtında nukleer silahların azaltılması gerektiğini savundu ve komunist ve kapitalist sistemlerin sonunda demokratik sosyalizm temelinde birleşeceğini one surdu. 1971'de insan hakları savunucularından Yelena G. Bonner ile evlendi.

Saharov'un bu etkinlikleri ve daha sonraki yazıları, Sovyet yonetiminin tepkisini cekti.Yonetimi, ulke icinde ceşitli baskılar uygulamak, ulke dışında da duşmanca bir politika izlemekle suclaması uzerine resmi sansur kuruluşunun hedefi haline geldi. 1980'de Gorki (bugun Nijni Novgorod) kentine suruldu. 1984'te Sovyet aleyhtarı etkinliklerde bulunmakla suclanan karısı da Gorki'ye suruldu.Sovyet yonetiminin kendisine verdiği nişanları geri almasına karşın Saharov, Bilimler Akademisi uyesi olarak kaldı. 1986'da Mihail Gorbacov'un surgun cezasını kaldırması uzerine Moskova'ya dondu.Nisan 1989'da Halk Temsilcileri Meclisi'ne secilen ve itibarı iade edilen Saharov, yıllarca uğruna mucadele ettiği pek cok amacın Gorbacov doneminde gercekleştiğine ve resmi politika haline geldiğine tanık oldu.

Vikipedi

__________________