Ahlatşahlar Beyliği, Ahlat’ta, 12. yuzyıl başlarında kurulmuş olan bir Turk devletidir.
Bu beyliğe, Ermenşahlar Beyliği, Sokmenliler Beyliği de denir. Sultan Melikşah'ın amcasının oğlu olan Kutbeddin İsmail, 1080 yılında Azerbaycan genel valiliğine tayin edilmişti. Kutbeddin İsmail'in kumandanlarından olan Sokmen, Buyuk Selcuklu sultanı MelikşÃ‚h'ın amcası YÂkûtî'nin oğlu olan Kutbeddîn İsmÂ'il'in gulÂmı (yardımcı-hizmetli) idi. Kısa zamanda kendini gostermiş ve suratle yukselerek kumandan olmuştur. AdÂleti ve iyiliği ile şohret kazanan Sokmen, MervÂnîlerden Ahlat'ta hÂkim olan emîrin halka kotu davranması sonucu bu şehre davet edildi. Sokmen askerleri ile Ahlat'a gelerek, şehri teslim aldı. Burada bir hukumet yani beylik kurdu. Aileye de bundan sonra Ahlat Şahları (Ahlatşahlar) ve Ermenşahlar denildi.
Sokmen Bey, 1108'de Meryafarikin'i ele gecirdi ama onun olumunden sonra bu şehri Artuklular aldılar (1121). Ahlatşahlar komşu beyliklerle (Artuklu, Saltuklu, Mengucek beylikleriyle ) nufuz cekişmeleri icinde gecen surelerde guclerini korudular. 12. yuzyılın ikinci yarısında hakimiyet sınırlarını Kars'a kadar genişlettiler. Fakat 1207 yılında, İzzettin Balaban'ın beyliği sırasında, Eyyûbîler bu beyliğe hakim oldu.
Melik Muhammed Tapar'ın başarılı hizmetlerinden dolayı Ahlat ve Van cevresini ona ikt etmesiyle AhlatşÃ‚hlar Beyliği kurulmuş oldu (1110). Sokmen daha sonra Haclılara karşı yapılan savaşlara iştirak etti ve Haclılar uzerine tertip edilen bir sefer sırasında oldu. Bu beylik emîrlerinden II. Sokmen (1128-1185)'in cocukluk yıllarının buhranlı gecmesine rağmen, daha sonra ErmenşÃ‚hlar Devleti onun zamanında en parlak devresini yaşamıştır. Selahaddîn Eyyûbî'nin genişleme siyÂseti Doğu Anadolu devletleri icin bir tehlike teşkil ediyordu. II. Sokmen komşu beylerle bu tehlikeyi onlemeğe calıştı. Diğer taraftan Artuklu İlgazi'nin olumu uzerine (1184), yerini, kucuk yaştaki oğlu HusÂmeddîn Yavlak Arslan almıştı. II. Sokmen, Yavlak Arslan'ın dayısı olması sebebiyle Artuklu ulkesinin idaresine de karışıyordu.
Eyyûbîler ise Doğu Anadolu'daki Turk devletlerini hÂkimiyetleri altına almak fikrinden vazgecmiyorlardı. Nitekim bir sure sonra II. Sokmen'in kolelerinden İzzeddîn Balaban, beyliğin idaresini ele gecirmek isterken meydana cıkan karışıklıktan yararlanmak isteyen MeyyÂfÂrıkîn hukumdarı Necmeddîn Eyyûb, Ahlat uzerine yurudu. Balaban ona karşı Erzurum Melîki Tuğrul-şÃ‚h'dan yardım istedi. Bu iki hukumdar Necmeddîn'i mağlûp ettiler. Ancak Tuğrul-şÃ‚h'ın da bu ulkede gozu vardı ve bu sebeple Balaban'ı oldurdu, fakat halk onu Ahlat'a sokmayarak Melik Evhad Necmeddîn Eyyûb'u davet etti. Bu suretle Eyyûbîlerin arzuları gercekleşmiş ve AhlatşÃ‚hlar Beyliği ortadan kalkmış oldu. (1207)


Wikipedia
__________________