ABDULLAH-I İLAHİ
Anadolu'da yetişen evliyanın buyuklerinden. İsmi Abdullah'tır. Molla İlahi, Şeyh-i Simavi olarak da bilinir. O zamanki Germiyan vilayetinin (Kutahya'nın), Simav kasabasında doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1490 (H. 896) senesinde Rumeli Vardar Yenicesi'nde vefat etti. Kabri oradadır.

İlk oğrenimini doğum yerinde yapan Abdullah-ı İlahi daha sonra İstanbul'a giderek Zeyrek Medresesine girdi. Zamanın en meşhur alimlerinin derslerinde bulundu. Hocası Alauddin Ali Tusi ile birlikte İran'a gitti. Kirman'da hocasının ve diğer alimlerin derslerine devam etti. Daha sonra Semerkand'a gidip devrin en meşhur velisi, Ubeydullah-ı Ahrar hazretlerine talebe olup, onun sohbetlerinde bulundu ve tasavvufta yetişti. İcazet (diploma) aldıktan sonra hocasının işaretiyle Buhara'ya gitti. Şah-ı Nakşibend hazretlerinin kabrini ziyaret edip, burada bir yıl kaldı. İbadetle meşgul oldu. Sonra Semerkand'a donup hocasının sohbetlerine devam etti. Ubeydullah-ı Ahrar hazretleri onu Anadolu'ya gitmek uzere vazifelendirdi. Yolda zamanın evliyasından Molla Abdurrahman Cami ile goruştu. Sonra memleketi olan Simav'a yerleşerek bir dergah kurdu. İnsanlara Allahu tealanın emir ve yasaklarını anlattı. Etrafına pekcok alim ve talebe topladı. Şohreti kısa zamanda etrafa yayıldı. Osmanlı veziri ve kazasker Manisalı Celebi Muhyiddin Efendinin ısrarı uzerine İstanbul'a gitti. Zeyrek Camiinin medresesine yerleşti. İstanbul’daki evliyanın buyuklerinden Şeyh Vefa ile goruştu. Bir muddet Zeyrek Camii Medresesinde ilim oğrettikten sonra Evrenoszade Ahmed Beyin isteği uzerine, yerine talebesi Seyyid Ahmed Buhari'yi bırakarak Vardar Yenicesi'ne gitti. Omrunun sonuna kadar burada kalıp, insanlara İslam ahlakını oğretmekle meşgul oldu.

Emir Ahmed Buhari, Muslihiddin Tavil ve Abid Celebi gibi buyuk alimler yetiştiren Abdullah-ı İlahi, ilim ve ahlakta yuksek bir zat idi. Herkesin gonlunu alırdı. Sohbette bulunanlardan birinin bir sıkıntısı olsa onun halini bilirdi. Alcak gonullu idi. Kucuk-buyuk, fakir-zengin, yanına kim gelse ayağa kalkardı.

Eserleri: Abdullah-ı İlahi'nin en meşhur eserleri şunlardır:

1) Keşf-ul-Varidat li Talib-il Kemalat ve Gayet-id-Derecat, 2) Meslek-ut-Talibin vel-Vasilin (Tasavvufi bir eser olup, Turkce yazılmıştır.), 3) Zad-ul-Muştakin (Tasavvuf ıstılahlarıyla ilgili bir eserdir.), 4) Esrarname, 5) Risale-i Vucud (Vahdet-i vucud mevzuu ile ilgilidir, Arapcadır.), 6) Risale-i Ehadiyye, 7) Menazil-ul-Kulub. Ayrıca, Kenz-ul-Esrar, Necat-ul-Ervah, Risale-i Molla İlahi veya Risale-i Es'ile ve Ecvibe ve Mi'raciyye adlı eserler de Molla İlahi'ye nisbet edilmektedir.

http://rehber.ihya.org
__________________