Cocuklu evlerde ortak manzara: Gecenin koru. Yatak ıslanmış. Ufaklık sus pus. Utanıyor. Anne baba caktırmamaya gayret etse de kızgın. Demek ki tuvalet eğitimiyle ilgili sorun var duşuncesi ikisine de hakim. Oysa gercek başka.
Cocukların uyurken yataklarını ıslatması gelişimin doğal bir parcası. Ozellikle 6 – 7 yaşına dek uyurken idrar torbası denetimi yapılamıyor.
Ona kızıp daha da utandırmayın.Bu surecte carşafları sık yıkamaya razı olun. Sorun sizin. Onun değil. Sakın unutmayın. Genellikle bu donemin ardından yatak daha seyrek aralıklarla ıslanacak. Sorun zamanla tamamen ortadan kalkacak. Sabırlı olmalısınız.
Yatak ıslanmasın temalı stratejiler benzer nitelikte: Uykudan 1 – 2 saat once sıvı tuketimini sınırlamak, uykuyu bolup cocuğu tuvalete goturmek vb.
Buna rağmen bazı vakalar olağandışı gelişebilir. Cocuk buyuse de yatağını ıslatmayı surdurur. Bu durumda (anlayışı elden bırakmadan) temkinli olmak şart. Yatak ıslatma nadiren de olsa başka bir sağlık sorunuyla ilişkili olabilir.
Belirtileri ne?
Coğu cocuk tuvalet eğitimini 4 yaşına dek tamamlıyor. Ancak idrar torbası denetiminde boyle bir sınır yok. Cunku istemdışı.
Kısaca cocuk yatağını bile isteye ıslatmıyor. Hem bu sonsuza dek surmeyecek. 5 yaşında cocukların %15’inde yatak hala ıslak. 8 – 11 yaş arası bu oran %5’e duşuyor.
Sabrınız kalmadıysa, diyelim cocuk kazık kadar olduysa ve hala cişini tutamıyorsa bir şeyler ters gidiyor olabilir. Bu durumda uzman yardımı gerekiyor.
Doktora mı gotursek?
• Cocuk 6 – 7 yaşından buyukse
• İdrar gucluğu cekiyorsa
• Cişi pembeyse
• Uyurken horluyorsa
• Aşırı susuyorsa
• Uzun sure kuru kalmasına rağmen birdenbire yatağını ıslatmaya başlıyorsa
Doktora gitmeyi duşunmelisiniz.
Neden oluyor?
Tam nedeni bilen yok ama sorunun gelişiminde birden fazla etken soz konusu olabilir.
Bazen sadece cocuk olmanın verdiği basit nedenler olabilir.
Bazen de sıvı tuketiminden psikolojik sorunlara, bedensel sorunlardan cinsiyete kadar ceşitli başka nedenler cıkabilir.
Sıralayalım:
Kucuk idrar torbası: Ufaklık uzun uzun uyuyor. Bobrekler kesintisiz calışıyor. İdrar torbası henuz gelişimini tamamlamadığı icin deşarj kacınılmaz.
Yetersiz his: İdrar torbasını denetleyen sinirler yavaş gelişiyor. Uyarı vermekte gecikiyor. Cocuk derin uykuda bunu farkedemiyor.
Hormon dengesizliği: Geceleyin idrar uretimini yavaşlatan (anti diuretik) hormonlar bazı cocuklarda yeterli duzeyde değil.
Stres: Cocuklar kolay kaygılanır. Kardeşleri olur. Okul zamanı gelir. Tatilde evden uzaklaşılır. Boyle gelişmelerde yatağın ıslanması olağan.
İdrar yolu enfeksiyonu: İdrar yolunda gelişen sorunlar sadece geceleri değil gunduzleri de kacırmaya neden olabilir. Sık işeme, idrarda kan, ağrı hissi coğu zaman enfeksiyon işareti.
Uyku apnesi: Islak yatak uyurken solunumu kısıtlayan uyku apnesiyle birlikte gelişebilir. Horlama ve gunduz mahmurluğu yetersiz ve sağlıksız uykunun onemli gostergelerinden. Solunumla ilişkili başka sorunlar, sık yinelenen sinus ve kulak enfeksiyonu uyku apnesini tetikleyebilir.
Diyabet: Geceleri kuru gecen cocuğun yatağını ıslatmaya başlaması diyabetten kaynaklanabilir. İdrar hacminde artış, aşırı susama, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı belirtilerine dikkat.
Kabızlık: Kronik seyreden kabızlık idrar torbasına baskı yapabilir.
İdrar yolu – sinir sistemi sorunları: Nadiren de olsa idrar yolunda veya sinir sisteminde yapısal sorun olabilir.
Neden herkese olmuyor?
Bazıları kacırmaya daha eğilimli. Risk faktorlerine bakalım:
Cinsiyet: Oğlanlarda kızlara oranla iki kat daha yaygın.
Aile gecmişi: Ebeveynler gecmişte kacırmışsa cocukları da % 80 onlara cekiyor.
DEHB: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sorunu tetikliyor.
Erkek cocuklarında yatağını ıslatma oranı daha yuksek. Zararı ne?
Belki utanc verici ama fiziksel neden olmaksızın kacırmanın sağlık yonunden sakıncası yok. Yatağını ıslatan cocuğun sucluluk ve utanma duygusu guvenini zedeleyebilir. Bu onemli.
Islak camaşırla uyumak genital bolgede kızarıklık, isilik yapabilir. Farkedince nevresim ve camaşır değiştirmek gerekir. Hep aynı bolge ıslanıyorsa su emmeyecek bir ortuyle (orneğin muşambayla) yatağın kuru kalması sağlanabilir. Carşaf değiştirmek de kolaylaşır.
Doktordan once ne yapmalı?
Aile hekiminiz sizi uriner sorunlara odaklanmış bir uzmana (orneğin pediyatrik urolog veya nefrolog) yonlendirebilir.
Sorunu aktarırken nelere dikkat edeceksiniz?
Beklentilerinizi nasıl yoneteceksiniz?
Sıralayalım:
Belirtileri yazın. İlgili veya ilgisiz gozlemlerinizi not edin. Cocuğunuz ne sıklıkta sıkışıyor? Gunde kac kez tuvalete gidiyor? Ozellikle yemeklerden sonra ne kadar su iciyor?
Olağandışı gelişmeleri yazın. Endişeleniyor mu? Yaşamında buyuk değişimler oluyor mu?
Kullandığı ilacları yazın. Vitamin, mineral, gıda takviyesi alıyor mu?
Sorularınızı yazın. Aklımdaydı unuttum dememek icin doktora ne soracağınızı kararlaştırın.
Doktora gitmeden hazırlık yapmak kısıtlı surede doğru bilgi almanın en etkili yontemi. Sorularınızı listeleyin:
• Altını neden ıslatıyor?
• Bu ne zaman biter?
• Tedavi yontemi ne? Hangisini onerirsiniz?
• Tedavinin yan etkisi var mı?
• Başka alternatif var mı?
• Sıvı tuketimini kısıtlayalım mı?
• Onerdiğiniz ilacın eşdeğeri var mı?
• Konuya ilişkin yazı, kitap, dergi, broşur varsa alabilir miyim?
• Hangi web sitelerine bakmalıyım?
• Sormaya niyetlendikleriniz dışında aklınıza başka sorular da gelebilir. Cekinmeyin.
Doktor ne yapabilir?
Doktor konuya ilişkin ayrıntılı bilgi edinebilmek icin onlarca soru sorabilir.
Yatak ıslatma başka sağlık sorunlarıyla, orneğin psikolojiyle veya pedagojiyle ilişkili olabilir.
Bunlara onceden hazırlanarak zamandan kazanabilir, soruna daha cabuk cozum bulabilirsiniz.
Ornek doktor sorularına bakalım:
• Aile gecmişinde yatak ıslatan var mı?
• Hep mi ıslatıyor? Yeni mi başladı?
• Ne sıklıkta kacırıyor?
• Ozellikle bazı yiyecekler, icecekler, aktiviteler mi tetikliyor?
• Gun icinde ıslattığı oluyor mu?
• İdrar gucluğu var mı?
• Boşandıysanız cocuk nerede, kiminle kalıyor? Islatma eğilimi kaldığı yere gore değişiyor mu?
Sabırla yaklaşmanız, anlayış gostermeniz cok onemli. Altını ıslatmak cocuk icin kolay değil. Bunu yapmayı istemiyor ama başka caresi yok. Doktora gitmeden cocuğunuzun akşamuzeri tukettiği sıvıları azaltmayı deneyebilirsiniz.
Muayene nasıl yapılıyor?
Once fiziksel bulgulara bakılıyor. Enfeksiyon veya diyabet olasılığına karşı ure testi yapılıyor. İdrar yolunda olası yapısal kusur vb. icin rontgen cekiliyor. İdrar torbası ve bobrekler goruntuleme cihazlarıyla inceleniyor.