Otizm vakaları gunumuzde artma eğiliminde. Yakın zamana dek bilinmeyen sorun tanındıkca hastalık bilinci ve sonuc olarak hasta sayısı da artıyor. Belirtileri ve duzeyi değişse de tum otistikler sosyal ilişkide, iletişimde zorlanıyor.
Otizm duzeyi arttıkca iletişim ve etkileşim tamamen kaybedilir. Uzmanlar modern yaşam koşullarının sorunu daha da hızlandırdığı goruşunde. Otizmin cozumu yok ama erken tanı ve tedaviyle sorunlu cocukların yaşam kalitesini arttırmak mumkun.
Otistik cocukların sorunları gelişimin 3 kritik alanına yoğunlaşıyor: Sosyal etkileşim, Dil ve Davranış.
Belirtiler değişebilir. Aynı duzeyde otizm tanısı konmuş iki cocukta davranışlar, ilgi ve yetenekler birbirinden farklı olabilir.
Bazı cocuklarda otizmin erken belirtileri birkac ay veya yıl surer ama birden kaybolur. Bu aşamada ofkelilik ve dil kullanımında sorunlar goze carpar.
Sosyal yetenekler
Cağrıldığında tepki vermeyebilir. Goz teması kurulamaz. Sarılmaya, kucaklaşmaya direnc gosterilir. Başkalarının duygularına tepkisizdir. Tek başına oynamayı sever. Kendi dunyası ona yeter.
Dil
Konuşma gec oğrenilir. Genel olarak gelişimde gecikme gozlemlenir. Oğrenilmiş sozcukler, cumleler kolay kolay dile gelmez. Bir şey isterken goz teması kurulmaz. Konuşurken ses tonu ve ritm olağandışıdır. Şarkı soyler gibi konuşabilir. Robot gibi sesler cıkarabilir.
Konuşma başlatmada gucluk cekilir. Sozcukler veya cumleler surekli tekrar edilir ama bunları nasıl kullanacağını bilemez.
Davranışlar
Yinelenen davranışlar gorulur. Olduğu yerde donme, sallanma, el cevirme vb. Ozel davranış kalıpları, rutin hareketler. Kalıplaşmış hareketlerde ufak değişiklikler onu rahatsız eder.
Sabit hızlı hareket eğilimi gozlemlenir. Hareketli parcalara buyuk ilgi duyar. Oyuncak arabanın tekerini saatlerce izleyebilir. Işığa, sese, dokunmaya olağandışı hassastır ama ağrıya tepki vermez.
Otizme yakalanan cocuklar deneyimlerini başkalarıyla paylaşmada buyuk gucluk ceker. Kitap okumaları bile guctur. Sayfadaki resimleri parmakla gostermek dunyanın en zor işine donuşur.
Gelişimin erken doneminde gorulen iletişim sorunları gelecekte sosyal ve etkileşimsel sorunlara evrilir. Hafif duzeyde belirtiler gosterenler gelecekte normal yaşamın bir parcası olabilir.
İleri duzeyde otistiklerde dil ve davranış sorunları daha da artabilir. Otistik cocuklar genellikle yavaş oğrenir. Yaşıtları onlardan zeki gorunebilir. Buna karşın bazı otistiklerde zeka ortalamanın da ustune cıkar. Boyleleri cabuk oğrenir ama bilgiyi hayata uygulayamazlar. İletişimde gucluk yaşanır. Sosyal normlara ve alışkanlıklara uyum sağlanamaz.
Bazı otistiklerde sanat, muzik, matematik gibi alanlarda olağanustu yetenekler gozlemlenebilir. Yetenek derken sıradan insan yeteneklerinden değil, akıl almaz olcude dahice işlerden soz ediyoruz.
Bebekler cetvelle cizilmiş kesin sınırlar icinde gelişmez. Cocuk kitaplarını bir kenara bırakın. Her cocuğun buyumesi, gelişmesi kendine ozgu.
Otizm kuşkunuz varsa bunu doktorunuzla paylaşmalısınız. Tedavi ne kadar erken başlarsa o kadar iyi.
12 aylık olmasına rağmen kıkırdamıyorsa, agulamıyorsa,
Tepkisizse, karşılık vermiyorsa,
16 ayı doldurmasına karşın ağzından tek sozcuk cıkmadıysa,
24 ay icinde iki sozcuğu yanyana getiremediyse,
Oğrendiği sozcukleri de unuttuysa,
Doktorunuz otizm varlığını belirlemek icin ayrıntılı testler yapılmasını onerebilir.