Evde oturuyorsunuz. Canınız sıkıldı. Mutfağa gittiniz. Bir fındık yediniz. Aradan birkac dakika gecti. Aniden her yerinizde kızarıklıklar oluşmaya başladı. Nabzınız zayıfladı sanki ama kalbiniz bir o kadar hızlı atıyor. Mideniz bulanıyor. Kusacaksınız. En kotusu de nefes alamamaya başladınız.
Bu bir anafilaktik şok senaryosu. Anafilaksi bir alerji turu. Cok ciddi ve olumcul olabiliyor. Alerjiniz olan şeye karşı sadece dakikalar, hatta bazen saniyeler icerisinde gelişiyor. Bu bazen bir arının zehri olabilir. Bazen fındık. Bazen de ceviz.
Masum gorunuşune aldanmayın. Tek bir cevizle baştan ayağa kızarabilirsiniz. Anafilaksi sırasında bağışıklık sisteminizin yaydığı kimyasallar sizi şoka sokabilir. Kan basıncınız aniden duşer. Nefes yolu tıkanır. Anafilaksinin en belirgin işaretleri cok hızlı ve zayıflayan nabız, ciltte kızarıklıklar, mide bulantısı ve kusma. Anafilaksiyi tetikleyen en genel şeyler arasında kabuklu yemişler, bazı ilaclar, bocek ısırması ve bitki sutleri var.
Anafilaksi belirtileri varsa hemen acil servise gitmek gerek. Epinefrin iğnesi ile sorun duzeliyor. Bir yandan da nefes alabilmeniz icin oksijen veriliyor. Hic mudahale edilmez ya da gec kalınırsa anafilaksi bilinc kaybı hatta olumle sonuclanabilir.
Belirtileri
Anafilaksi alerjen maddeye karşı aniden ortaya cıkıyor. Bazense yarım saat ya da daha fazla sure sonra. Belirtilerine bakalım:
• Cilt reaksiyonları. Kaşıntılı kızarıklıklar. Kızarık veya solgun yuz
• Sıcaklık hissi
• Boğazda şişlik hissi
• Nefes borusunda sıkışma. Dilde ve boğazda şişlik hırıltıya, nefessizliğe yol acıyor
• Olecekmiş gibi hissetmek
• Zayıflayan hızlı bir nabız
• Mide bulantısı. Kusma. İshal
• Baş donmesi. Bayılma
Nedenleri
Bağışıklık sistemimiz yabancı maddelerle savaşacak antikorlar uretiyor. Elbette iyiliğimiz icin. Cunku bu yabancı maddeler organizmaya zarar verebilir. Kısaca madde zararlıysa onunla savaş kacınılmaz. Ama bazılarımızın bağışıklık sistemi zararlı maddelerin yanısıra zararsız olanlara da tepkili. Bu kimyasal tepkiye alerji diyoruz.
Normalde alerjiler tehlikeli değil. Ama bazı kişilerde alerjiler fazla tepkimeye yol acıyor. Bu da anafilaksiyle sonuclanıyor. Siz ya da cocuğunuz gecmişte hafif bir alerjik sorun yaşadıysanız bile dikkat etmelisiniz. Bu ileride anafilaksiyle karşılaşabileceğiniz anlamına geliyor.
Anafilaksiyi tetikleyen bircok şey var. En yaygınlarına goz atalım:
Bazı ilaclar: Ozellikle penisilin.
Yiyecekler: Balık. Kabuklu deniz urunleri. Yumurta. Sut. Ozellikle fındık, ceviz gibi kabuklu yemişler.
Bocek ısırmaları: Normal arı. Yaban arısı. Eşek arısı. Ateş karıncası.
Daha nadir nedenler de var:
• Bitki sutleri
• Genel anestezi sırasında verilen kas gevşeticiler
• Egzersiz
Anafilaksilerden en ilginci egzersiz sonucu gelişen belki de. Bazılarında sadece yurumek bile reaksiyona yol acabiliyor. Sorunu bazen de aerobik tetikliyor. Egzersiz oncesi ne yediğiniz, havanın ne kadar sıcak, soğuk ya da nemli olduğu bile anafilaksi icin bahaneden ibaret.
Bazen aspirin neden oluyor. İbuprofen, naproxen sodyum ve rontgen sırasında kullanılan ilaclar da anafilaksi şoku yapabilir.
Anafilaksiye neyin neden olduğunu oğrenmek icin doktorunuz testler yapacaktır. Ama bazı durumlarda bu testler de işe yaramıyor. Buna da idyopatik anafilaksi deniyor.
Hangi durumlarda dikkatli olmalıyım?
Anafilaksinin kesin kanıtlanmış risk faktorleri yok. Ama:
Daha once anafilaksi olduysanız,
Alerjiniz veya astımınız varsa,
Ailenizde anafilaksi olan varsa,
Dikkatli olun.