Lupus bağışıklık sistemi sorunlarından. Sistemik Lupus Eritematozus (kısaca SLE) ozetle gorevi bakteri, virus gibi yabancı maddelerle savaşmak olan bağışıklık sisteminin kendi kendine savaşması.
Tam nedeni bilinmiyor.
SLE seyri değişken. Organlarda şişme, ağrı başlatıyor. Dokularda hasar yaratıyor. Eklemlere yerleşiyor. Bobrek, kalp zarı, akciğer zarı iltihaplanıyor.
Lupus sozcuğu latince “kurt” anlamına geliyor. Lupusun cilt uzerinde, ozellikle yuzde neden olduğu yaralar gecmişte hekimlere kurt cağrışımı yapmış. 1872’den once hastalığın cilde ozgu olduğu sanılıyormuş. Kaposi bu tarihte lupusun onlarca başka organı etkilediğini farketmiş.
Neden oluyor?
Nedeni tam acıklanamasa da uzmanlar lupusa genetik bozukluğun neden olduğu goruşunde. Sorun kalıtımla ilişkili gorunuyor. Aile gecmişinde lupus varsa yakalanma riski daha yuksek. Lupus Afrika kokenli Amerikalılarda, Amerikan yerlilerinde ve Uzak doğuda daha yaygın.
Ailede en az bir kişide lupus varsa tek yumurta ikizlerinde hastalığın gelişme riski %30 artıyor. Birinci derece akrabalar icin oran %5. İlac kullanımı, morotesi ışık, virusler gibi cevresel faktorlerin genetik yatkınlığı olanlarda lupusu tetiklediği duşunuluyor.
Lupus kadınlarda daha sık goruluyor. Araştırmalara gore her 100.000 kişiden 40 – 100’unde lupus var. Belirli yaş aralığı yok ama 13 – 40 yaş arasında daha sık rastlanıyor.
Lupus cocuklarda ve yaşlılarda da gelişiyor. Hastaların %90’ı doğurganlık cağında kadınlar. Kız cocuklarında lupus riski erkek cocuklarına oranla uc kat fazla. Genel olarak kadınlar erkeklere oranla 9 kat daha fazla lupus riski taşıyor.
Lupus hayat boyu suruyor. İlac alımıyla yaşamı kolaylaştırmak mumkun. Donem donem alevleniyor. Ardından yok oluyor.
Bu seyir tipi hastalığı tanımayı da zorlaştırıyor.
En belirgin işaretleri: yorgunluk, eklem şişmesi, ateş, kilo kaybı, deride, sacta ve bedenin nemli bolgelerinde bozulma. Ayrıca yuzde dokuntu, yuz, burun ve yanakta kelebek veya kurt gorunumu, sac dokulmesi, el parmaklarında morarma, baş ve goğus ağrısı ve bayılma.
Etkileri
Lupusun etkileri saymakla bitecek gibi değil. Yaygın sonucları: kurdeşen, sivilce, cıban benzeri yaralar, cilt altı yağ dokusunda iltihaplanma, ağızda yara, ışığa duyarlılık, guneşten cabuk etkilenme, bobrek yetmezliği, organ iltihaplanması, dalak buyumesi, bağırsaklara giden kan damarlarında iltihaplanma ve merkezi sinir sistemine zarar.
Once hastanın cinsiyet, yaş, hastalık belirtileri ve hastalık oykusu dinleniyor. Peşinden muayene ediliyor.
Tanı kesinleşene dek yapılması gereken testler var.
Otoantikorlar buna ornek.
Hastaya antinukleer antikor testi (ANA) yapılıyor. Sonuc pozitifse lupus olasılığı yuksek. Testlerin ardından kan alınıyor. Alyuvar hareketlerine bakılıyor. İltihap oranı yuksekse alyuvarların dibe cokmesi uzun suruyor. Bu teste ESR deniyor.
İdrar testleri ve diğer antikor testleri de tanı koymaya yardımcı oluyor. Kimi zaman deri veya bobreklere biyopsi yapılıyor. Lupus tanısı icin butunsel yaklaşım şart.
Lupus hastalığıyla romatolog ilgileniyor. Kesin tedavisi olmadığını tekrarlayalım. Dalgalı seyir izleyen sorunu ilaclarla yonlendirmek mumkun. Hastalığın şiddetlenmesini onlemek ve etkilerini ortadan kaldırmak tedavinin başlıca hedeflerinden.
Hangi ilaclar kullanılıyor?
Artış doneminde kortizon dışı antiromatizmal ilaclar, sıtma ilacları, kortizon ve bağışıklık sistemini baskılayan (immunsupresif) ilaclar kullanılıyor. Kortikosteroid kremler iltihabı baskılıyor. Dokuntulere iyi geliyor.
Steroid dışı yangı onleyici (nonsteroidal antiinflamantuar, NSAİİ) ilaclar şişlik, ağrı, iltihap ve ateşi azaltıyor. Bu ilaclar mide ve sindirim sorunlarına, orneğin ishale neden olabilir.
Uzun ve yorucu tedavinin etkili olması icin duzenli aralıklarla doktorla goruşulmeli. İletişim kesilmemeli. Tedavi planına uyulmalı. Ara verilmemeli. İlacların yan etkileri doktora bildirilmeli.
Tam tedavi olasılığı duşuk ama bazen belirtiler kendiliğinden de gecebilir.