İnsan dizi, Tibia (kaval kemiği) ve Femur’dan (uyluk kemiğinden) oluşan menteşe bicimli bir eklemdir. Dizkapağı, diğer adıyla patella, dizin on kısmında bulunur. Diz dort bağ (ligament) tarafından desteklenir. Dizin icerisinde amortisor gorevi goren iki adet de meniskus bulunur.


Diz ağrılarına, dize fazla yuklenilmesi sonucu oluşan darbe ve cekmeler ya da dizdeki sakatlıklar sebep olabilir. Bazen hicbir sebep olmaksızın dizde ağrılar yaşanabilir. Diz ağrısıyla karşılaştığınızda hareket kabiliyetinde kısıtlılık ve yurumede zorluk cekebilir, ayağa kalkarken ya da merdiven inip cıkarken zorluklar yaşayabilirsiniz.


Diz ağrısı yaşadığınızda, ağrının akut, subakut ya da kronik olup olmadığının tespit edilmesi buyuk onem taşır ve tanı ve tedavinin gercekleşmesine yardımcı olur.
Akut ağrı: 1 – 7 gunluk sakatlıklarda gorulen ağrılara verilen addır ve en yuksek acıya sebebiyet veren ağrı cinsidir. Bu surec icerisinde dizinizi dinlendirmeli ve mumkun olduğunca hareket etmeden, zedelenen yapıların iyileşmesine izin vermelisiniz.
Subakut ağrı: Sakatlığın 2 – 6 haftaları arasında gercekleşen ağrılara verilen addır. Bu surecte, hareket kabiliyetinin geri kazanılması icin yavaş hareketlere ve egzersizlere başlamanızda fayda vardır.
Kronik diz ağrısı: 8 – 12 hafta ve daha uzun suren ağrılara verilen addır. Kronik diz ağrıları bir uzman tarafından değerlindirilmelidir.
Semptomların bolgeleri
Diz ağrısının hangi bolgede olduğunun tespit edilmesi hangi yapıların zedelendiğinin anlaşılması ve doğru tedavi yonteminin izlenmesi acısından onemlidir. Diz ağrınızın cok ciddi olduğu ya da 1 – 2 haftadan uzun surduğu durumlarda profesyonel yardım almayı ihmal etmeyin.
Dizin on kısmında ağrı: Eğer dizin on kısmında ağrı hissediyorsanız, genellikle patellofemoral stres sendromu (PFSS) olarak adlandırılan ve diz kapağı boşluğu veya diz kapağının konumu ile ilgili bir problemle karşı karşıya olacaksınızdır. Diz kapağının kendisinde veya diz kapağıyla oyluk arasındaki tendonda oluşan bir iltihap ağrıya yol acıyor olabilir. Bu bolgedeki ağrı genellikle koşma, zıplama vb. gibi dizleri kırmayı gerektiren hareketleri kısıtlar.
Dizin ic kısmında ağrı: Eğer dizin ic kısmında ağrı hissediyorsanız, medyal meniskuste veya medyal kollateral bağda bir zedelenme olması mumkundur. Bu yapılar genellikle sportif etkinlikler sırasında, ayak yere basarken vucudun diz etrafında donmesi sonucu zedelenir. Medyal meniskus, dizin icinde bulunan bir amortisordur. Zaman zaman aşınma, yırtılma ve arterit sebebiyle zedelenme yaşayabilir ve belirli bir sakatlıktan bağımsız olarak zarar gorebilir.
Dizin dış kısmında ağrı: Dizin dış kısmında hissedilen ağrı, bircok yapının zedelenmesine bağlı olabilir. Burada, sportif bir etkinlik esnasında zarar gorme ihtimali olan bir bağ bulunur. Ayrıca, iliotibial bant (ITB) uzerinde gercekleşen baskı da bu bolgede ağrıya sebep olabilir. IT bandı, normalde yapmadığı bir şekilde dize surtunebilir. Bu da dizde yanma ve ağrıya sebep olabilir. Ayrıca uc Hamstring Tendonu’ndan bir tanesi dizin dış kısmında bulunur ve bu tendonda yaşanan cekme de dizde ağrıya sebep olabilir.
Dizin arka kısmında ağrı: Dizin arka kısmında ağrı cok ender gorulur. Hamstring tendonlarından bir tanesi burada bulunur ve bu bolgede yaşanan ağrı genellikle hamstring tendonunda yaşanan cekmeye bağlıdır. Bu bolgede yaşanan ağrının olası sebeplerinden bir tanesi de Baker kistidir. Bu durumda; dizin arka kısmında bulunan boşluk diz ekleminin sıradışı bir bicimde şişmesi sonucu dolar ve diz bukulduğunde ağrı ve acıya sebep olur.
Eğer akut diz ağrısı yaşıyorsanız, bir an once R.I.C.E prensiplerini takip etmelisiniz. R.I.C.E; sırasıyla “dinlenme”, “buz”, “basınc uygulama (kompresyon)” ve “yukseltme” anlamlarına gelen “rest”, “ice”, “compression” ve “elevation” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir ilk yardım yontemidir. Birkac gun suren R.I.C.E tedavisinden sonra bacağınızı cok zorlamadan kullanabilirsiniz. Eğer ağrınız 2 – 3 haftadan uzun bir suredir devam ediyorsa, ciddi bir sakatlık yaşamamak ve doğru tanı ve tedavinin sağlanması icin bir uzman doktora ya da fizik tedavi uzmanına gorunmelisiniz.
Fizik tedaviye gitmenizin sebebi diz ağrısıysa, ilk muayeneniz doğru tanı koyulması ve doğru tedavi uygulanması acısından oldukca onemlidir. Fizik tedavideki ilk seansınız muhtemelen terapistinizin sakatlığınız hakkında bilgi topladığı bir değerlendirme muayenesi şeklinde gececektir. Fizik tedavi uzmanınız size acı ve ağrının derecesi, işlev kaybı ve benzeri konularda sorular soracaktır. Ayrıca, guvenli bir fizik tedavi gecirmeniz acısından tıbbi gecmiş kaydınızın da gozden gecirilmesi gereklidir. Butun bunlarla ilgili bilgiler toplandıktan sonra daha spesifik ve belirli bir soruna odaklanmış yoğun bir muayeneden gececeksiniz. Muayeneniz aşağıda yer alan bolumleri icerecektir:
Demarş değerlendirmesi: Demarş değerlendirmesi, yuruyuş biciminizin tıbbi olarak gozlenmesidir. Fizik tedavi uzmanları yurumenin farklı safhaları esnasında dizde gercekleşen ufak anormallikleri dahi fark etmelerine imkan sağlayacak bilgi birikimine sahiplerdir.
Elle muayene: Muayenenin bu kısmında, diz etrafındaki belirli yapılara dokunularak buralarda gercekleşen anormallikleri hissetmek ve dokunduğunda acı hissedilen yapıların iyileşmesine yardımcı olmak icin elle muayene gercekleştirilir.
Hareket kabiliyeti: Hareket kabiliyeti, dizin bukulme ve duzleşme kabiliyetini tanımlar. Fizik tedavi uzmanı bir tedavi yontemi belirlemek icin ceşitli yontemlerle hareket kabiliyeti olcumunde bulunabilir.
Kuvvet olcumu: Dizin etrafında bircok kas ve bağ bulunur. Kuvvet olcumu sayesinde dizdeki ağrının kaslardaki zayıflığa ya da dengesizliğe bağlı olup olmadığı kolaylıkla anlaşılır.
Şişkinlik olcumu: Ameliyat sonrası zaman zaman diz ekleminde şişmeler meydana gelir. Bir fizik tedavi uzmanı tedaviye yardımcı olması icin dizdeki şişkinlik miktarını olcecektir.
Ozel testler: Ozel testler hangi yapının zedelendiğini ve ağrıya yol actığını anlamak icin diz cevresinde gercekleştirilen belirli manevralardır.
Fizik tedavi uzmanınız detaylı bir muayene sonrasında doğru tedaviye başlamak icin calışmalara başlayabilir. Tedavi programında sizin de aktif bir bicimde yer almanız oldukca onemlidir. Diz sakatlıkları sonrasında genellikle dizde kuvvet arttıran ve hareket kabiliyetini arttıran egzersizler tavsiye edilecektir. Bu egzersizleri evde de yapmanız gerekebilir.
Eğer dizinizdeki ağrı cok ciddi bir darbe sonucu gercekleşmiş ya da 2 – 3 haftadan uzun suredir gecmediyse bir uzmana danışmanız sizin icin faydalı olacaktır.
Diz yurume, merdiven cıkma, oturma ve kalkma eylemlerinin gercekleşmesinde kilit role sahip olan bir ana eklemdir. Diz ağrısı bu eylemlerden bir veya birkacında sıkıntı yaşamanıza sebep olabilir. Diz eklemlerinizi hareketli ve kuvvetli kılarak, diz ağrısının yol actığı yan etkilerden kurtulabilir ve hareket kabiliyetinizi tam işlevsellikle surdurebilirsiniz.