Şarbon sporlu bakterilerin eseri. Şakası yok gayet ciddi. Bulaşıcı. Ozellikle av ve ciftlik hayvanlarında yaygın. Hasta hayvanlarla temasa gecen, bu hayvanların etlerini tuketen insanlara da bulaşabilir.
Normalde şarbon insandan insana bulaşmıyor. Ancak nadiren de olsa cilt lezyonları yoluyla bu da mumkun.
Şarbon olumcul bulaşıcı hastalıklardan. Başta aşı olmak uzere ceşitli korunma yontemleri var. Aşı %90 oranında koruma sağlıyor. Dunyadaki şarbon vakaları giderek azalıyor. Oyle ki Amerika’da 2001’den beri şarbon vakası gorulmedi. Turkiye’de sorun tamamen cozulmuş değil ama veriler ic acıcı. Bugun Turkiye’de yalnızca 150 civarında şarbon vakası mevcut.
Şarbon coğunlukla Akdeniz ulkelerinde goruluyor. Şarbon bakterisi gizemli. Ortaya cıkış şekli ve kaynağı bilinmiyor. Hatta bu nedenle biyolojik silah olduğu goruşu yaygın. Paranoyak olmamak lazım ama bu da yabana atılmayacak bir fikir. Şarbon kendi kendine coğalan, saklaması kolay, en onemlisi ucuz bir silah olabilirdi. Robert Koch Bacillus Anthracis bakterisini 1875’te keşfetmeseydi.
Şarbonun nedeni comak bicimli, hareketsiz bir bakteri. Ama bu ağır arkadaş bol oksijenli, 37 derece sıcaklıkta bir ortama girdi mi anında hareketlenmeye başlıyor ve coğalıyor. Bu değer insan vucut ısısına cok yakın.
Şarbon normalde hastalığa neden olmuyor. Ancak urettiği toksin ve kapsul masum değil. Bunlar olmasa şarbonla anlaşır giderdik.
Şarbon bakterisi kendi dışında “spor” denen bir yapı oluşturuyor. Spor bakteriyi soğuktan, sıcaktan, zararlı ışınlardan, asitli ortamdan, kurumaktan koruyor.
Sporlu şarbon bakterisini pasifleştirmek icin 140 derece sıcaklıkta yarım saat bekletmek gerekiyor. Oyle de dayanıklı.
[h=2]Şarbonun kac turu var?[/h]3 tur şarbon bakterisi var. Bunlar:
Deri şarbonu: En yaygın tur. Hayvan derisine temasla bulaşıyor. Acık yaradan vucuda giriyor.
Siyah yaralara, yuksek ateşe, lenf bezlerinde ve boğazda şişmeye neden oluyor.
Bulantı ve kusma da goruluyor. Antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Hayati tehlike riski duşuk.
Sindirim sistemi şarbonu: En cok olume neden olan şarbon turu. Şarbonlu hayvanların etlerinin yenmesiyle bulaşıyor. Ciğ, iyi pişmemiş etler riski daha da arttırıyor. Sindirim sisteminde kanamalara yol acıyor. Kanlı kusma, kanlı dışkı, iştah kaybı, yuksek ateş, boğaz ağrısı ve boyunda şişme diğer belirtileri. Tedavi icin antibiyotik kullanılıyor ama bunun ne kadar işe yaradığı henuz bilinmiyor.
Akciğer şarbonu: Solunum yoluyla akciğerlere yerleşiyor. Nefes almada gucluğe neden oluyor. Belirtiler bakteriyle temastan 7 gun sonra ortaya cıkıyor. Başta soğuk algınlığına benziyor. Birkac gun sonra ateş iyice yukseliyor. Lenf bezleri şişiyor. Nefes almada gucluk başlıyor.
Akciğer şarbonunda hasta şoka ve komaya girebilir. Erken teşhis ve tedavi onemli. Hastalık soğuk algınlığına benzediğinden erken tanısı zor.
Gec mudahalede menenjit gelişebilir. Antibiyotik tedavisi işe yaramaz.
Şarbona yakalanmak icin bakteriyle doğrudan temas kurmak gerekiyor. Ozellikle bazı meslek grupları bu acıdan daha fazla risk altında: Ordu mensupları. Hayvancılıkla uğraşanlar. Acık arazide calışanlar. Avcılar. Laboratuvar personeli. Kurkculer. Dericiler. Veterinerler. Kasaplar.
Deri şarbonu hastalıklı hayvana temasla bulaşıyor. Sindirim sistemi şarbonu bu tur hayvanların etinin yenmesiyle. Akciğer şarbonu ise bakterinin doğrudan solunmasıyla başlıyor.
Sanayi urunlerinde kullanılan hayvan yunleri, deri ve kıllar da şarbon bulaşıcılığını etkiliyor. Ozellikle hastalığın yaygın olduğu ulkelerden hayvan ve hayvan urunlerini satın almak riskli. Laboratuvar calışanları da topun ağzında. Cunku dikkat edilmezse şarbon mikrobu bulaşabilir. Duşuk bir ihtimal ama kritik onemde.
Belirtileri taşıdığına inanan kişi en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalı. Burada doktorlar vakanın neyle ilişkili olduğunu belirlemek icin bazı testler uygulayabilir:
Deri testi: Deriden alınan ornekler laboratuvar ortamında incelenir. Ciltte yara varsa bu yaradan alınan sıvı orneğine de bakılır.
Kan testleri: Şupheli kişiden alınan kan orneği tahlil edilir.
Akciğer grafisi veya bilgisayarlı tomografi: Ozellikle akciğer şarbonu şuphesi taşıyan kişilere uygulanır. Akciğer grafisi şarbon yıkımını gosterir.
Endoskopi ve dışkı orneği testi: Dışkı incelenir. İcinde kan veya şarbon olup olmadığına bakılır. Endoskopideyse kişinin bağırsaklarında herhangi bir yara veya kanama olup olmadığı kontrol edilir.
Omurgadan sıvı alımı: Bazı durumlarda doktor omurgadan şırınga benzeri bir cihazla sıvı alıp incelemek isteyebilir. İşlemin acısı yok.
[h=2]Şarbon nasıl tedavi ediliyor? Hangi ilaclarla?[/h]Şarbon tedavisinde siprofloksasin ve doksisiklin bazlı antibiyotikler kullanılıyor. Antibiyotiklerin kombinasyonu ve oranı değişebilir. Tedavi genelde 60 gun suruyor. Yaş ve genel sağlık gibi diğer faktorlere gore bu sure değişebilir.
Deri şarbonu olan hastalara antibiyotik tedavisi dışında pansuman yapılıyor.
İlk 60 gunun sonunda hastaya bazı testler uygulanıyor. Sonuclara bağlı olarak antibiyotik tedavisi surebilir.