Twitter tarzı sitelerin populer olmaya başladığı bir donemde URL kısaltma servisleri de yaygınlaşmaya başladı. Bircok populer URL kısaltma servisi var ve her gecen gun yenileri de ortaya cıkıyor. Yaptıkları iş olarak bakıldığı zaman hepsi aynı gorunse de, aslında aralarında bazı farklılıklar bulunuyor. Eğer onemli birşey paylaşacaksanız, o zaman kullanacağınız servisi incelemenizde fayda var. Bu servislerin herkes acısından farklı bir onemi olabilir. Bazı kişiler icin karakter sayısı onemli, bazı kişiler icin hız, bazı kişiler icin ise sureklilik onemli olabilmekte. Bunların yanında spam hareketleriyle birlikte guvenlik gibi konuların da onemi artıyor. Cevap aranabilecek bazı sorular şunlar olabilir: Kullanılan servis yeterince kısa mı? Sureklilik sozkonusu mu? 1 sene sonra da bağlantılar aktif olacak mı? Hızlı calışıyor mu? Spam karşısında onlem alıyor mu? İhtiyaclara ozel hizmetler sunuyor mu? Bu sorular, herkes tarafından az cok tahmin edilebilecek ve aynı zamanda da yaygın bir şekilde sorulan sorulardır. Ama aslında incelenmesi gereken şeyler sadece bunlarla sınırlı değil. Ben bilinen bazı URL kısaltma servislerini incelemeye calışacağım. Şuphesizdir ki bilmediğim, bulamadığım ve ben bu yazıyı yazdıktan sonra yeni cıkacak olan servisler de vardır. Yazmadığım, unuttuğum servisler icin ozur dilerim. Bildiğiniz servisleri siz de listeye ilave edebilirsiniz. Ben bir değerlendirme orneği sunmak amacıyla listeme bunları alıyorum. Bunların dışındaki servisleri siz kendiniz de değerlendirebilirsiniz. Listede 3 ana renk kullandım. Onemli olan bolumlerde yeşil ve kırmızıyı, notr olan bolumlerde ise turuncu kullandım. Eğer onemli olan ozellik serviste varsa yeşil ile, yoksa kırmızı ile belirtildi. 1. Yonlendirme Turu Uzun bir adresi kısaltıyorsunuz ve yeni uretilen kısa adres yonlendirme işini yapıyor. Eğer bu sizin icin yeterli ise sorun yok. Ama arka planda ne oluyor? Hic merak ettiniz mi? 4 tip yonlendirme var. Bunlar tiplerine gore numaralandırılmışlar. 301, 302, 303 ve 307 numaralı yonlendirmeler. Hepsi aynı işi yapsa da, yonlendirme yapan sayfanın başlık bilgisi bu numaralarla belirlenmektedir. En cok kullanılan ve bilinen yonlendirme tipi klasik olan 302’dir. Sayfaya “Bulundu” başlık bilgisini ekler. 301 yonlendirmesi, sayfaya “Mutlak Taşındı” başlık bilgisini; 303 yonlendirmesi alternatif sayfa onerir ve 307 ise “Gecici Yonlendirme” başlık bilgisi eklemektedir. 301 – Moved Permanently (Mutlak Olarak Taşındı) 302 – Found (Bulundu) 303 – See Other (Diğer bkz.) 307 – Temporary Redirect (Gecici Yonlendirme) Konuyu cok dağıtmadan anlatayım. Bu sayıların onemi arama motorları acısındandır. Bir ornekle cok daha iyi acıklayabiliriz. Şoyle duşunun: Bir internet siteniz var ve sitenizin bazı sayfalarını paylaşmak istiyorsunuz. Sayfalarınızın adresleri uzun olduğu icin bir URL kısaltma servisinde adresi kısaltıp paylaştınız. Sitenize trafik gelmeye başladı. Bu guzel birşey. Ama puan geliyor mu? Mesela Google pagerank’inize bir katkı oluyor mu? Eğer URL kısaltma servisi 302 tipi yonlendirmesi kullanıyorsa, katkı olmuyor. Puanları bu servis topluyor. Eğer 301 tipi yonlendirme kullanıyorsa, Google’a ilgili sayfanın mutlak olarak başka bir yere taşındığı başlık bilgisinde bildiriliyor ve boylece Google, pagerank’i de yeni taşınan yere aktarıyor. Yani sizin icin uretilen kısa adrese ne kadar cok link verilirse, sitenizin pagerank’ine o kadar faydası oluyor. Listede ilginizi cekti mi bilmiyorum ama ben, Turkce olan kısaltma servislerinin 302 tipi yonlendirme kullandığını gorunce şaşırdım. Bu akıllara iki şey getiriyor. Bunlar ya yonlendirme tiplerini bilmiyorlar, ya da puan konusunda bencil bir politika izliyorlar. Eğer kendi sitenizden paylaşım yapıyorsanız, puan acısından 301 yonlendirmesini kullanan servislerden birini tercih etmeniz akıllıca olur. Yonlendirme tipini kendiniz de kontrol edebilirsiniz. Bunun icin http://www.rexswain.com/httpview.html adresini kullanabilirsiniz. URL kısmına kısa URL’yi yazın. “Auto-Follow Location” kısmındaki tiki kaldırıp Gonder tuşuna basın. Servis sayfasının başlık bilgilerini goreceksiniz. Bu arada unuttum. Listede 200 diye bir numara daha var. Bu da yonlendirmenin yapılmaması anlamına geliyor. Buyuk ihtimalle kısaltma servisi yonlendirmeyi yapmadan once başka bir sayfa gosteriyor. Bu da olumsuz bir durum diyebiliriz. 2. On Goruntuleme On goruntuleme onemli bir ozellik. Ozellikle spam yapan kotu niyetli kişilere karşı size bazı kozlar veriyor. Orneğin şoyle duşunelim: Tanımadığınız birisi bir link paylaşmış olsun. Acıp acmamakta tereddut icinde olduğunuz anda ilgili sayfaya yonlendirme yapılmadan once, o sayfanın URL’sini gormek isteyebilirsiniz. Once bakarsınız ve bildiğiniz bir site ise yonlendirilmeye devam edersiniz. Aynı ozellik, sizin yaptığınız paylaşımlar icin de onemlidir. Yaptığınız paylaşımların URL kısaltma servislerine cok fazla guvenmeyen kişiler tarafından da acılmasını istemez misiniz? Bu nedenle URL kısaltma servisinin, yonlendirme yapmadan evvel size uzun adresi gostermesi onemlidir. 3. Karakter Sayıları Kısaltma yapıyorsunuz. Bu servislerin asıl amacı kısaltmaksa, en cok kısaltabileni secmek mantıklı olur. Ozellikle de 160 karakterle sınırlandırıldığınız bir yere yazı yazacaksanız. Tercih tabi ki sizin ama ben makul uzunlukta olanlarını yeşil ile işaretledim. Domain karakter sayısından sonra gelen kod sayısı da onemli. Bağlantının uzunluğu, bu ikisinin toplam karakter sayısıyla oluşuyor. Mesela: http://tinyurl.com123456 Yukarıdaki ornekte kısa linkin toplam uzunluğu 25 karakterdir. 160 – 25 = 135. 160 karakter sınırlaması olan bir yerde size 135 karakter kalıyor. Daha kısa adresli bir servis kullanmanız, size 5 -10 karakter daha fazla yer kazandırabilir. 4. Takip URL kısaltma servisinin bazı istatistik bilgileri tutması faydalı olur. Bir servisin en azından, yaptığınız paylaşımın kac kere goruntulendiğini vermesi gerekir diye duşunuyorum. Bununla beraber hangi illerden goruntulenmiş, kimler hangi tarihlerde goruntulemiş gibi ek bilgilerin verilmesi de sizin icin onemli ise tablodan bu hizmetleri veren servislere bakabilirsiniz. Bazıları bu bilgileri uyelik kaydı yaptığınız zaman veriyor. Her sistem değişik tabi ki. 5. Ozel URL Bazı servisler size ozel uzantı olanağı da sağlıyor. Mesela http://v.gd/mehmet gibi. Ben bunun cok onemli bir şey olduğunu duşunmuyorum. Nedenini de acıklayayım: Bence bu, URL kısaltma servislerinin daha cok aralarındaki rekabetten dolayı yaptıkları birşey. Bir iki paylaşım yapacaksanız onemli olabilir. Ama doğası gereği, bir insan en fazla 9 kadar kelime akılda tutabiliyor. Ezberinizde kac tane telefon numarası var? 9 - 10 tane numaradan fazla yoktur herhalde. Eğer servis izin veriyorsa belki şoyle bir kullanım olabilir: http://v.gd/mehmet-gezidenfotolar Boyle birşeyde de cakışma ya da kısa olması gereken URL’nin uzaması gibi bir durum sozkonusu olabilir. Tercih ederseniz listeden bu hizmeti veren servislere bakabilirsiniz. 6. Sunucu ve Domain Yeri Normalde sunucunun nerede olduğu cok onemli değil ama Turkiye’nin bağlantılarındaki olası altyapı yetersizlikleri nedeniyle denizaşırı ulkeler yerine tercihen Kıta Avrupası’ndaki ya da varsa Turkiye’deki bir servisi kullanabilirsiniz ki ben İstanbul’da barındırıldığını gorunce cut.cx’i kullanmaya başladım. Tinyurl de Hollanda’da ve 2002’den beri aktif. Onu da uzun sure kullandım fakat URL’leri bu sure boyunca iyice uzadı. Ama belki de sunucunun yerinden daha onemli başka konular da var. Mesela bircok servis, ismini kısaltmak icin farklı ulkelerin uzantılarını kullanıyor. Kapatılan servisler var. Kapanma nedenleri farklı. Kimisi “hack”leniyor, kimisi spamları engelleyemediğinden veya gelir elde edemediğinden kapanıyor. Kapananların listesini vermedim yalnız, bir tane ornek verdim: vb.ly, uzantısı ile ilgili bazı sorunlar nedeniyle kapanmıştır. .ly Libya’nın uzantısıdır. Dikkat edilmesi ve gozardı edilmemesi icin ekledim. Ozellikle otoriter rejimlere sahip, ozgurluklerin farklı yorumlanabildiği ulkelerde bazı kısıtlamalar yapılabiliyor. vb.ly sitesinin kurucusu Ben Metcalfe: "alan adımızın zorla ele gecirilmesinin ardında iceriğimizin Şeriat yasalarına uymaması nedeninin olduğunu anladık" demiştir. http://www.turk.internet.com/portal/...p?yaziid=29761 adresinden konu ile ilgili daha detaylı bilgi alabilirsiniz. Şu anki en populer URL kısaltıcılardan bir tanesi de ******* Gorduğunuz gibi bu da Libya’nın uzantısını kullanıyor. Buradaki amacım bu servisi kotulemek filan değil. Ancak, eğer akademik ya da uzun vadeli onemli paylaşımlar yapıyorsanız, bu hususlara dikkat etmenizi tavsiye ederim. 7. Kapasite Bu servislerin kapasiteleri tabi ki sunucularının gucu ve hızı yanında sabit disk uzerindeki yer ile sınırlıdır. Ama benim burada değinmek istediğim kapasite başka. Ben karakter kapasitesinden bahsetmek istiyorum. Eğer kısa URL’leri tanımlamada sadece sayılar kullanılırsa, 6 karakter kullanarak 999,999 tane uzun link kısaltılabilir. Sadece sayıları kullanan bazı servislere rastlamak mumkun. Oysa sayılarla birlikte harfler de kullanılırsa, kapasitede cok onemli oranda bir artış sağlanmış olur. Bir ornekle acıklayabiliriz: Sayıları, kucuk harfleri ve buyuk harfleri kullanarak bir sistem geliştiriyoruz. Kullanılabilecek toplam 62 karakter belirledim. Bunlar: 0123456789abcdefghijklmnopqrstuvwxyzABCDEFGHIJKLMN OPQRSTUVWXYZ Bu karakterleri kullanarak 10’luk sayı tabanından 62’lik sayı tabanına geciş yapabiliriz. Moduler aritmetik ile hesaplama yapılabilir. Ama ben 2 karakteri cıkarmanın hem hesaplama hem de şaşırmama acısından faydalı olacağını duşunuyorum. İngilizcedeki “buyuk i” (I) ve “kucuk L” (l) harfleri birbirine cok fazla benziyor. Ozellikle de Arial font turu kullanıldığında. Bunları cıkarırsak 60 karakterimiz olur ve 60’lık sayı tabanını kullanabiliriz. Bu tabanda 6 haneli en buyuk sayının 10’luk tabandaki karşılığı 46,655,999,999’dur. Yani; ZZZZZZ = 46,655,999,999 Bu da demek oluyor ki, farklı karakterleri bir arada kullanan servisler bize daha kısa URL olanağı sunuyor. 8. Diğer Hususlar Kullanılacak servisi secerken bazı noktalara dikkat etmenin faydalı olabileceğini anlatmaya calıştım ama yine de tercih sizindir. Bu tercihi yapmanızda, yukarıda hic bahsetmediğim başka hususlar da etkili olabilir. Mesela kullanımı kolay olması, uyelik sistemi sağlaması, bazı firmalarla ortaklık kurmuş olması, ucretli bir sistem olması gibi… Bir kısım servislerin gelir elde edemediği ve masraflarını karşılayamadığından dolayı kapandığı biliniyor. Bu acıdan bakıldığında para kazanan, bağış alan ya da gelir paylaşım programı olan servislerin kapanma olasılığının daha duşuk olacağını soyleyebiliriz. Ama tabi ki size ne kadar rahatsızlık vereceklerine onceden bakmanız faydalı olur. Mesela “email adresinizi ne yapacaklar? Başka şirketlere satacaklar mı? Size reklam yollayacaklar mı?” gibi soruların cevabını onceden araştırmak faydalı olur. Detaylı olarak değinmemiş olsam da guvenlik de onemli bir konudur. Mesela urlac.com servisi her kısaltmada guvenlik kodunun girilmesini istemektedir. Bu iyi bir şey. Fakat bu kodlardan artık sıkılmış olabilirsiniz. Bazı servisler bu kodları hic kullanmamışlar. Yine de kullanılmaları bazı zamanlarda faydalı olabilir. Mesela Hotmail’e giriş yaparken, şifrenizi sadece 3 kere ust uste yanlış girdiğinizde boyle bir kod istenmeye başlanıyor. Bu da Hotmail’in size karşı pozitif bir yaklaşım icinde olduğunu gosterir. Kısaltma servislerinden Cut.cx ise sadece 10 kere ust uste kısaltma yapıldığı zamanlarda bir kereye mahsus olarak boyle bir kod istiyor. Bu da oldukca pozitif bir yaklaşım sayılır. 9. Sonuc Hangi servisi kullanacağınız size kalmış. Ama yukarıda değindiğim noktaları da goz ardı etmeyin. Bildiğiniz başka servisler varsa, bunları ekleyebilirsiniz. İyi paylaşımlar. Halim Denizci, 26.02.2011 Not: Alıntı belirterek yazıyı paylaşabilirsiniz. __________________