Evrenin sırrı yeraltında cozulecek


Dunyanın en buyuk laboratuvarlarından CERN’de parcacık carpıştırıcının montajına başlandı. Yerin 150 metre altındaki tunelde protonlar carpıştırılarak, evrenin oluşumu aydınlatılacak. Dunyanın en buyuk parcacık carpıştırıcısının montajı 2007’de tamamlanacak. Bir metro treninin sığacağı genişlikte 27 kilometre uzunluğundaki tunelin icine, 5 bin mıknatıs teker teker yerleştirilecek. Tunelde, protonlar ışık hızına yaklaştırılarak carpıştırılıyor ve daha kucuk parcalara ayrılmaları sağlanıyor. Acığa cıkan kucuk parcacıklar uzerinde ise, evrenin oluşumu araştırılıyor.

PROTONLAR BİRBİRLERİNE GİRECEK

Boyu 15 metre, ağırlığı da 38 ton olan mıknatıslar, Fransa-İsvicre sınırının 150 metre altındaki parcacık hızlandırıcı unitesine dev vincler yardımıyla indiriliyor. Daha sonra mıknatıslar, yerin altındaki tunele taşınıyor. Tunele ağırlığı 38 tona kadar cıkan daha yuzlerce irili ufaklı mıknatıs yerleştirilecek. Parcacık carpıştırıcı bitirildiğinde, protonları zıt yonlere hızlandıran iki paralel tupten oluşacak.

HAVA SICAKLIĞI: MUTLAK SIFIR

Mıknatıslar, deney zamanı -271 dereceye kadar soğutulacak. Teorik olarak mutlak sıfıra en yakın soz konusu derecede, bilim insanları protonları daha kolay kontrol altında tutabiliyor. Protonlar, onceki deneylerde kullanılan elektronların 2 bin katı daha ağır; bu nedenle de ışık hızına yaklaşan parcacıkların kontrolu buyuk onem taşıyor. Mıknatıslar, super akışkan helyumla soğutuluyor.

EVRENİN ‘TANRISAL SANİYESİ’NE DONUŞ
Parcacık carpıştırıcı Large Hydron Collider, Big Bang patlamasının, saniyenden de kısa bir sure icinde ortaya cıkan fiziksel koşulları yeniden yaratacak. Bilim insanları boylece fiziğin başlangıcına, maddenin ilk kez kutle kazandığı ana gitmeyi ve maddenin neden ve nasıl kutle sahibi olduğu sorusunu yanıtlamayı hedefliyor. Araştırmacılar bu şekilde, yeni boyutlar keşfetmeyi ve minik karadelik modelleri yaratmayı planlıyor.

DUNYANIN EN BUYUĞU

Dunyanın en buyuk parcacık carpıştırıcısının montajında ortaya cıkan teknik sorunlardan dolayı 6 aylık bir gecikme soz konusu. Mıknatısların teker teker yerleştirilmesi ve tunelin calışmaya hazır hale gelmesi 2007’nin sonunu bulacak. Carpıştırıcı unitesinin maliyeti 1.8 milyar dolar olarak acıklandı. Dunyada buna benzer bir diğer parcacık carpıştırma laboratuvarı da Chicago’daki Fermilab. Ancak mıknatısların montajı tamamlandığında CERN dunyanın en guclu laboratuvarı olacak.

YILLIK GİDERİ 800 MİLYON DOLAR

ABD Kongresi’nin Teksas’ta yapılması planlanan ‘Superconducting Super Collider’ projesini iptal etmesiyle, CERN bilim dunyasının en onemli parcacık carpıştırıcı merkezi konumuna geldi. İsvicre’deki CERN merkezinde 80 ulkeden 6 bin 500 bilim adamı tek catı altında calışıyor. AB uyeleri, ABD ve Japonya gibi onemli uyeler, yıllık butcesi 800 milyon dolar olan merkeze finansal destek veriyor.
__________________