Bundan tam 50 yıl once 3 insan, aileleri dahil yeryuzundeki tum insanları terk ederek Dunya’dan ayrıldı. Kendilerinden 2000 yıl once yaşayan toplumların tapındıkları Ay’a, bilim ve teknoloji sayesinde ayak bastılar. Tarih yazıldı. O tarihi yazanlar arasında 2 Turk de vardı. Sizin icin insanlığın uzay ufkunu belirleyen Apollo 11’in 50. yılına ozel, başka yerde zor bulacağınız bir icerik hazırladık.

Son 50 yıldır kimse Ay’a gidemedi. Soğuk Savaş donemindeki cetin ABD - Rusya rekabetinin bir urunu olan Apollo gorevleri, yazdığı tarihle hala bir ilki simgeliyorlar. Her ne kadar ABD ve medya organları Apollo gorevlerini bir kultur milliyetciliğine donuşturse de yaşananlar insanlığın başarısı olarak tarih kitaplarında anlatılır.

Ozellikle bundan yarım asır once gercekleşen Apollo 11 gorevine dek, yeryuzunde 400 binden fazla insan calışmıştı. Her milletten, her ulkeden insanın seferberliğiydi. Evet, oncusu ABD’nin devlet kurumu olan NASA idi. Ancak arkasında yer alan bilimsel ve teknolojik birikim, insanlık tarihi boyunca gelişmişti. 2000 yıl once bazı ulusların taptığı o muazzam gok cismine ayak basmak, sadece uzayda değil akıllarda da bazı mesafelerin kat edilmesini sağladı.

Herhalde bugun, yolda dediniz yaşında birisi karşınıza cıkıp “Ben NASA’nın Apollo 11 gorevinde kullandığı yazılımları geliştirdim” dese cok ciddiye almazsınız. Ancak o kişi Arsev Eraslan ise inanmanızda fayda var. Babası Turkiye’nin ilk ucak muhendisi Necdet Erarslan olan Arsev Bey, Turkiye’de makine muhendisliği eğitimi aldıktan sonra 1959 yılında ABD’ye gidiyor. ABD’de yuksek lisans ve doktorasını yaptıktan sonra NASA’da yazılımcı olarak calışmaya başlıyor.

Gelelim İsmail Akbay’a. Liseyi Haydarpaşa’da okuduktan sonra universite eğitimi icin ABD’ye giden İsmail Bey, 1956’da Tennessee Universitesi’nden genc bir fizik muhendisi olarak mezun oluyor. Okurken tanıştığı Dr. Wernger Von Braun, genc İsmail’i NASA’nın Marshall Uzay Merkezi’nde calışmaya davet ediyorlar. Akbay, burada Saturn V roketinin F1 motorunu geliştiren ekibe dahil oluyor. Saturn V, Apollo gorevlerinde kullanılan roketin ta kendisi oluyor.

Her iki ismin de hikayesine Apollo 11’i anbean yaşarken anlatacağız. Şimdi kaldığımız yerden devam edelim.

25 Mayıs 1961’de donemin ABD Başkanı John F Kennedy, henuz 3 yıl once kurulmuş olan devlete ait Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’ne ya da İngilizce adının kısaltmasıyla NASA’ya bir gorev verir: “1970 yılına kadar murettebatlı bir sefer ile Ay’a ulaşmalı ve Dunya’ya donmeliyiz.”

Bu gorevin arkasında Sovyetlerin uzay calışmalarında yaşanan gelişmeler buyuk etki sahibidir. Uzaya giden insan yapımı ilk uydu Sputnik-1, Sovyetler tarafından 4 yıl once fırlatılmıştır. Ayrıca Sovyetler, pek cok devlet sırrı gibi uzay calışmalarını da gizli kapaklı yurutmekte, başarıya ulaştıkları projeleri dunyaya duyurmaktadır. Bu durum ABD’yi koşeye sıkıştırınca, etkili bir kutle cekim alanına sahip en yakın gok cismi icin yarış başlar. ABD, Ay’a Sovyetler’den once ulaşmak zorundadır.

1967’ye kadar teorik calışmalar tamamlanır ve 1967’den itibaren NASA, projeyi sahada uygulamaya koyulur. 13 gelişmiş testin ardından hÂl tarihin en buyuk ve en guclu roketi olan Saturn V ilk defa uzaya gonderilir. Bu roketin motorunu tasarlayan ekipte Turk muhendis İsmail Akbay da yer alır. Apollo 1, gorevi sırasında fırlatmadan hemen sonra cıkan yangın sonucunda, butun astronotlar yaşamını yitirir:

Ağır bir ders alan NASA, Apollo 7 sistemini geliştirene kadar insanlı gorev yapmaz. Sonrasında Apollo 8, 9, 10 ve 11’de aşama aşama once insansız, sonra insanlı gorevler gercekleştirilir. Orneğin birisinde Ay’a inecek modul uzaya gonderilir, diğerinde Ay yorungesinde duracak modul. Her bir fırlatmada bir 48 bin ton ağırlığında, 110 metre yuksekliğinde bir Saturn V roketi cop olur.

Yapılması gereken şeyler aslıdna oldukca basittir. Ay ucuşunun ana hedefi ilk insanı Ay’a ulaştırmaktır. Ek olarak sinyallerin Dunya’ya iletilmesi icin bir TV kamerası goturulecektir. Bunun haricinde guneş ruzgarlarını olcumlemek, Ay’daki yer titreşimlerini kontrol etmek, Ay yuzeyinden ornekler toplamak gibi basit gorevler icin ekipmanlar da yer alacak. Tum bunlar yuzeye inecek Eagle isimli modul icinde iki astronot ile birlikte goturulecek. Bir astronot ise bu sırada Columbia isimli modul ile Ay’ın gorungesinden gorevin teknik detaylarını yurutecekti.

Moduller birbirlerine bağlı şekilde Saturn V roketinin ucuna yerleştirilecek, roket modulleri uygun acı ve hızla atmosferden cıkartıp Ay’a doğru gonderecekti. Ay’a ulaşmak ise tam bir eziyetti. Astronotlar, 4 gun boyunca modullerin icinde Ay’a doğru suruklenecekti. Ay yorungesine ulaşıldığında yere inecek modul ayrılacak ve yuzeye iniş yapacaktı.

Astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, kalabildikleri kadar Ay yuzeyinde kalacaklardı. Her şey tamamlandığında Eagle modulune donuş yapacaklar ve yorungede tekrar Columbia ile birleşip motorları ateşleyeceklerdi. Donuş yolu da gidiş kadar tehlikeli 4 gunluk sureden oluşacaktı.

Gorev komutanı Neil Armstrong; Eagle modulu pilotu Buzz Aldrin, Columbia modul pilotu Michael Collins, Saturn V roketinin ucunda dakikalar icerisinde uzaya ulaştılar. Modullerin bulunduğu kapsul, yeryuzunden 114 kilometre yukseklikte 110 metre uzunluğundaki Saturn V roketinden ayrıldı.

75 saat 50 dakikada yaklaşık 396 bin kilometre yol kat eden Apollo 11 modulleri, 19 Temmuz’da Ay yorungesinde olaştı. Yorungede 1 gun boyunca hazırlıklarını surduren astronotlar, 20 Temmuz’da modulleri birbirlerinden ayırdılar. Nispeten daha kucuk olan Eagle modulu, komutanın yurutulduğu Columbia’nın govdesinden ayrıldı. Kontrollu bir şekilde 3,5 saat boyunca alacaktı…

Saatlerdir devam eden heyecan, yerini endişeye ve korkuya bıraktı. Odadaki sessizliği bolen bir ses “Telaşa gerek yok, Neil modulu Ay’a indirebilir. Bilgisayarının bozulma ihtimaline karşı aracı manuel olarak kontrol edebilmek icin 1,5 boyunca pratik yaptı” deyince herkes şaşkına dondu. Aynı ses “Ben Arsev Eraslan, NASA’da Apollo 11’in yazılım ayağında calışıyorum” dedi. Belki de canlı yayını takip eden 1,5 milyar insanın en sakini yine Eraslan’dı.

Buzz Aldrin, Armstrong’dan 20 dakika sonra Ay yuzeyine inmek uzere modul ayrıldı. artık Ay yuzeyinde iki insan vardı. TV yayını icin getirilen kamera 30 metre uzaklığa yerleştirildi. Astronotlar, vakit kaybetmeden deneyler icin getirilen duzenekleri kurmak zorundaydılar. Evlerinden, ailelerinden ve yaklaşık 4 milyar insanın yaşadığı Dunya isimli bir gezegenden, 396 bin kilometrelik uzaklıkta iki canlı merakını gidermeye calışıyordu. Armstrong ve Aldrin, Ay yuzeyinde tam 21,5 saat gecirdiler.

Attıkları her adım kameralar tarafından naklen Dunya’ya aktarıldı. milyonlarca insan bu yayınları anlık olarak takip etti. Tekrar module donerken arkalarında bıraktıkları beyaz bir cuval bulunuyordu. Bu cuvalın icerisinde 73 ulkenin şerefiye mesajları, Apollo 1 gorevinde olen astronotların kulleri, Apollo 11 murettebatı ve Richard Dixon imzalı bir plaka, NASA yoneticilerinin adlarını iceren bir disk bulunuyordu. O diskin icerisindeki imzalardan birisi de Turk muhendis İsmail Akbay’a aitti.

Armstrong ve Aldrin, Eagle modulune yeniden giriş yaptıktan sonra 7 saatlik uyku planını uyguladı. Geriye donmek daha zahmetliydi. Eagle modulunu Ay yuzeyinden ateşleyip yorungede Columbia ile yeniden bir araya gelmeleri gerekecekti. Her adım başarılı bir şekilde gercekleştirildi ve Eagle’ın yorungee ulaşması 4 saati buldu. İşte bu birleşmeyi sağlayan bilgisayarların yazılımı da bizzat Turk muhendis Arsev Eraslan tarafından geliştirilmişti. Kendisi Armstrong, Aldrin ve Collins’in Dunya’ya geri donmesini sağlayan dehalardan birisiydi.

21 Temmuz’da Ay yorungesinden ayrılan moduller, Dunya’ya ya doğru hesaplamaları yapılan doğrultuda ilerlemeye başladılar. Donuş yolculuğunun onemli bir kısmını Eraslan’ın geliştirdiği bilgisayar yazılımları ustlendi. Astronotlar, donuş sırasında 10 saat uyudular. 22 Temmuz’dan 24 Temmuz’a kadar modullerin icerisinden iki canlı yayın daha yapıldı.

Apollo 11 modulleri icin son ve en kritik aşama Dunya atmosferine girişti. Zira en ufak bir acı hatası bile modulun binlerce dereceye ulaşıp alevler icerisinde kalmasına neden olabilirdi. Her şey tekrar yolunda gitti. Onlarca denemenin ardından alınan derslerle gercekleştirilen Apollo 11 gorevinin son aşaması, modullerin Pasifik Okyanusu’na paraşutle iniş yapmasıyla son buldu.

Apollo 11 gorevi toplamda 195 saat 18 dakika 35 saniye surmuştu. Tarih, sadece 1 hafta icinde, belki de en buyuk bilim başarısıyla suslendi. Ancak o 1 haftanın ardında binlerce yıllık merak yatıyordu. Bir zamanlar Guneş’e ve Ay’a yaratıcılık bahşeden insan aklı, artık uzayın derinliklerini keşfetmeye hazırdı.

Arsev Eraslan, Apollo gorevine başarılı katkılarından sonra ABD’deki nukleer santrallerin cevreye etkisini azaltmak icin bilgisayarlar programladı. Olurda insanlık tekrar Ay’a gider ve bu kez daha uzun sureler kalırsa diye yapılan Ay’da kristallerden mucevherler uretmek icin yazılımlar uretti. Eraslan bugun aşina olduğumuz “3B yuz algılama teknolojisinin” mucidi oldu. Bu teknoloji gunumuz akıllı telefonlarında kendisine yer buldu.

Eraslan NASA’da calışmaya devam etti. ABD’deki universitelerde geleceğin astronotlarına profesor unvanı ile dersler verdi. Arsev Bey, şu anda 82 yaşında Turkiye’de yaşamına devam ediyor.

İsmail Akbay’ı ise ne yazık ki 2003 yılında ABD’nin Huntsville kentindeki evinde cıkan feci yangında kaybettik. NASA’da 12 yıl ust duzey yoneticilik olmak uzere tam 31 yıl gorev yaptı. Donem donem Turkiye’ye gelerek gencleri uzaya yonlendirdi. 2000 yılı Haziran ayında İzmir’in Gaziemir ilcesinde yapılan Uzay Kampı Turkiye’nin acılışına katıldı, olumune dek bu kamptaki calışmaları yakından takip etti. İsmail Bey, Turkiye’de “İnsanlığın Ay’a ulaşmasını sağlayan Turk koylusu” olarak anılmıştı. Cunku kendisi Bursa’nın Mudanya ilcesine bağlı Zeytinbağı koyunde doğmuş ve hayatına, her duyduğumuzda goğsumuzu kabartan hikayeler sığdırmıştı.

Ay’a ayak basan ilk insan Neil Armstrong, uzun yıllar NASA’da gorev yaptıktan sonra 2012’de yaşamını yitirdi. 88 yaşındaki Michael Collins ve 89 yaşındaki Buzz Aldrin ise ABD’de yaşamına devam ediyor.



Webtekno