Onlarca yıldır suren gozlemlerden ve NASA’nın Voyager-2 (Seyyah-2) uzay aracının yaptığı bir ziyaretten sonra bile, Uranus kritik bir sırrını koruyordu: Bulutlarının bileşimi. Neyse ki bir sure once, gezegenin bulutlarını oluşturan maddelerden birinin kimliği belirlendi.

Oxford Universitesi’nden Patrick Irwin ve calışma arkadaşları, Hawaii’deki Maunakea’da bulunan 8 metrelik Gemini Kuzey teleskobunu kullanarak yakaladıkları Uranus’ten gelen kızılotesi ışığı izgesel olarak inceledi. Ekip, Uranus’un bulutlarının ust kısımlarında, coğu insanın kacındığı kotu kokulu bir gaz olan hidrojen sulfid buldu. Calışmanın ayrıntıları Nature Astronomy‘de yayımlandı.

Kızılotesine Yakın Tumleşik Alan İzgeolceri (NIFS) ile elde edilen Gemini verileri, Uranus’un havakuresinde (atmosferinde) bulunan ana gorunur bulut katmanının hemen yukarısındaki bir bolgeden yansıyan guneş ışığını ornekledi. “Saptamaya calıştığımız cizgiler orada varla yok arasındayken, Gemini’deki NIFS’in duyarlılığı ve Manuakea’daki ozel koşullar sayesinde onları net bir şekilde saptayabildik,” diyor Irwin.

Gokbilimciler uzun suredir Uranus’un bulutlarının bileşiminde hidrojen sulfidin mi, yoksa amonyağın mı baskın olduğunu tartışıyordu. İzgeolcumsel soğurma cizgileri (buralarda gaz, yansıyan guneş ışığından gelen kızılotesi ışığın bir kısmını emer) ozellikle zayıftı ve saptaması guctu. Artık iyileştirilmiş hidrojen sulfid emilim cizgisi verileri ve harika Gemini izgeleri sayesinde, yanıt netleşti.

Uranus’un bulutlarının (ve muhtemelen Neptun’unkilerin) ustlerinde hidrojen sulfidin saptanması, daha icteki gaz devi gezegenler olan Jupiter ile Saturn’un durumuna hic benzemiyor; onların bulutlarının ustlerinde hidrojen sulfid değil, amonyak gozlemlendi. Jupiter ile Saturn’un ust kısımdaki bulutları amonyak buzundan oluşuyor ama gorunuşe bakılırsa Uranus’te durum oyle değil. Havakuresel bileşimlerdeki bu farklılıklar, gezegenlerin oluşumu ve gecmişi hakkındaki sorulara ışık tutuyor.

Leicester Universitesi’nden Leigh Fletcher, gaz devleri (Jupiter & Saturn) ile buz devlerinin (Uranus & Neptun) bulutları arasındaki farklılıkların, muhtemelen bu gezegenlerin doğumuna dayandığını ekliyor: “Guneş Sistemimizin oluşumu sırasında, azot ile sulfur (ve dolayısıyla amonyak ile hidrojen sulfur) arasındaki denge, gezegenin oluşumunun koumuna ve sıcaklığına bağlıydı.” Yaygın kanıya gore, Guneş Sistemi’nin dev gezegenleri, buyuk olasılıkla ilk olarak oluştukları yerlerden, şimdi bulundukları yere sonradan goc etti. Uranus’un bulutlarının bileşimi hakkında bilgi edinmek, doğum yeri hakkında da fikir verebileceği icin elde edilen bulgu bu acıdan da onemli.


BilimFili


__________________