YAPAY ZEKA İLE İNSAN ZİHNİ TAKLİT EDİLEBİLİR Mİ?

Eğer zihin sadece maddi hammaddeden oluşuyorsa ve zihnin gizemleri tamamen cozulebilirse, elimizdeki hammadde ile zihni taklit etmeyi umabiliriz. Boylesi bir durum gercekleşirse, zihne materyalist yaklaşımın doğru olduğundan kimsenin şuphesi kalmayacaktır. Gunumuzde bu tip iddialar ozellikle yapay zeka calışmalarıyla irtibatlıdır. Yapay zeka calışmalarının, zihne materyalist yaklaşımın doğrulanması icin en cok umit bağlanan ve bu konuyla ilgili olarak halk arasında en populer ilgi odağı olan alan olduğu soylenebilir. Materyalist işlevselci yaklaşım, zihinsel olguları beyin icindeki nedensellik ilişkileri ile acıklar.[40] Bu yaklaşımı benimseyenler, bilgisayarlara uygun program yazılıp, yapay zeka icinde benzer nedensellik ilişkileri kurulursa, insanların duygularının ve bilincinin aynısına yapay zekanın da sahip olacağını duşunurler. Buna gore insan beyninin işleyişi bilgisayarın işleyişinin aynıdır; yaygın olarak kullanılan benzetmede zihnin bedene gore durumunun, yazılım (software) programının bilgisayarın donanımına (hardware) gore olan durumuna benzetilebileceği soylenir.[41]
Daha once bilinci ele aldığımızda bilincin maddeye indirgenemediğini soylemiştik. Bu, insan zihninin bilgisayarla taklit edilemeyeceği anlamına da gelmektedir. Maddeye indirgenemeyen bilincin, bir programla bilgisayara yuklenmesi ve sonucta yapay zekada bilincin oluşturulması mumkun değildir. Burada yanılgıya belki de en cok sebep olan davranışcı ekoldur. Davranışcı ekolun metodolojisi oznel olanın bilimsel olamayacağını duşunur ve sadece ‘bilincin dışa vuran tezahurleri’ni bilinc durumları olarak değerlendirir. Burada bilincin bir indirgenmesi soz konusudur; fakat buradaki indirgeme noron faaliyetlerine değil fakat bedenin dışa vuran davranışlarınadır. Oysa acı cekmeden acı cekiyormuş gibi bağırabiliriz veya bir şeyi beğenmeden beğendiğimizi ifade edebiliriz.[42] Davranışcılık, bilincin oznelliğini ve ‘birinci şahıs ontolojisi’ durumunu goz onunde bulundurmadığı icin sadece bilincin durumlarını verdiğimiz orneklerdeki gibi yanlış tespit etmekle kalmayabilir; daha da kotusu bilincli olan ile bilincsiz olanın ayırt edilememesine sebep olur. İnsan şeklindeki bir robota değişik sesler yuklediğimizi; bu robotun ayak tabanı yavaşca ellenince gıdıklanan insan gibi sesleri yayınladığını ve daha şiddetli el temaslarına karşın ise acı ceken insan gibi sesleri yayınladığını duşunelim. Davranışcı ekole mensup birisi, boylesi hareket eden bir robot ile insanın bilincinde acı ve gıdıklanma oluşması sonucunda verilen reaksiyonları ayırt edemeyecektir.
Bu ornekler, yapay zekalı bir robot ile bir insanın tamamen ozdeş davranışlarda bulunabileceklerini, fakat bu ozdeş davranışların biri bilincli diğeri ise bilincsiz iki farklı kokeni olabileceğini gosterir. Yapay zekalar ile insan zihni karşılaştırılınca, insan bilincinin farkının anlaşılması icin gıdıklanma gibi basit deneyimlerin uzerinde yoğunlaşmanın; insan bilincinin deneyimlerinin, bilgisayarların ‘1’ ve ‘0’ ile oluşturulmuş programlarından mahiyet farkının anlaşılmasında daha kullanışlı oldukları kanaatindeyiz. Bunun yerine insanların bilimsel teori uretme veya beste yapma gibi daha kompleks zihinsel ozellikleri ile yapay zekalar karşılaştırıldığında; bilimin ilerlemesiyle yapay zekaların ilerde bunu da ‘becerebileceği’, yapay zekaların bir Bach olamamasının sebebinin, bu konuda bilgisayar programlarının yeterince geliştirilmemesi olduğu zannedilebilmektedir. Gıdıklanmanın bilinci gibi basit zihin deneyimlerinde yoğunlaşılırsa, sorunun bir derece farkı değil bir mahiyet farkı (ayrı cevher anlamında olmasa da) olduğu anlaşılacaktır. Searle bu konuda şoyle demektedir:
“Epistemolojinin ucuncu şahıs karakteri, zihinsel durumların fiili ontolojisinin bir birinci şahıs ontolojisi olduğu gerceğini gormemizi engellememelidir. Ucuncu şahıs bakış acısının pratikteki uygulama tarzı, bizim insan gibi gercekten bir zihni olan şeyle bilgisayar gibi bir zihni varmış gibi davranan şey arasındaki farkı gormemizi gucleştirir. Ve bir kez gercekte zihinsel duruma sahip olan bir sistemle, zihinsel durumları varmış gibi davranan sistem arasındaki bu farkı kaybettiğimiz zaman, zihinsel olanın zorunlu bir ozelliğini, yani onun ontolojisinin zorunlu olarak birinci şahıs ontolojisi olduğunu gozden kacırmış olursunuz.”[43]
Bilgisayarların, bir bilince sahip olmadan dışarıdan bakıldığında bilincliymişcesine davranışlarda bulunabileceklerini anlatmak icin verilmiş en meşhur ornek Searle’un ‘Cin odası’ orneğidir (bu ornek zihin felsefesinde yoğun bir şekilde tartışılmıştır): Searle, Cince bilmediğiniz ve bir odaya kapatıldığınız varsayımıyla orneğine başlar. Bu odada, mektupla gelen Cince yazıları, odadaki Cince bir kitaptaki yazılarla eşlemeniz, bu bir araya getirme işleminde kitabın işaret edeceği Cince yazıları da bir mektupla geri gondermeniz istenir. Odaya gelen Cince yazılar bazı sorulardır, kitapta bunlarla ilgili eşleşmede cevapları bulursunuz ve geri gonderirsiniz ama Cince bilmiyorsunuzdur. Dışarıdan olayı izleyen ve size verilen komutlarla hareket ettiğinizden ve Cince bilmediğinizden habersiz olanlar, sizin Cince bilip soruları cevapladığınızı zannedeceklerdir. Searle, bilgisayarların işlemesinin de buna benzetilebileceğini; bilgisayarların, bilincinde olmadan sembolleri kendilerine verilen programa gore kullandıklarını ve yapay zekaların, insan zihnini taklit etmelerinin mumkun olamayacağını soyler.[44]

Kaynaklar :


[40] Ned Block-Gabriel Segal, ‘The Philosophy Of Psychology’ (editor: A. C. Grayling, Philosophy 2 icinde), Oxford University Press, Oxford (1998), s. 14.
[41] Ian Barbour, ‘Neuroscience, Artificial Intelligence, And Human Nature: Theological And Philosophical Reflections’, (editorler: Robert John Russell ve diğerleri, Neuroscience And The Person icinde), Vatican Observatory Publications, Vatikan (2002), s. 262.
[42] Ian Barbour, Issues In Science And Religion, s. 353-354.
[43] John Searle, age, s. 32.
[44] John Searle, Akıllar Beyinler Ve Bilim, s. 44-49.
__________________