Guneş yuzeyinin NASA uydusu TRACE tarafından Eylul 2000'de cekilen bu goruntusu ele avuca sığmaz gibi gorunebilir; oysa bilimciler bunu "Guneş'te sakin bir gun" olarak nitelendiriyor. Bir başka deyişle, guzel halkaların gorulduğu, ama patlamaların ve koronal kutle atımlarının olmadığı bir gun. TRACE ve SOHO gibi uyduların Guneş dinamiklerini anlamada yeni ufuklar acmasına karşın, Guneş hÂl bircok sırrı barındırıyor. Fırtınalı yıldızımız bir Guneş fizikcisinin deyişiyle "capraşık, gizemli ve edalı".
Guneş, yıldızımızı surekli izleyen Guneş ve Heliyosfer Gozlemevi (SOHO) icin hic batmıyor. SOHO'nun En Uc Morotesi Goruntuleme Teleskopu, Guneş'in Dunya atmosferi tarafından engellenen yuksek enerjili dalga boylarını kaydediyor. Yapay renkle maviye boyanmış olan goruntu normalde gri renkte. Beyaz alanlar Guneş lekelerinden, halkalardan ve cıkıntılar nedeniyle Guneş'in manyetik acıdan en aktif olduğu bolgeleri gosteriyor. Guneş'in manyetik aktivitesi (ve de Guneş lekelerinin sayısı) ortalama olarak her 11 yılda bir doruk noktaya cıkıyor. Kasım 1998'de cekilmiş bu goruntude, dongu Guneş maksimumu olarak bilinen doruk noktadan yaklaşık iki yıl otede. Bu noktaya ulaşıldığında, her iki yarıkuredeki manyetik aktivite ekvatorun daha yakınına gelmiş ve daha calkantılı bir hal almış olacak; bunun sonucunda yeryuzundeki yaşamımızı etkileyebilecek fırtınalar ortaya cıkacak.
Guneş'in yaydığı en guclu fırtınalar, koronal kutle atımları (CME). Guneş gazları oylesine sıcak ki, elektrik yuklenerek plazma denilen madde haline burunuyor. Plazma ve Guneş'in manyetik alanı arasındaki etkileşim, Guneş maksimumu sırasında en carpıcı boyuta varıyor. Manyetik alan cizgileri aşırı enerjiyle yuklu hale gelip koptuğunda, cok buyuk bir plazma bulutu, yani bir CME saatte sekiz milyon kilometrelik bir hızla uzaya doğru fırlıyor. Bunun etkisiyle Dunya'daki manyetik alanın deforme olması, uyduları plazmanın hasar yaratıcı parcacıklarına acık duruma getiriyor. Uygun koşulların bir araya gelmesiyle, bir CME'nin manyetizması Dunya'nın manyetik alanına bağlanabiliyor ve bunun sonucunda atmosferin ust katmanına yeterince enerjinin itilmesi elektrik hatlarında kesintilere yol acabiliyor. SOHO'nun 27 Şubat 2000'de gozlemlediği bu CME doğrudan dunyaya yonelmemişti.
Guneş uzmanları en son Guneş maksimumunun yol actığı ilk buyuk caplı fırtınayı Bastille Gunu baskını olarak anıyor. 14 Temmuz 2000'deki guclu bir guneş patlamasını, yuksek enerji yuklu protonların yaylım ateşi izledi. Resimde bu salvo, SOHO'nun yapay tutulma kameralarının birinde bulunan elektronik detektorlere yonelen bir "kar" bombardımanı gibi goruluyor. Patlamaların sadece kucuk bir yuzdesi, Dunya'ya yaklaşık 15 dakikada ulaşan yuksek enerji yuklu protonları yaratır. Atmosferimiz bizleri korusa da, bu parcacıklar uydulara zarar verebilir ve uzayda dolaşan bir astronotu oldurucu dozda radyasyona maruz bırakabilir.
kaynak bilim
__________________