Saturn’un uyduları, halkaların icerisindeki durumlarından dolayı her zaman icin ilginc hikayeler ortaya cıkarmıştır. Ve bu olayların başlangıcı ise, kesinlikle Cassini uzay aracı ile başlar.
Cassini uzay aracı, Saturn sistemine girdiği 1 Temmuz 2004 tarihinden, Saturn’e olum dalışı yaparak gorevini sonlandırdığı 15 Eylul 2017 tarihine kadar, gorev aldığı sure boyunca, Saturn’un uyduları hakkındaki ilginclikleri gosterdi. Belki de en ilgincleri Titan’ın atmosferi ve Enceladus’un yuzey altı okyanusu olsa da, bunlar kadar ilgi cekici olan durumlardan birisi de Iapetus’un garip gorunumuydu.
Her ne kadar daha oncesinde Cassini tarafından fotoğrafı cekilmiş olsa da, bu garip gorunum ilk kez uzay aracının Iapetus’a 9 Eylul 2007 tarihindeki yakın ucuşu sırasında fark edildi. Iapetus, deyim yerimdeyse uzerine yanlışlıkla bir kova kahverengimsi renklendirici dokulmuş, beyaz bir şekerleme gibi gorunuyordu. Peki, bu nasıl oluştu?
Phoebe ve Phoebe Halkası
Sorunun cevabı, Saturn’den bir hayli uzak konumdaki Phoebe isimli uyduda saklı. Cassini uzay aracı, Saturn sistemine girdiğinde, ilk yakın ucuş gercekleştirdiği cisim Phoebe’ydi. Bu ucuşlar sırasında dikkat ceken iki nokta vardı: Phoebe, Saturn’un diğer uydularına gore ters yonde donuyordu ve daha koyu renkte bir yuzeye sahipti. Guneş Sisteminde, gezegenin oluşumu sırasında ortaya cıkan uydular eğer herhangi buyuk bir carpışma yaşanmadıysa, gezegen ile aynı yonde donerler. Tum kanıtlar duşunulduğunde de, araştırmacılar Phoebe’nin kesinlikle Saturn sistemine sonradan dahil olduğu kanısına varmakta gec kalmadılar.
Saturn’un uydusu PhoebeCassini uzay aracı Saturn’e ulaştığı sıralarda, dunyada da Saturn keşifleri suruyordu. Spitzer Uzay Teleskopu yakaladığı kızılotesi goruntulerde Saturn’un halkalarının duşunulenin aksine devasa bir alana yayılı olduğunu keşfetmişti. Phoebe’nin cevresinde yoğunlaşan bu halkaya, Phoebe Halkası ismi verildi. Bu halka inanılmaz buyuk bir alana yayılmış ve yoğunluğu cok az olmasından dolayı da sonuk bir halkaydı. Fakat, sonuk olmasının asıl sebeplerinden bir diğeri de halkanın Phoebe’den kopan parcalardan meydana gelmesinden dolayı, tıpkı Phoebe gibi koyu renkli olmasından kaynaklanıyordu.Iapetus’un Garip Gorunumu
Iapetus, diğer uyduların olduğu gibi halkalar ile aynı duzlemde bulunmuyor. Nedeni tam olarak bilinmese de, tamamen kendine ozgu bir yorungesi bulunuyor. Aşağıdaki yorunge gorselini incelerseniz daha iyi anlayabileceksiniz.
Saturn’un halk E halkasına kadar olan gorunumu ve Phoebe halkasının eklenmesiyle oluşan devasa alan
Iapetus, Phoebe halkasının ic kısmında bulunuyor. Ve yorungesindeki hareketi sırasında, kutlesinin etkisiyle halkadan parcacıkları kendisine ceker. Halkaların duzleminin arasına her girişi sırasında kutlesine cekimine kapılan bu parcacıklar da, uydunun yuzeyine carparak, Iapetus’un son derece ilgi cekici gorunumunu oluşturuyorlar.
Halka, neredeyse tamamen Phoebe tarafından oluşturulduğu icinde, parcacıklar koyu renklidir. Eğer Iapetus, Saturn’un ic halkaları arasında bu durumda kalsaydı, o halkalardaki parcacıkların renginden dolayı, yuzeydeki renk farklılığı bu denli fazla olmayabilirdi.
Peki neden sadece tek tarafı bu camurla kaplı gorunuyor? Iapetus yorunge olarak farklı olsa da, yapısal olarak diğer uydular ile benzerdir. Iapetus, yorungesinde hareket ederken, tıpkı diğer uydular gibi Saturn’e her zaman aynı yuzunu gosterir. Dolayısıyla da, sadece dışa donuk olan yuzu halkadaki parcacıkların carpmasına maruz kalır.
uzay.co
__________________