Bilim ve Teknoloji Haftası (8-14 Mart)

Bilim ve Teknoloji Haftası (TTK. nun 66 sayılı, 30.4.1998 tarihli kararıyla eklenen hafta)

TDK sozluğunde bilim şoyle tanımlanıyor:
Bilim “Evrenin ya da olayların bir bolumunu konu olarak secen, deneysel yontemlere ve gercekliğe dayanarak yasalar cıkarmaya calışan duzenli bilgi.”

“Genel gecerlik ve kesinlik nitelikleri gosteren yontemli ve dizgesel bilgi.”
“Belli bir konuyu bilme isteğinden yola cıkan, belli bir ereğe yonelen bir bilgi edinme ve yontemli araştırma sureci.”

Bilim ile uğraşan bir kişinin bu tanımları yeterli bulmayacağını soylemeye gerek yoktur. Bu nedenle, bilimin eksiksiz bir tanımını yapmaya kalkışmak yerine, onu acıklamaya calışmak daha doğru olacaktır.
İnsan doğaya egemen olmak ister!
Derler ki insanoğlu var oluşundan beri doğayı bilmek, doğaya egemen olmak istemiştir. Bu nedenle, insan var oluşundan beri doğayla savaşmaktadır. Son zamanlarda, bu goruşun tersi ortaya atılmıştır: İnsan doğayla barış icinde yaşama cabası icindedir. Bence bu iki goruş birbirlerine denktir. Bazı politikacıların dediği gibi, surekli barış icin, surekli savaşa hazır olmak gerekir.
Gok gurlemesi, şimşek cakması, ayın ya da guneşin tutulması, hastalıklar, afetler, vb. doğa olayları bazen onun merakını cekmiş, bazen onu korkutmuştur.

Ote yandan, bu olgu, insanı, doğadan korkusunu yenmeye ve merakını gidermeye zorlamıştır. Korkuyu yenebilmenin ya da merakı gidermenin tek yolunun, onu yaratan doğa olayını bilmek ve ona egemen olmak olduğunu, insan, onunde sonunda anlamıştır. Peki, insanoğlunun doğayla giriştiği amansız savaşın tek nedeni bu mudur? Başka bir deyişle, bilimi yaratan gudu, insanoğlunun gereksinimleri midir?

Elbette korku ve merakın yanında başka nedenler de vardır. İnsanın (toplumun) egemen olma isteği, beğenilme isteği, daha rahat yaşama isteği, ustun olma isteği vb. nedenler bilgi uretimini sağlayan başka etmenler arasında sayılabilir. İnsanın korkusu, merakı ve istekleri hic bitmeden surup gidecektir. Oyleyse, insanın doğayla savaşı (barışma cabası) ve dolayısıyla bilgi uretimi de durmaksızın surecektir.
Bilim neyle uğraşır?

Bilimin asıl uğraşı alanı doğa olaylarıdır. Burada doğa olaylarını en genel kapsamıyla algılıyoruz. Yalnızca fiziksel olguları değil, sosyolojik, psikolojik, ekonomik, kulturel vb. bilgi alanlarının hepsi doğa olaylarıdır. Ozetle, insanla ve cevresiyle ilgili olan her olgu bir doğa olayıdır. İnsanoğlu, bu olguları bilmek ve kendi yararına yonlendirmek icin var oluşundan beri tukenmez bir tutkuyla ve sabırla uğraşmaktadır.

Başka canlıların yapamadığını varsaydığımız bu işi, insanoğlu aklıyla yapmaktadır.

EĞİTİMDE TEKNOLOJİNİN ROLU NEDİR?


Eğer teknoloji yukarıda sunulduğu şekli ile algılanırsa, teknolojinin insan hayatında cok onemli bir yer tuttuğu da rahatlıkla anlaşılır. Bu nedenle konumuz teknolojiyi kullanmak ya da kullanmamak değil, insan hayatında teknolojinin nasıl bir yeri ve konumu olacağıdır. Bu uzerinde bircok değerli kişi ve kuruluşun calıştığı onemli bir konu olmuştur.

1. Herbert Simon teknolojiyi insanın kendi yapay ic dunyasıyla dış cevre (doğa) arasında bir ara-yuz olarak gormektedir.

2. Carnegie Komisyonunun bu konuyla ilgili vardığı sonuc şoyledir: "Teknoloji oğretimde yardımcı bir rol ustlenmelidir, oğretimin amacı haline getirilmemelidir. Teknoloji sadece var olduğu icin kullanılmaya calışılmamalı ya da teknoloji kullanılmadığında cağ dışı kalınacakmış gibi bir korkuya kapılmamalıdır. Bizler, gelişmiş teknoloji kullanımının oğretimde doyum ve başarıya ulaşabilmek icin tek başına yeterli olduğuna inanmıyoruz. Bircok ders icin donemde birkac saatlik teknoloji desteği yeterli olmaktadır. Bazı dersler icin teknoloji, donemin yarısından coğunda kullanılabilir; ama butun bir donemde boylesine bir teknoloji desteğine ihtiyac duyulabileceği ders sayısı yok denebilecek kadar azdır (Carnegie Commission On Higher Education, 1972, s.11).

3. Eğitimi etkileyen teknolojik gelişmeleri tartışan cok fazla yayın, makale vardır. Bunlar arasında dikkat cekici olanlar aşağıya cıkarılmıştır.

a) Alfabe, insanoğlunun bilgiyi paylaşması, kaydetmesi ve saklaması icin entelektuel bir arac olmuştur. KÂğıdın icadı ve yazım araclarının geliştirilmesi, alfabe yardımıyla yapılan işlemlerin daha kolay gercekleştirilebildiği bir sureci başlatmıştır. Kitap, bircok sayfadan oluşan, değişik tasarımlara sahip, sunmak istediği bilgiyi sıralı olarak veren bir arac olarak duşunulebilir. Kısaca kitap, teknik acıdan bakıldığında televizyon gibi, bilgisayar gibi vermek istediği bilgiden farklı bir yapıya sahip bir aractır. Matbaanın icadından sonra kitap yaygınlaşarak hemen herkesin ulaşabildiği bir arac oldu. Karatahta hem oğrencinin hem de oğretmenin aynı anda aynı konu uzerinde calışabilmesine olanak sağlayan ilk sınıf ici iletişim araclarından birisidir. Okul otobusu oğrencilerin uzak yerlerden oğretim yerlerine taşınması ve dolayısıyla uygun eğitim ortamının sağlanması acısından bir oğretim aracı olarak gorulebilir (Knezevich & Eye, 1970, ss.19–22).

b) Engler teknolojiyi eğitimin ayrılmaz bir parcası olarak gormektedir. Şoyle der: "eğer eğitim her yonuyle oğretmen, oğrenci ve cevre arasındaki bir iletişim ağı olarak gorulurse, o zaman oğretim teknolojisinin bu ilişkileri tanımlamada onemli bir gorevi olduğu anlaşılabilir" (Engler, 1972, s.62).
c) Indiana University'den Robert Heinich oğretmenlerin eğitim teknolojisine yaklaşımlarını şoyle dile getirmektedir:

"Peter Drucker'in bir makalesinde soyledikleri buyuk oranda yanlış anlaşılmıştır; bu makalede kısaca şoyle denmekteydi: -oğrenme ve oğretme, yeni yontemlerden, hayatın başka hicbir safhasının etkilenmeyeceği kadar derinden etkilenecektir. İnsanoğlunun en muhafazakÂr olduğu bu eski oğretme sanatında yeni yaklaşımlara, yontem ve araclara ihtiyac vardır. Bu yeni geliştirilecek yontemler sayesinde, oğretmenler beceri ve yeterliliklerini arttırarak daha etkili olacaklardır. Bu sayede oğretme, henuz aracları ile gunumuze ayak uyduramamış geleneksel bir sanat olsa da, sıradan bir insanın ustun bir performans sergileyebilmesini olanaklı kılacaktır.- Yanlış anlaşıldığından bahsettim; cunku bircok eğitimci bu makaleyi okuduktan sonra başlarını sallayacak ve kullanılacak araclar sayesinde sınıf icerisinde oğrenim başarısının artacağını duşuneceklerdir. Fakat burada asıl soylenmek istenen, ancak oğretim teknolojileri kullanıldığında sıradan bir insanın ustun bir performans gosterebileceğidir; yoksa gelişmiş teknoloji kullanmak tek başına yeterli olmayacaktır (Heinich, 1970, s.56).


EĞİTİM TEKNOLOJİSİ NEDİR?


Artık eğitim teknolojisinin kokenine ait bazı bilgilere ve eğitimde nasıl bir rol ustlendiğine dair bir takım fikirlere sahip olduğumuza gore daha zor bir soruya gecebiliriz: eğitim teknolojisi nedir? Aşağıda belirtildiği gibi tanımlamaya yonelik girişimler, bu işin aslında kimin, filin neresine dokunduğuna benzeyen bir olgu olduğunu gostermektedir.

1. National Academy of Engineering's Instructional Technology Committee on Education, eğitim teknolojisini şoyle tanımlar: "eğitim teknolojisi oğretme/oğrenme biliminin sınıf ortamı aracılığıyla gercek dunya şartlarına uygulanmasıyla elde edilen bilgiler butunudur. Bu surec icerisinde geliştirilen her turlu yontem ve arac da bu uygulamaya yardım etmek amacını taşır". (Dieuzeide, 1971, s.1)

2. Eğitim teknolojisi, oğretim ilkelerinin uygulanabilmesi icin oluşturulmuş butun metodolojiler ve tekniklerdir. (Cleary et al. 1976)

3. Eğitim teknolojisi oğrenme surecini geliştirmek icin oluşturulan her turlu sistemi, tekniği ve yardımı icerir. Boyle bir yapıda şu 4 ozellik onemlidir: oğrencinin ulaşması hedeflenen amacların tanımlanması; oğrenilecek konunun oğretim ilkelerine gore analiz edilip, oğrenilmeye uygun şekilde yapılandırılması; konunun aktarılabilmesi icin uygun medyanın secilip kullanılması; dersin ve derste kullanılan aracların etkililiğini ve oğrencilerin başarı durumlarını değerlendirmek icin uygun değerlendirme yontemlerinin kullanılması. (Collier et al., 1971, s.16)

4. Silverman eğitim teknolojisini iki alt gruba ayırmıştır: goreceli eğitim teknolojisi (relative educational technology) yontemler ve araclar uzerinde durur; yapısal eğitim teknolojisi (constructive educational technology) ise oğretiimsel problemlerin analizi, değerlendirme araclarını secme ve geliştirme ve istenilen oğretimsel cıktıları elde etmek icin kullanılacak teknikler ve araclar uzerinde durur. (Silverman, 1968, s.3)

5. Eğitim teknolojisi "her turlu oğrenme koşullarında problemlerin ortaya konmasından, bu problemler icin ceşitli (değerlendirme, yonetim, uygulama) cozumler uretilmesine kadar her aşamada insanların, yontem ve fikirlerin, ceşitli aracların ve orgutsel fikirlerin de icinde bulunduğu karmaşık ve tumleşik bir surectir". (AECT Task Force, 1977, s.64)

OĞRETİM TEKNOLOJİSİ (OT) NEDİR?


Zaman zaman eğitim teknolojisiyle eş anlamlı olarak kullanılan oğretim teknolojisi terimi, eğitim teknolojisi tanımı icinde yer almayan durumlar ve olguları ifade etmek icin kullanılmaktadır.

1. Commission on Instructional Technology oğretim teknolojilerini iki şekilde tanımlamaktadır:
(1) iletişim devrimi ile birlikte şekillenen medyanın, oğretmen, kitap, yazı tahtası ile beraber oğretimsel amaclar icin kullanılmaya başlamasıdır.
(2) Belirlenmiş hedefler uyarınca, daha etkili bir oğretim elde etmek icin, oğrenme ve iletişim konusundaki araştırmaların ve ayrıca insan kaynakları ve diğer kaynakların beraber kullanılmasıyla tum oğrenme/oğretme surecinin sistematik bir yaklaşımla tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir". (Commission on Instructional Technology, 1970, s.19)

2. OT'nin anlamı uzerinde calışan David Engler de iki tanım uzerinde durmuştur: "Birinci ve yaygın bilinen anlamıyla televizyon, hareketli resimler, kasetler diskler, kitaplar ve yazı tahtası gibi donanımı ifade eden iletişim araclarını (medya) anlatır. İkinci ve daha dikkat cekici anlamı ise davranış biliminin bulgularının oğretimsel problemlere uygulanması surecini ifade eden anlamıdır. Her iki tanımda da ortak olan, oğretim teknolojilerinin bağımsız değişken (objektif) olmasıdır; orneğin Gutenberg teknolojisi (matbaa) yardımıyla basılan onemli bir dini eser de herhangi bir eser de aynı derecede birbirinden farksızdır". (Engler, 1972, s.59)

3. Saettler, "oğretim teknolojilerinin fiziksel kavramlarının, fizik bilimi ve muhendislik teknolojisinin, (projektorler, kasetler, televizyon, bilgisayar gibi) grup ya da birey ağırlıklı sunumlar icin oğretim materyali olarak uygulamaları şeklinde anlaşıldığını belirtmektedir" (s.2). "Diğer yonden bu fiziksel kavramlar şunu da ongormektedir: davranış bilimcilerin ortaya koydukları bilimsel yontemler eğitim uygulamaları icin daha bağlayıcı olmalıdır; bunun icin geniş anlamda psikoloji, antropoloji, sosyoloji ve bu bolumler icerisinde de oğrenme, grup surecleri, dilbilgisi, iletişim, yonetim, sibernetik, algı ve psikometri onem kazanmaktadır. Ayrıca, oğretim teknolojileri kavramı, muhendislik araştırma ve geliştirmelerini (insan faktoru muhendisliği ), bazı ekonomi dallarını, oğretim personelinin ve binaların (oğrenme alanları) etkin bicimde uygulanması (utilization) amaclı lojistik bilgisini ve de veri işleyen, bilgiyi bulup getiren (retrive) bilgisayar tabanlı sistemleri de bunyesinde barındırmaktadır". (Saettler, 1968, ss.4–5)

4. Oğretim teknolojileri, 'oğrenme nesnelerini'; yani oğrenme ve oğretme surecinde yer alacak her turlu materyal ve aracı anlatır. (Armsey & Dahl, 1973, s.vii)

5. Oğretim teknolojisi, davranış değişikliği ya da başka herhangi bir oğrenme sonucunu elde etmek icin sarfedilen arac, kullanarak ya da kullanmadan, hali hazırda var olan veya kazanılacak (oluşturulacak) her turlu cabayı anlatır. (Knezevich & Eye, 1970, s.16)

6. Oğretim teknoloğu bir grup uyesi olarak oğrenme sureci konusunda uzman olan kişidir. Gorevi oğretilecek konunun hedeflerinin belirlenmesinde, oğrenme stratejileri secilmesinde ve sonucların değerlendirilmesinde oğretim uyesine yardım etmektir. (Carnegie Commission On Higher Education, 1972, s.71)

7. Commission on Instructional Technology tarafından sunulan bir ozette oğretim teknolojilerinin amacı şoyle belirtilmektedir: eğitimi daha uretken ve daha bireysel yapmak, daha bilimsel bir oğretim sağlamak ve herkesin ulaşabildiği, eşitliği ongoren, daha guclu ve daha hızlı bir oğretime ulaşmak. (Tickton, 1971, s.23)

TEKNOLOJİNİN UYGULAMALARI NELERDİR?

Ceşitli seviyelerdeki kullanışlı uygulamaları ve bu uygulamaların vaat ettiklerini incelerken, duşunce ve yorumlar da kotumserlikten sıyrılıp iyimserliğe doğru kayıyor.

1. Engler 1972'de eğitim teknolojilerinin durumunu şoyle anlatıyor: "şu anki oğretim yontemlerimiz hakkında soylenebilecek en doğru soz eski teknoloji urunu olduklarıdır. Kitap, tebeşir, oğretmen gibi temel oğretim aracları ve yontemleri cok uzun zamandan beri kullanılmaktadır. Bugun oğretmenler daha iyi hazırlanmakta, kitaplar daha iyi tasarlanıp daha iyi yazılmakta ve renkli tebeşirler kullanılmaktadır; ama bu aracların işlevleri ve oğrenci icin anlamları yuzyılı aşkın bir suredir hic değişmeden kalmıştır. Ayrıca bu sure zarfında oğretimin nasıl uygulanacağına ilişkin her hangi bir temel değişiklik de yapılmamıştır. Oğretim hala, oğretmen merkezli, gruba yonelik ve ders kitabı tabanlı hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu yontem 19.yy'da İngiltere ve Amerika'da başlayıp yayılan Lancastrian modelinin devamı niteliğindedir Birbucuk yuzyıldır bircok değişikliğe uğramasına rağmen bu model endustriyel uretim mantığının sonucu olan eğitimde seri uretimi geleneğine sıkı sıkıya bağlı durmaktadır (The Impact of an Industrial Society on the Role and Methods of Education adlı makaleden derlenmiştir) (Engler, 1972, s.61).

2. U.S. Agency for International Development'dan Clifford H. Block, İngiliz Hukumetinin gercekleştirdiği cok buyuk olcekli uzaktan eğitim denemesini şu şekilde yorumluyor: "Televizyon, radyo ve posta gibi iletişim araclarının etkin kullanımı, BBC'nin uretim yetenekleri, oğretim tasarımları icin gorevlendirilmiş eğitim teknolojisi grubunun mukemmel başarısı, ve normal bir universiteden farklı olmayan ders/konu iceriğiyle 65.000 oğrencisi olan İngiliz Acık Oğretim Universitesi (British Open University) İngiltere'nin en buyuk universitesi ve dunyanın sayılı universitelerinden birisidir. Mezunlarının iyi yetişmiş ve entelektuel acıdan yeterli olması sebebiyle bu fakulteden derece almak İngiliz sosyo-kulturel hayatında onemli bir yere sahip olmak demektir" (Block, 1981, s.73).

3. Teknoloji ve değişimle ilgili olarak Block şoyle demektedir: "birkac yıl icerisinde gercek olacak bazı teknolojik gelişmelerle ilgili yorumlarda bulunmak gercekten cekici bir işi butun bir kutuphanenin bir disk icine sığabilmesi, internet ve uydu teknolojileri aracılığı ile evinizden dışarı cıkmak zorunda kalmaksızın tum dunyadaki eğitim merkezlerine istediğiniz her an ulaşabilmek ve bunların dışında sayısallaştırılmış her turlu bilgiye sahip olma şansı bunlar hakkında konuşmak gercekten cok cekici; fakat ben de, bu konuda calışan diğer insanlar gibi, boylesine temelden değişimlerin ancak aşama aşama ve evrimsel bir surec icerisinde gercekleşeceğine inanıyorum. Eğitim kurumlarının, oğrenci, oğretmen ve yoneticileri, bu yeni oğrenme yontemlerini bireysel, toplumsal ve ekonomik yonden hayatlarına adapte edebilmek icin mutlaka zamana ihtiyac duyacaklardır" (Block, 1981, s.72)
__________________