Şarkı Besteleyen, Resim Cizen, Hikaye Yazan Yapay Zeka Mumkun mudur?
Bir resmi gorduğumuzde hangi doneme ait olduğu, nasıl renkler kullanıldığı ya da hangi duyguları anlattığı ve neyi/kimi tasvir ettiğini merak etmekle beraber resmin ait olduğu ressamı da merak ederiz. Ya da bir şarkı dinlediğimizde, kimi zaman melodisine kapılıp icinde kaybolur, kimi zaman da şarkı sozlerinin etkisine gireriz; bir yandan ise ait olduğu sanatcıyı bilmek isteriz. Aynı şey bir hikaye icin de gecerlidir, benzer etkilerle bizi etkileyen bu yapıtlar iclerinde muhakkak şu soruyu barındırır: Bu şarkı, resim ya da hikaye kimin?
Yapay zeka 21. yuzyılda teknolojik anlamda one cıkan en buyuk gelişmelerden biridir. Aslında yıllardır hayatımızda olan temel algoritmaların bircok cihazda farklı amaclarla kullanılıyor olması coğumuz icin şaşırtıcı ya da hayran olunası gibi bir durum yaratmıyordu. Satranc oynayan ve dunya şampiyonunu yenen bir program, bize uygun tatil yerlerini oneren bir uygulama, bir sonraki film/dizi tercihimizle ilgili secenekler sunan hatta telefonlarımızda bir nevi yardımcı gorevi goren programlar hayatımızın her alanında... Akıllı teknoloji gibi farklı alanlarda hayatımızda olan yapay zeka ve kullanımı, ozellikle insansız aracların yaygınlaşmasıyla, daha da on plana cıkmaya başlamıştır.
Yapay zekanın gelişimini gunluk teknolojik cihazlarda gorerek bundan memnuniyet duymakla beraber onun geleceğimiz icin bir tehdit oluşturabileceğini duşunenlerimizin sayısı da azımsanmayacak kadar coktur. Yapay zeka ile ilgili daha detaylı bilgileri Yapay Zeka Yazı Dizilerimizi okuyarak edinebilirsiniz.
Bu noktaya kadar bahsi gecen “Yapay Zeka” eldeki verilerin işlenmesini, yeni verilerin oğrenilmesini ve bu verilere dayanarak yapılan iletişim yontemlerini icermektedir. Henuz gercek anlamda insan zekasına benzer bir yapay zeka uretilmedi. Yani doğal surecte ilerleyen, bağımsız duşunebilen, karar verebilen ve harekete gecebilen insan zekasına benzer bir yapay zekaya sahip değiliz. Tabii bu noktada insanı insan yapan ve diğer canlılardan ayıran konular da on plana cıkmaktadır. Butun canlıların temelde amacının, uremek ve hayatta kalmak olduğunu biliyoruz (bkz. Abiyogenez-10). Bizi diğer canlılardan ayıran en onemli organımız olan beynimiz sayesinde ise var olduğumuzun bilincine sahip olmak, olum kavramının ve olecek olduğumuzun farkında olmak gibi ayırt edici ozelliklere sahibiz.
Sahip olduğumuz bu zeka ve farkındalık bizleri sanat, din, felsefe gibi aslında temel canlılık ihtiyaclarımıza ait olmayan, fizyolojik değil de zihinsel doygunluğa ulaşmamızı sağlayan, kısaca “kendimizi gercekleştirme ve yaşamı anlama, anlamlandırma” yolunda kullandığımız araclara yonlendirdi. Muzik, resim, heykel, tiyatro ya da kısaca “sanat” diyebileceğimiz bu araclar insan olarak hayatlarımıza ceşitli anlamlar katmakla beraber, hayatı anlama cabamızın da bir yansımasıdır. İşte tam da bu “sanat” kavramı, algısı ve yeterliliği (icra edebilmek) bizleri diğer canlılardan ayıran en onemli zihinsel gelişimlerden biridir.
Doğal olarak “sanat” kavramı, bizleri herhangi bir yapay zekadan da ayırabilen bir konudur. Resim yapmak, şarkı bestelemek, hikaye yazmak insanlara ait bir ozelliktir -en azından şimdilik... Duşunen, farkındalığı olan bir yapay zekayla henuz tanışmamış olsak da sanat yapmaya calışan yapay zekalar halihazırda vardır. Şimdilik başlangıc seviyesinde olsalar da resim yapmak, şarkı yazmak ve bestelemek, hatta hikaye ve senaryo yazmak gibi eylemler onumuzdeki yıllarda sadece bize ait bilişsel ozellikler olarak kalmayacak gibi durmaktadır.
Yapay Zeka Muzik Yapıyor!
Yapay zekanın sanat yapmaya calıştığı ilk orneğimiz, muzik. Yuzlerce Eurovision şarkısının (sozleri ve melodileriyle) bir yapay zekaya yuklenmesiyle oluşturulan, sozleri ve melodisi tamamen bir yapay zekaya ait "Blue Jeans and Bloody Tears" adlı aşağıdaki şarkı belki de kendi alanında bir ilk.
Muzisyenlerden, sanatcılardan ve programcılardan oluşan bir ekip, hepsi Eurovision şarkılarından olmak uzere yuzlerce şarkı sozunu ve melodiyi bir yapay zeka ağına yukledi. Yapay zeka algoritması, elindeki bu veriler ile binlerce yeni melodi ve şarkı sozu grupları oluşturdu. Ardından ekip, oluşturulan bu melodi ve soz gruplarından birkacını secip birleştirerek tek bir şarkı haline getirdi. Eski bir Eurovision birincisi olan Izhar Cohen ise şarkıyı bilgisayar ile beraber soyledi. Sozleri pek etkileyici olmasa da, onceden uyaralım, akılda fazlasıyla kalıcı ve kendini dinleten bir melodisi var. Şarkıyı dinlemek isterseniz:
Yapay Zeka Resim Yapıyor!
Bir başka potansiyel “sanatcı” yapay zeka ise Paris merkezli bir firma olan Obvious tarafından oluşturuldu. Obvious kurucu ortaklarından Hugo Caselles-Dupre, İngiliz merkezli muzayede firması Christie's'e verdiği roportajda, firmanın birkac sanatcıdan ve araştırmacıdan oluştuğunu, goruntu ureten bir ağ (Generative Adversarial Networks) oluşturduklarını ve yapay zekaya, algoritmasının veri işleme-oğrenmesi sayesinde resim yaptırdıklarını ifade etti.
Algoritma iki temel parcadan oluşmaktadır: “Yaratıcı” ve “Ayrıştırıcı”. Hugo Caselles-Dupre, yapay zeka sistemine 14. ve 20. yuzyıldan 15.000 portre (resim) verisi yuklediklerini belirtiyor. Ardından, bu veriler ışığında "Yaratıcı", yeni bir resim yapmaya calışırken diğer taraftan "Ayrıştırıcı", insan yapımı bir resim ile oluşturulan resim arasında ayrım yapmaya, farkları bulmaya calışıyor. Ayrıştırıcının amacı, yapay zeka tarafından oluşturulan yeni resmin gercek bir resim olduğuna Yaratıcı kısmı inandırması, diğer bir deyişle onu kandırmasıdır. GAN (Generative Adversarial Network; Cekişmeli Uretici Ağ) sistemini kullanarak, kurmaca bir aile yaratan Obvious, aile fertlerinin ilk resmi olan “Edmond Belamy’nin Portresi”ni yaptı.
Edmond De Belamy'nin Portresi
Bu portre sonrası yapay zeka, ailenin diğer fertlerinin de portresini yine GAN sistemiyle yarattı. Yapay zekanın yaptığı bu ilk resim olan Edmond Belamy’nin Portresi’nin, 432.500 USD ile adı acıklanmayan bir kişiye satıldığını da ekleyelim. Bunun, benzer calışmaları daha cok gormemiz anlamına geleceğini soyleyebiliriz. Obvious'a ait yapay zekanın tum resimlerine buradan ulaşabilirsiniz.
Hikaye Yazan Yapay Zeka!
Son olarak, henuz emekleme aşamasında diyebileceğimiz, hikaye yazan (tamamlayan) bir yapay zekadan da bahsetmekte fayda var. Kanadalı Adam King’in, OpenAI alt yapısını kullanarak kurduğu TalkToTransformer adlı internet sitesinde, birkac kelimelik bir giriş yapıldıktan sonra yapay zeka, onceden yazılmış olan bu giriş cumlesini, birkac paragraflık bir hikaye haline getiriyor. Giriş yaptığınız kelime veya cumlenin karmaşıklığına gore, elde ettiğiniz kısa hikaye de hic fena olmuyor.
"Ornek olarak, rastgele olarak verilen “Oylesine geziniyordum....” ile başlayan bir cumleyi kendisi hikaye haline getiren yapay zeka, bu cumleyi biraz da ironik bir şekilde şoyle tamamlamıştır:"
'Oyle bir internet sitesine denk gelsem ki, bir kelimeyi girdiğinde site [kalanını] halletse ne kadar eğlenceli olurdu' diye duşunuyor ve oylesine geziniyordum.
(Not: İngilizcedeki "I was just wandering around" ifadesi hikayenin en başında olup Turkceye aktarılırken Turkce'nin kendine ozgu yapısından dolayı "oylesine geziniyordum" şeklinde cumlenin sona gitmiştir.)
Talk To Transformer tarafından oluşturulan ornek bir hikaye
Siteyi İngilizce olarak kullanabileceğinizi hatırlatmakta fayda goruyoruz. Bir diğer nokta ise aynı hikayeye (sonuca), her zaman aynı kelime ve/veya cumle girişiyle ulaşamama ihtimaliniz de bulunmaktadır. Yapay zeka, kalite olarak olmasa da, icerik olarak eşsiz diyebileceğimiz kısa hikayeler yaratıyor.
Gerceğin, teknoloji sayesinde kolaylıkla değiştirilip/yaratıldığı bir donemdeyiz. Gozlerimizle gorduğumuz, kulaklarımızla duyduğumuz, ellerimizle dokunduğumuz şeyleri kimi zaman sorgular noktaya geldik. Bir fotoğraf CGI mı (bilgisayar tarafından yaratılmış bir goruntu mu) yoksa gercek mi diye tereddute duştuğumuz, hatta son gelişmeler sayesinde bir video goruntunun gercekliğinden emin olamadığımız bu gunlerde, yapay zekanın tamamen insana ait bir alana da dahil olduğunu (edildiğini) goruyoruz: sanat. Yapay zekanın faydaları, kullanım alanları ve kimilerine gore geleceğimiz icin riskleri tartışılıyor ve daha cok tartışılacak gibi gozukuyor. Yapay zekanın onumuzdeki gunlerde ve yıllarda sanat konusunda ise neler yapabileceğini gormenin ve deneyimlemenin cok farklı bir tecrube olacağını duşunuyoruz.
evrimağacı
Bir resmi gorduğumuzde hangi doneme ait olduğu, nasıl renkler kullanıldığı ya da hangi duyguları anlattığı ve neyi/kimi tasvir ettiğini merak etmekle beraber resmin ait olduğu ressamı da merak ederiz. Ya da bir şarkı dinlediğimizde, kimi zaman melodisine kapılıp icinde kaybolur, kimi zaman da şarkı sozlerinin etkisine gireriz; bir yandan ise ait olduğu sanatcıyı bilmek isteriz. Aynı şey bir hikaye icin de gecerlidir, benzer etkilerle bizi etkileyen bu yapıtlar iclerinde muhakkak şu soruyu barındırır: Bu şarkı, resim ya da hikaye kimin?
Yapay zeka 21. yuzyılda teknolojik anlamda one cıkan en buyuk gelişmelerden biridir. Aslında yıllardır hayatımızda olan temel algoritmaların bircok cihazda farklı amaclarla kullanılıyor olması coğumuz icin şaşırtıcı ya da hayran olunası gibi bir durum yaratmıyordu. Satranc oynayan ve dunya şampiyonunu yenen bir program, bize uygun tatil yerlerini oneren bir uygulama, bir sonraki film/dizi tercihimizle ilgili secenekler sunan hatta telefonlarımızda bir nevi yardımcı gorevi goren programlar hayatımızın her alanında... Akıllı teknoloji gibi farklı alanlarda hayatımızda olan yapay zeka ve kullanımı, ozellikle insansız aracların yaygınlaşmasıyla, daha da on plana cıkmaya başlamıştır.
Yapay zekanın gelişimini gunluk teknolojik cihazlarda gorerek bundan memnuniyet duymakla beraber onun geleceğimiz icin bir tehdit oluşturabileceğini duşunenlerimizin sayısı da azımsanmayacak kadar coktur. Yapay zeka ile ilgili daha detaylı bilgileri Yapay Zeka Yazı Dizilerimizi okuyarak edinebilirsiniz.
Bu noktaya kadar bahsi gecen “Yapay Zeka” eldeki verilerin işlenmesini, yeni verilerin oğrenilmesini ve bu verilere dayanarak yapılan iletişim yontemlerini icermektedir. Henuz gercek anlamda insan zekasına benzer bir yapay zeka uretilmedi. Yani doğal surecte ilerleyen, bağımsız duşunebilen, karar verebilen ve harekete gecebilen insan zekasına benzer bir yapay zekaya sahip değiliz. Tabii bu noktada insanı insan yapan ve diğer canlılardan ayıran konular da on plana cıkmaktadır. Butun canlıların temelde amacının, uremek ve hayatta kalmak olduğunu biliyoruz (bkz. Abiyogenez-10). Bizi diğer canlılardan ayıran en onemli organımız olan beynimiz sayesinde ise var olduğumuzun bilincine sahip olmak, olum kavramının ve olecek olduğumuzun farkında olmak gibi ayırt edici ozelliklere sahibiz.
Sahip olduğumuz bu zeka ve farkındalık bizleri sanat, din, felsefe gibi aslında temel canlılık ihtiyaclarımıza ait olmayan, fizyolojik değil de zihinsel doygunluğa ulaşmamızı sağlayan, kısaca “kendimizi gercekleştirme ve yaşamı anlama, anlamlandırma” yolunda kullandığımız araclara yonlendirdi. Muzik, resim, heykel, tiyatro ya da kısaca “sanat” diyebileceğimiz bu araclar insan olarak hayatlarımıza ceşitli anlamlar katmakla beraber, hayatı anlama cabamızın da bir yansımasıdır. İşte tam da bu “sanat” kavramı, algısı ve yeterliliği (icra edebilmek) bizleri diğer canlılardan ayıran en onemli zihinsel gelişimlerden biridir.
Doğal olarak “sanat” kavramı, bizleri herhangi bir yapay zekadan da ayırabilen bir konudur. Resim yapmak, şarkı bestelemek, hikaye yazmak insanlara ait bir ozelliktir -en azından şimdilik... Duşunen, farkındalığı olan bir yapay zekayla henuz tanışmamış olsak da sanat yapmaya calışan yapay zekalar halihazırda vardır. Şimdilik başlangıc seviyesinde olsalar da resim yapmak, şarkı yazmak ve bestelemek, hatta hikaye ve senaryo yazmak gibi eylemler onumuzdeki yıllarda sadece bize ait bilişsel ozellikler olarak kalmayacak gibi durmaktadır.
Yapay Zeka Muzik Yapıyor!
Yapay zekanın sanat yapmaya calıştığı ilk orneğimiz, muzik. Yuzlerce Eurovision şarkısının (sozleri ve melodileriyle) bir yapay zekaya yuklenmesiyle oluşturulan, sozleri ve melodisi tamamen bir yapay zekaya ait "Blue Jeans and Bloody Tears" adlı aşağıdaki şarkı belki de kendi alanında bir ilk.
Muzisyenlerden, sanatcılardan ve programcılardan oluşan bir ekip, hepsi Eurovision şarkılarından olmak uzere yuzlerce şarkı sozunu ve melodiyi bir yapay zeka ağına yukledi. Yapay zeka algoritması, elindeki bu veriler ile binlerce yeni melodi ve şarkı sozu grupları oluşturdu. Ardından ekip, oluşturulan bu melodi ve soz gruplarından birkacını secip birleştirerek tek bir şarkı haline getirdi. Eski bir Eurovision birincisi olan Izhar Cohen ise şarkıyı bilgisayar ile beraber soyledi. Sozleri pek etkileyici olmasa da, onceden uyaralım, akılda fazlasıyla kalıcı ve kendini dinleten bir melodisi var. Şarkıyı dinlemek isterseniz:
Yapay Zeka Resim Yapıyor!
Bir başka potansiyel “sanatcı” yapay zeka ise Paris merkezli bir firma olan Obvious tarafından oluşturuldu. Obvious kurucu ortaklarından Hugo Caselles-Dupre, İngiliz merkezli muzayede firması Christie's'e verdiği roportajda, firmanın birkac sanatcıdan ve araştırmacıdan oluştuğunu, goruntu ureten bir ağ (Generative Adversarial Networks) oluşturduklarını ve yapay zekaya, algoritmasının veri işleme-oğrenmesi sayesinde resim yaptırdıklarını ifade etti.
Algoritma iki temel parcadan oluşmaktadır: “Yaratıcı” ve “Ayrıştırıcı”. Hugo Caselles-Dupre, yapay zeka sistemine 14. ve 20. yuzyıldan 15.000 portre (resim) verisi yuklediklerini belirtiyor. Ardından, bu veriler ışığında "Yaratıcı", yeni bir resim yapmaya calışırken diğer taraftan "Ayrıştırıcı", insan yapımı bir resim ile oluşturulan resim arasında ayrım yapmaya, farkları bulmaya calışıyor. Ayrıştırıcının amacı, yapay zeka tarafından oluşturulan yeni resmin gercek bir resim olduğuna Yaratıcı kısmı inandırması, diğer bir deyişle onu kandırmasıdır. GAN (Generative Adversarial Network; Cekişmeli Uretici Ağ) sistemini kullanarak, kurmaca bir aile yaratan Obvious, aile fertlerinin ilk resmi olan “Edmond Belamy’nin Portresi”ni yaptı.
Edmond De Belamy'nin Portresi
Bu portre sonrası yapay zeka, ailenin diğer fertlerinin de portresini yine GAN sistemiyle yarattı. Yapay zekanın yaptığı bu ilk resim olan Edmond Belamy’nin Portresi’nin, 432.500 USD ile adı acıklanmayan bir kişiye satıldığını da ekleyelim. Bunun, benzer calışmaları daha cok gormemiz anlamına geleceğini soyleyebiliriz. Obvious'a ait yapay zekanın tum resimlerine buradan ulaşabilirsiniz.
Hikaye Yazan Yapay Zeka!
Son olarak, henuz emekleme aşamasında diyebileceğimiz, hikaye yazan (tamamlayan) bir yapay zekadan da bahsetmekte fayda var. Kanadalı Adam King’in, OpenAI alt yapısını kullanarak kurduğu TalkToTransformer adlı internet sitesinde, birkac kelimelik bir giriş yapıldıktan sonra yapay zeka, onceden yazılmış olan bu giriş cumlesini, birkac paragraflık bir hikaye haline getiriyor. Giriş yaptığınız kelime veya cumlenin karmaşıklığına gore, elde ettiğiniz kısa hikaye de hic fena olmuyor.
"Ornek olarak, rastgele olarak verilen “Oylesine geziniyordum....” ile başlayan bir cumleyi kendisi hikaye haline getiren yapay zeka, bu cumleyi biraz da ironik bir şekilde şoyle tamamlamıştır:"
'Oyle bir internet sitesine denk gelsem ki, bir kelimeyi girdiğinde site [kalanını] halletse ne kadar eğlenceli olurdu' diye duşunuyor ve oylesine geziniyordum.
(Not: İngilizcedeki "I was just wandering around" ifadesi hikayenin en başında olup Turkceye aktarılırken Turkce'nin kendine ozgu yapısından dolayı "oylesine geziniyordum" şeklinde cumlenin sona gitmiştir.)
Talk To Transformer tarafından oluşturulan ornek bir hikaye
Siteyi İngilizce olarak kullanabileceğinizi hatırlatmakta fayda goruyoruz. Bir diğer nokta ise aynı hikayeye (sonuca), her zaman aynı kelime ve/veya cumle girişiyle ulaşamama ihtimaliniz de bulunmaktadır. Yapay zeka, kalite olarak olmasa da, icerik olarak eşsiz diyebileceğimiz kısa hikayeler yaratıyor.
Gerceğin, teknoloji sayesinde kolaylıkla değiştirilip/yaratıldığı bir donemdeyiz. Gozlerimizle gorduğumuz, kulaklarımızla duyduğumuz, ellerimizle dokunduğumuz şeyleri kimi zaman sorgular noktaya geldik. Bir fotoğraf CGI mı (bilgisayar tarafından yaratılmış bir goruntu mu) yoksa gercek mi diye tereddute duştuğumuz, hatta son gelişmeler sayesinde bir video goruntunun gercekliğinden emin olamadığımız bu gunlerde, yapay zekanın tamamen insana ait bir alana da dahil olduğunu (edildiğini) goruyoruz: sanat. Yapay zekanın faydaları, kullanım alanları ve kimilerine gore geleceğimiz icin riskleri tartışılıyor ve daha cok tartışılacak gibi gozukuyor. Yapay zekanın onumuzdeki gunlerde ve yıllarda sanat konusunda ise neler yapabileceğini gormenin ve deneyimlemenin cok farklı bir tecrube olacağını duşunuyoruz.
evrimağacı
__________________