Sıkca soruların başında geliyor "ram turleri". DDR ve RD- RAM'ın da piyasaya girmesiyle bu konuda bilgi almak isteyen ziyaretcilerimizin sayısı arttı.Dahası bilgisayarımızda kullanılan daha bir cok ceşit bellek var.

Sizlere Tayvan'lı uretici Abit'in resmi sitesinden derlediğim, bilgisayar ortamında kullanılan her turlu bellek modulleri ile ilgili bilgileri aşağıya aktardım. İlk bir kac başlık eski tip belleklerle ilgili bilgiler iceriyor.

1) Dinamik RAM (DRAM)

Daha cok kişisel bilgisayarlarda kullanılan bir fiziksel hafıza turudur. Dinamik RAM, veriyi saklamak icin zamanla şazını kaybeden dahili kapasitorler kullanır (bir transistor tarafından acılıp kapatılır). Boylece veri korumak icin sabit tazelemeye ihtiyacı vardır. Aksi halde 1 durumu 0 durumuna doner. Her hafıza erişimim arasında elde edilen sonuclar, verileri uygun bir durumda korumak icin cipin kapasitorlerini yenileyen bir elektriksel şarza gonderilir. Bu durum reşarz devam ederken sağlanamaz. Bir DRAM'in okunması iceriğini boşaltır, boylece aynı verileri korumak icin hemen yeniden yazılması gerekir.

Dinamik terimi, hafızanın sabit aralıklarla tazelenmesi (tekrar enerji verilmesi) veya iceriğini kaybedeceğini gosternektedir. RAM (Random Erişim Hafızası) bazen, statik RAM'dan (SRAM) ayırmak icin DRAM olarak kullanılır. Statik RAM dinamik RAM'dan daha hızlı ve daha kararlıdır fakat daha fazla guc ister ve daha pahalıdır.

2) Geliştirilmiş DRAM (EDRAM)

Geliştirilmiş DRAM, ana karttaki L2 (seviye 2) kaşede standart DRAM ve SRAM'in yerini almaktadır, 35ns DRAM icerisine 256 byte 15ns SRAM eklenmesi ile oluşturulmuştur. SRAM 256 byte hafıza sayfasının tamamını bir defada alabildiği icin, hıza gereksiniminiz olduğunda 15ns erişim hızı verir (aksi halde 35ns). Cipseti, hafıza gereksinimlerini ayırmak icin SIC chipi L2 cachenin yerini almaktadır. Sistem performansı %40 civarında artar. EDRAM cipin kalanı olmadan istekleri kabul eden ve tamamlayan ayrı bir yazma rotasına sahiptir.

3) EDO DRAM

EDO, %30 daha iyi olan ve fiyatı ise sadece %5 daha pahalı olan gelişmiş bir hızlı erişim modudur (genelde Hiper Erişim Modu olarak adlandırılır). EDO DRAM hafızadaki verileri, hafızayı uc aşamaya ayıran standart hızlı erişim modu DRAM'ın aksine bir sonraki CAS# azalmasına kadar saklar. EDO DRAM kullanılması ile CPU-hafıza bant genişliği saniyede 100MB'dan 200MB'a artacaktır.

Tek devirli EDO bir saat dongusunde tum hafıza işlemini gercekleştirecektir; aksi halde aynı sayfa icerisindeki her eş zamanlı RAM erişimi uc yerine iki saat dongusu surer. Seviye 2 cachenin yerini aldığından ve ayrı kumandaya gereksinimi olmadığından, ana karttaki boşluk korunur. Diz ustu bilgsayarlar icin faydalıdır. Aynı zamanda batarya gucunu de korur. Kısaca EDO sayfa modu dongusunu azalttığı icin bant genişliğini artırır fakat pratikte bu kadar hızlı değildir.

4) Burst Genişletilmiş Veri Cıkışı (EDO) DRAM

Burst EDO DRAM, bir geciş aşaması ve 2-bit burst sayacı bulunan bir EDO DRAM'dir. BEDO ve EDO arasındaki farklılık dongulerdir, yani OKUMA ve YAZMA dort turlu burstlerde meydana gelir. BEDO, FP DRAM'a gore yuzde yuz, EDO DRAM'a gore de %33-50 oranında performans artışı sağlar. Gecmişteki bir cok DRAM tabanlı hafıza sistemleri, daha yuksek bant genişliğinin avantajlarından faydalanmak icin burst yonlendirmeli erişimler kullanırlardı.

FP ve EDO gibi klasik DRAMlar sayesinde başlatıcı bir kumanda ile DRAM'a erişir. Kumanda verilerin, başlatıcıya gonderilmeden once hazır olmasını beklemelidir. Fakat Burst EDO bekleme aşamasını ortadan kaldırarak sistem performansını artırır.

5) Senkronize DRAM (SDRAM)

SDRAM (Senkronize Dinamik Raslantısal Erişim Belleği), butun işlemlerin pozitif bir clock ile ilişkilendirilen komple bir semnkronize ozelliktir ve bu sayede yuksek performans ve basit kulanıcı arabiriminin beraber bulunması mumkundur. SDRAM , masaustu bilgisayarlar, iş istasyonları, grafik adaptorler, hızlandırıcılar ve oldukca buyuk hafıza ve bant genişliği gereken ve basit bir arabirime ihtiyac duyulan diğer uygulamalar icin gunumuzde bile halen oldukca idealdir.

SDRAM ve klasik DRAM arasındaki temel farklılıklar şunlardır: Senkronize işlemler, burst modu ve mod kayıdı. SDRAM senkronizasyon icin bir clock girişi kullanırken DRAM senkronize olmayan hafıza modulu kullanır. DRAM RAS# ve CAS# olmak uzere iki tane clock kullanır. DRAM'ınn her işlemi iki clock arasındaki zamanlama faz farklılıkları ilebelirlenirken SDRAM komut referansları ve pozitif clok kenarı ile alakalı işlemler ile belirlenir. Burst mod, dahili kolon adres uretecinden faydalanan cok hızlı bir erişim modudur. Kolon adresi ilk erişim icin ayarlandığında muteakip adresler dahili kolon adres sayacı tarafından otomatik olarak uretilir. Mod kayıdı istenen sistem şartlarını alır ve aynı anda SDRAM işlemini kontrol eder.

Daha basit bir anlatımla SDRAMin CPU kontrolunden uzak olan hafıza erişimlerini aldığını soyleyebilirsiniz. Ciplerdeki dahili registerler istekleri kabul eder ve istenen veriler CPU'nun hafızaya bir sonraki erişimi icin duzenlenirken CPU'nun başka şeylerle ilgilenmesine imkan verir. Kendi clock dongusunde calıştıklarından sistemin geri kalan kısmı daha hızlı olabilir. Video kartları ve ana kartın ana hafızası icin optimize edilmiş bir surum bulunmaktadır.

6) SGRAM

Senkronize Grafik Random Erişim Hafızasının baş harfleri, video adaptorleri ve grafik hızlandırıcılarda kullanılan bir tur DRAM turu. SDRAM gibi SGRAM da 100 MHz'ye kadar CPU bus clock ile kendi kendini, senkronize edebilir. Bunlara ek olarak yoğun grafik işlemleri icin bant genişliğini artırmak icin gizli yazma ve blok yazma gibi bazı diğer teknikleri kullanır.

VRAM ve WRAM'ın aksine SGRAM tek portludur. Fakat bir anda iki hafıza sayfasını acabilir. Diğer video RAM teknolojilerinin ikili port ozelliğini taklit eder.

7) DDR SDRAM

Duble Veri Hızı Senkronize DRAM (DDR SDRAM), her clock turunun her ucunda veri transferinin desekleyen bir tur SDRAM'dir, hafıza cipinin veri işlemesini iki katına cıkartır. DDR-SDRAM, SDRAM II olarak da adlandırılmaktadır.

DDR SDRAM, EDO RAM ve klasik SDRAM'de dahil olmak uzere mevcut cozumlerden uc kat daha hızlıdır. Klasik SDRAM gibi DDR SDRAM de her clock ucundaki verileri hareket ettirir, bant genişliği en yuksek değerini iki katına cıkartır. 100MHz hızındaki bir DDR SDRAMin burst hızı 200MHz'dir. 100MHz SDRAM, 50MHz duzenli DRAM uzerinde oncelik kazanacaktır.

"Double Clock" terimini farkedebilirsiniz. Clock sinyallerinin yukselen ve azalan ucları ile pseudo-senkronizasyon metodu iki kat daha hızlı veri transferi sağlar. Bu durum DDR SDRAM olarak adlandırılan cok hızlı bir senkronize DRAM kulanılarak sağlanır. 64-Mbit DDR SDRAM kapasitesinden başlar.

8) SyncLink DRAM

Synclink Konsorsiyumu olarak adlandırılan bilgisayar ureticileri birliğinin geliştirdiği yeni bir hafıza turu olan SLDRAM, gelecek PC hafıza yapısı olarak Rambus(RDRAM) hafızaya alternatif olarak duşunulmuştur.

9) RAMBUS DRAM

Rambus DRAM, Rambus şirketi tarafından geliştirilmiş bir hafıza (DRAM) turu. PC'lerde şu anda kullanılan en hızlı teknoloji (SDRAM) yaklaşık olarak maksimum 100MHz'de veri gonderirken, RDRAM ilk etapta 600MHz hıza ulaşmıştı.

10) Direk RDRAM

Direk RDRAM teknolojisi Amerikan cip tasarım kurumu, Rambus tarafından geliştirildi. Intel'in yeni urettiği "Camino" adındaki Core Logic cip modu sadece Direk DRAM'ı destekleyecektir. Ana hafıza ve mikro işlemci arasındaki veri transferini hızlandırarak PC performansını buyuk olcude artırıyor ve bildiğiniz uzere P4'ler ile kullanılmaya başlandı bile. RDRAM teknolojisi Intel'li sistemlerin ana hafızaları icin desteklediği bir teknolojidir.

Direk DRAM teknolojisinin veri hızlarını artırmak icin daha geniş veri yolu acması duşunulmektedir. Saniyede 1.6GB'a kadar veri transferini gercekleştirebileceği bilinmektedir ki bu hız mevcut RDRAM'lerin saniyede 500MB'lık hızının uc katıdır. RDRAM modullerinin boyutu 64 Mb'den başlamaktadır.
RDRAM kullanan anakartların bellek yuvası tasarımı bant genişliğinin pin başına 800Mbps'ye ulaşmasına imkan verecek şekilde tasarlanmıştır.

11) MDRAM

Multibank DRAM'in kısa ifadesi. MoSys şirketinin geliştirdiği oldukca yeni bir hafıza teknolojisi. MDRAM, her bir diide kucuk DRAM (her biri 32 KB) kumelerini kullanır. Her kume genel bir internal bus'ı besleyen kendi I/O portuna sahiptir. Bu tasarım nedeni ile veriler coklu kumelere eş zamanlı olarak okunur veya yazılabilir ki bu durum klasik DRAM'lerdan daha hızlıdır.

MDRAM'ın bir diğer avantajı da, hafızanın kucuk dilimlerde ayarlanabilmesidir, boylece bazı parcalara yapılan harcama azalır. Mesela 1024x768 cozunulurlukte 24 bit renk icin istene video adaptoru icin gerekli olan 2.5 MB'lık MDRAM cipleri uretmek mumkundur. Klasik hafıza yapısı ile 4MB'a zıplamak gerekmektedir. MDRAM bir zamanlar bazı video adaptorlerinde ve grafik hızlandırıcılarında kullanılmaktaydı.

12) VRAM

Video RAM video adaptorlerinin kulandığı ozel amaclı bir hafızadır. Klasik RAM'in aksine, VRAM iki farklı aygıta eş zamanlı olarak bağlanabilir. Bu durum bir monitorun ekran guncellemesi icin VRAM'a erişirken bir grafik işlemcinin de aynı zamanda yeni veriler sunmasına imkan verir. VRAM daha iyi grafik performansı sunar, fakat klasik DRAM'lerden biraz daha pahalıdır. Bazı hızlandırıcılar klasik DRAM kullanır fakat diğerleri hem video devresi hem de işlemcinin eş zamanlı olarak hafızaya ulaşmasına imkan veren ozel tip video RAM (VRAM) kullanır.

13) WRAM (Windows RAM)

Windows RAM Samsung tarafından yaratılmıştır. İki portlu fakat fiyatı VRAM'dan %20 oranında daha az ve %50 oranında da daha hızlıdır. 50MHz'de calışır ve hızlandırma icin optimize edilmiştir ve blok transferi yapabilir ve metin ve desen dolgularını destekler.

WRAM daha iyi Windows performansı sağlamak icin grafiğe ozel ozellikler sunar. İki portu grafik cizimlerinin girişine ekran yenileme verilerinin eş zamanlı olarak ilerlemesine imkan verir. Boylece bant genişliği klasik tek portlu hafıza turlerinden daha buyuk olur. Cift portlu hafıza ozelliği, daha yuksek kapasiteli bant genişliği sayesinde daha hızlı transfer hızları ve ekran yenilemesine imkan verdiğinden ve WRAM ve VRAM gibi yuksek performanslı iki portlu hafıza turlerine ihtiyacı olduğundan renk ve video uygulamaları icin cok uygundur.

İki portlu tasarımı sayesinde grafik işlemcinin eş zamanlı olarak ekranı okuma ve yenilemesine imkan tanır, hafızanın sadece okuma veya sadece yazma yapabildiği ve gtrafik motorunun her zaman ekranın guncellenmesi icin beklediği tek portlu afıza turlerinde karşılaşılan sorunlar ortadan kalkar.

WRAM'ın VRAM'a gore ustunluklerini incelerken, WRAM hafızanın VRAM hafızadan daha hızlı olduğu, %50 performans artışı sağladığı ve bit başına %20 daha ucuz olduğu unutulmamalıdır.

Parite veya Non-parite

30-pin SIMMler icin moduldeki rakamları hesaplayın: 2 veya 8 cip=non-parite, modul uzerindeki rakamları hesaplayın: 2 veya 8 cip= parite. 72-pin SİMMler icin her zaman emin olamazsınız fakat, eğer 4, 8, 16 veya 32 cipleri varsa pariteleri yoktur.

Parite, non-parite ve ECC

Parite hafıza, byte başına dokuzuncu bite sahip olduğundan farklıdır. Bu durum parite hafıza konfigurasyonundan gorulebilir: 1Megx72 ve 2 Megx36, 9 bit parcalarının 8 megabyte'ını gosterir. Bu dokuzuncu parite biti, hic bir hatanın meydana gelmediğinden emin olmak icin diğer 8 biti kontrol etmek icin kullanılır. Parite biti binary kodda byte icin bulunan rakamları gostermesi icin ayarlanır.

Eğer sisteminizde parite desteği yoksa (ana kart cipsetinize gore) ve verilerinizin DRAM'a saklanması sırasında bir hata meydana gelirse, modul size bir hata mesajı vermeyecektir. Sisteminiz veri bozulmasını gormemiştir ve hala hata mesajı gostermeye devam edecektir.

ECC (Hata Kontrol ve Duzeltme), en yeni tip parite. ECC bytelar'ın duzgun bir şekilde iletildiğinden emin olmak icin butun veri bitlerini kullanır. Doğru bir ECC modulu 8-bit dilimlerinde non-parite hafıza gibi ayarlanmış her bir byte'ı tutar, ECC biti dort bit dilimndeki byte serisinin sonunda bulunur. ECC gercekleştirmek icin sekiz bitlik bir seriye ihtiyacınız vardır ve ECC işlemini gercekleştirmek icin iki ECC modulunun beraber kullanılmasına gereksinim duymanızın sebebi budur. ECC DRAM iki bit hatalarını tespit eder ve hareketteki tek bit hatalarını duzeltir (sistemde herhangi bir hata mesajı gostermez).

Parite hafıza modulu non-parite sistemlerde calışır mı?

Eğer BIOS'dan parite kontrol fonksiyonunu aktif durumdan cıkartırsanız parite modulu non-parite sistemlerde calışır. Fakat non-parite modulu bir parite sisteminde calışmaz. PCler'de kullanılan hafızalarınn buyuk bir kısmı, hafıza hataları ile cok fazla karşılaşılmadığından basittir ve tek bit hatası genelde zararsızdır.

ECC hafııza modullerini nerelerde kullanmamız gerekir?

ECC modulleri, programlama gibi kodunuzdaki tek bir hatanın buyuk sorunlar doğurabileceği onemli uygulamalarda kullanılmaktadır. Başka bir uygulama alanı da sunucuardır, bir cok sunucu ECC hafıza modullerini standart bir parca olarak kullanır. ECC'yi destekleyen bir sistem, ECC kodunu telafi etmek icin parite bitlerini kullanarak, gercek ECC modulu yerine duzgun bir parite modeli kulanabilir. Bir parite sistemi gercek ECC modulunu kullanamaz cunku byte başına dokuzuncu (parite) biti her bayt ile birleştirilmemiştir.

Doğru parite veya taklit parite?

Bazı ureticiler taklit (veya yanlış diyebilirsiniz) parite modelleri uretmektedirler. Taklit bir parite modulu bilgisayarın, makinenin modulun oluşturduğu gercek parite bitinden ziyade aradığı parite sinyalleri gondererek parite kontrolunun yapıldığını duşunmesine neden olacaktır.

Bu gibi hafıza modullerini kullanması sonucunda, oluşan hatalar gosterilmeyecektir cunku gercek anlamda kontrol edilmemiştir. Taklit parite modullerinin fiyatı gerceklerine nazaran daha azdır fakat bir cok parite bilgisayar sistemi gercek parite modulllerine duyarlı olduğu icin bilgisayar sisteminizde taklit parite modellerini kullanmaktan kacınmalısınız.

Gorduğunuz gibi bazı bellek turleri tasarım aşamasında kalmış bazıları cok az kullanılmış bazılarının ise sadece adı var.
Ozellikle ECC ile ilgili olarak verilen bilgilere dikkatinizi cekiyorum.Sanırım bu konuda kafanızda soru işareti kalmamıştır.



__________________