P21 adlı genin kopan organların yeniden cıkmasını engellediği tespit edildi. Gen baskılanırsa kopan organlar kendisini yenileyebilir


Bir geni cıkarılmış farelerdeki değişimin izini suren bilimciler, organlarda kendini yenileme işlevinin ortaya cıktığını keşfetti. Bu genin etkisizleştirilmesiyle teorik olarak insanların da kaybettikleri uzuvlarına yeniden kavuşması mumkun olabilir.

Bazı hayvanlar, orneğin şerit solucanlar, sungerler ve semenderler vucutlarının kopan parcalarını yeniden uretme yeteneğine sahipler. İnsanlar ve oteki memelilerse evrim surecinde bu yeteneklerini kaybetmiş gorunuyorlar.

Oysa, 14 yıl once bir deneyde tesadufen gozlenen bir olgu, p21 adlı bir genin baskılanmasıyla memelilerin de kayıp dokularını yenileyebilme becerisine kavuşturulabileceğini gosterdi.

Memeliler yaralanan ya da kesilen uzuvlarını yara dokusu oluşturarak iyileştiriyorlar. Kayıp uzuvlarını yeniden uretebilen cift yaşamlılar (hem karada hem denizde yaşayabilen hayvanlar) ilk adım olarak “blastema” denen bir doku geliştiriyorlar. Bu doku yitirilen uzuvdaki ve cevresindeki dokularda yeralan hucreleri topluyor ve yetişkin hucreleri başkalaşma yetisine sahip kok hucre ya da benzerlerine donuşturuyor. Bu hucrelerde hızla uzvu yeniden uretecek hucre tiplerine farklılaşıyor.

Amerika’daki The Wistar Institute adlı araştırma kurumundan Prof. Ellen Haber-Katz ve ekibi, 1996 yılında MRL fareleri denen bir turle deney yuruturken fareleri tanımak icin kulaklarında işaret delikleri acmışlar. Ama birkac hafta sonra bu deliklerin hicbir iz bırakmadan kapandığı gorulmuş. Araştırmacılar MRL farelerin hucrelerinin, kultur canaklarında oteki farelerin hucrelerinden cok farklı davrandıklarını gozlemişler.

Araştırmalar, bir hucre dongu duzenleyicisi olan p21 geninin MRL farelerinin kulaklarında surekli olarak pasif durumda kaldığı belirlenmiş. Bunun uzerine p21 geni baskılanmış başka farelerin de MRL turu gibi yeniden doku uretebilme becerisi olup olmadığını saptamak icin yapılan deney olumlu sonuc vermiş.

Hucre bolunmesini yoneten ve bir tumor baskılayıcı olan p53 geni, aynı zamanda p21’in etkinleşip etkinleşmeyeceğini de belirliyor. Normal hucrelerde p21, DNA’nın hasar gormesi halinde frene basarak hucrelerin bolunmesini durdurarak kanserleşmeleri olasılığına ket vuruyor. p21 geni taşımayan farelerdeyse, dna hasarı artsa da kanserleşme artmıyor.

MRL farelerinde, DNA hasar gorduğunde devreye girip hucrelerin intiharını sağlayan apoptoz surecinin arttığı gozlenmiş. Uzuvlarını yenileyebilen hayvanlarda da olan farklı bir şey değil. Bu canlılarda yenilenebilen hucrelerin sayısıyla, apoptozun yuksek duzeyde seyretmesi sayesinde hucreler hızla coğalıyor, ama kontrolden cıkıp kanserleşmiyorlar.
__________________