Gozyaşı kimi zaman uzuntunun, kimi zaman da sevincin bir ifadesi olarak akar. Bazen de insandaki kalb inceliğinin bir emaresi olarak boşalır. Gozyaşlarımız, ruhun penceresi olan ve yalan soylemeyen gozlerimizin, ic dunyamızdan dışa acılan bir dili oluverir Âdeta. Gozyaşının kalb ve ruha dÂir verdiği mesajlar yanında, bedene dÂir verdiği mesajlar da vardır.

Gozyaşının fonksiyonlarını tam olarak yerine getirebilmesi ve insanların rahat bir şekilde dunyayı seyredebilmesi icin, gozyaşı salgılayan bezlerle goze ait diğer yapıların tam bir uyum ve ahenk icinde calışması gereklidir. Gozyaşı sistemi dikkatle incelendiğinde, ondaki mukemmellik daha iyi anlaşılacaktır.

Gozyaşı uretiminde işletilen mu'cize bir sistem!
Gozden cıkıp yanaklardan aşağı suzulen sıvı, sadece bir su damlası değildir. Gozyaşı uretim sistemi; lipid (yağ) tabaka, akoz (sıvı) tabaka ve musin olmak uzere uc tabakadan yapılmıştır. Gozyaşının tam olarak vazifesini yapabilmesi icin bu tabakaların her birine ehemmiyetli vazifeler yuklenmiştir. Bu tabakaların herhangi birinde meydana gelebilecek bir eksiklik kornea (gozun saydam tabakasında) ve konjonktiva (dışardan gozu saran zar yapısı) tabakasında gozun kaybedilmesi dahil ceşitli seviyelerde rahatsızlıklara yol acabilir.

Goz kapağının kenarına yerleştirilmiş olan Meibomius ve Zeis bezlerinden salgılatılan 0,1 mikron kalınlığındaki lipid tabakası, sistemin en dış kısmında yer alır. Gozyaşı damlasının yuzey geriliminin duşuk olması, lipid tabaka vasıtasıyla sağlanır; ayrıca lipid tabakası gozyaşının gozun butun yuzeyine ince bir film gibi yayılmasına vesile olur. Boylece gozyaşının goz kenarlarında aşırı miktarlarda birikmesi engellenir. En onemlisi de lipid tabaka vasıtasıyla meydana getirilen duzgun satıh net gormeye katkıda bulunur. İnce bir film şeklinde yaratılan lipid tabakası, bir diğer fonksiyonu olarak gozyaşının buharlaşmasının geciktirilmesinde de rol oynar. Lipid tabakasının yetersiz olması durumunda ise, yuzey gerilimi artar ve gozyaşının goze duzgun ve eşit dağılımında problemler gorulur ve bu da gorme kalitesinde azalmaya yol acar. Ayrıca gozyaşı cok cabuk buharlaşması neticesi, gozun cabuk kurumasına sebep olur.Gozun ust dış tarafında yer alan gozyaşı bezinin calıştırılması icin gerekli emirler, yedinci kafa siniri vasıtasıyla gonderilir. Bu bez, salgısını kanalcıklar yoluyla ust kapağın ic kısmına gonderir. Gozun konjunktivası icine yerleştirilmiş yardımcı gozyaşı bezleri, gozun normal gozyaşı salgısının uretiminde birlikte rol alırlar. Gozumuze zarar verebilecek kuru, sıcak, ruzgÂrlı havalarda ve benzeri durumlarda Rahmeti Sonsuz’un verdiği refleks fonksiyonuyla gozyaşı salgısı artırılabilir. Uc tabakalı gozyaşı sisteminin asıl bileşeni olan akoz tabakası yaklaşık 8 mikron kalınlıkta yaratılmıştır. Gorme fonksiyonunu yerine getirebilmesi yaratılış kanunları gereği korneanın damarsız ve su bakımından fakir (dehitrate) bir yapıda olmasını gerektirir. Damarsız yapıdaki korneanın, glikoz ve ihtiyacı olan diğer besin maddeleri, gozyaşından ve goz ici sıvısından sağlanırken oksijen ihtiyacı da, gozyaşı vasıtasıyla atmosferdeki oksijenden difizyonla temin edilir. Bunun yanında, miktarları uygun bir şekilde ayarlanmış elementlerle (sodyum, potasyum ve klor iyonları) gozyaşının osmotik basıncı (302 miliosmol/litre) ayarlanır. Kornea'nın sudan arındırılmasında bu hassas osmotik basınc onemli rol oynar. Gozyaşının pH değerinin 6,5-7,6 aralığında kalmasına vesile olan maddeler (en onemlisi bikarbonat iyonu) akoz tabakasında uygun miktarlarda bulunmaktadır. pH değerinin bu hassas dengede tutulmasının bir hikmeti, kendi gozyaşımızın gozumuzu yakmaması ve ferah tutulmasını sağlamaktır. Mikroplara karşı gozu korumada vazifeli laktoferrin, lizozim gibi maddeler ve antikorlar (ozellikle immunglobulin A) ile demir, bakır, magnezyum, kalsiyum, fosfat iyonları ve laktat, sitrat, askorbat ve aminoasitler gibi pek cok molekulu de rahmetin bir tecellisi olarak gozyaşı icine yerleştirilmiştir. Butun bunlar gozyaşının basit bir sıvı olmadığının delilleridir.

Gozyaşının en ic tabakası olan musin, konjonktivadaki Goblet hucreleri, Henle kriptaları ve Manz bezlerinden salgılatılan sıvı ile yapılır. Musin, epitel ile akoz tabaka arasında onemli bir bağlantı noktasıdır. Korneanın on yuzunde yer alan epitel hucrelerinin uzerindeki villus denen cıkıntılar, musin tabakasıyla doldurulur ve net gormede vazifelidirler. Musin hidrofobik (suyu sevmeyen) bir yapıda olan korneanın endotel yuzeyinde ince bir film teşkil ederek akozun tabakasının tutunabilmesine yardım eder. Boylece gozyaşı korneanın on yuzeyine tutunur ve her tarafa rahatlıkla yayılır. Musin eksikliğinde akoz ve lipid tabakalarının kornea uzerinde durması zorlaşır ve gozyaşı eksikliğine bağlı rahatsızlıklar ortaya cıkar.

Gozyaşına yuklenen vazife
Gozun dış ortama acık yuzeyleri olan kornea ve konjonktiva, cildimizden farklı olarak keratinsiz bir yapıda yaratılmıştır. Korneanın gorme fonksiyonu icin gerekli olan bu keratinsiz yapısı saydam kalabilmesi icin gozyaşıyla surekli nemli tutulmaktadır. Gozyaşı icine RezzÂk-ı Kerim tarafından konulan besin maddeleri, damarsız bir yapıda olan korneanın hem beslenmesini, hem de icindeki koruyucu faktorler yardımıyla ceşitli mikroorganizmalardan korunmasını sağlar. Kornea °°°°bolizmanın atık urunleri, korneanın yıpranmış epitel hucreleri ve goze kacan yabancı cisimler, gozyaşıyla gozden uzaklaştırılır. Goz kapaklarının goze zarar vermeden acılıp kapanabilmesi de, gozyaşıyla sağlanan kayganlık sayesinde gercekleştirilir. Ayrıca, gozyaşının goz yuzeyine tamamen yayılabilmesi ve ortamdan temizlenebilmesi icin de, goz kapaklarının belli sayıda kırpılmasına ihtiyac vardır. Boylece korneanın devamlı olarak temiz tutulması icin olu epitel hucreleri ve tozların supurulmesini sağlamak uzere arabaların cam sileceklerine ilhÂm kaynağı olabilecek şekilde goz kapakları hareket ettirilir. Nasıl fabrikanın işleyen carklarından birinin durması butun fabrikanın calışmasını aksatırsa, gozyaşını oluşturan ve gorevini yapmasına yardımcı olan yapıların bir tanesindeki bozukluk da, gozyaşının vazifesini tam olarak yapmasına mÂni olur. Darwin'in de mukemmelliği karşısında hayrete duştuğu ve teorisinin bu hususta aciz kaldığını itiraf ettiği gozu, ilim ve iradesiyle yaratan Kudret'in gozyaşına koyduğu hikmetleri de yeni yeni anlamaktayız.

En kucuk bir teferruatın bile cok onemli olduğu bir bedende ruhunu misafir eden insanoğlu, gozyaşının gercek fonksiyonundan haberdÂr mıdır? Buraya kadar bazı hususiyetlerini saydığımız gozyaşının her an gozumuzu ıslak tutan kısmı yanında, bir bocek veya toz kactığında gozumuzu yıkayacak kadar artan ceşidi ve ceşitli hislerle ağlandığında akıtılan gozyaşı arasında hem miktar, hem de terkip bakımından bazı farklar vardır. Bilhassa ağlamanın sebebine bağlı olarak (sevinc, uzuntu, stress, ilÂhî aşk vs.) gozyaşının beden sağlığı ile birlikte ruhumuzu dinlendiren, bedenin uzerindeki stres yukunu azaltan ve boylece kalb sağlığımızı da koruyan bir yonu vardır. Her biri ayrı bir araştırma ve makale konusu olabilecek bu mevzular, psikiyatristler, norologlar, ve biyo-kimyacıların ortak calışmalarını beklemektedir.