BİYOLOJİK ŞİFRE: Biyolojik şifre DNA’ da depolanmıştır. Genetik dil dort harflidir, yani DNA uzerinde dort ceşit nukleotid bulunur. Bunlar A,T,G,C ‘dir. Yeryuzunde 20 ceşit aminoasit vardır.

DNA’ daki
1 nukleotid 1 aminoasit şifresi olsa 41 = 4 ceşit aminoasit şifresi
2 nukleotid 1 aminoasit şifresi olsa 42 = 16 ceşit aminoasit şifresi
senaaalenirdi. 4 aminoasit acıkta kalır.
Bunun icin
3 nukleotid 1 aminoasit şifresi verse 43 = 64 ceşit şifre oluşur.
Bu harfler ucer, ucer şifre kelimeleri (genetik kod) oluşturur.
4x4x4= 64 ceşit şifre bulunmaktadır. Bunlardan 61 ceşidi 20 ceşit aminoasit’i temsil ederken uc ceşiti protein senaaainde bitiş sinyalini veren şifrelerdir.
KOD : DNA uzerinde uc nukleotidden oluşan birim( Şifre) 43 = 64 ceşit şifre oluşur.

KODON : DNA’ daki şifreye gore m – RNA uzerinde 3 nukleotidden oluşan birimdir. Bu kodonlardan biri başlangıc;
( Start) kodonu ( AUG),
ucu ise;
Stop kodonudur. UAG,UGA,UAA, dir.
43 = 64 ceşit kodon bulunur.
Buna gore bir aminoasitin birden fazla şifresi vardır.

Orneğin: Valin: 4, Metionin:1, Triptofan:1 gibi.

START KODONU : AUG protein senaaaini başlatan kodondur.
Metionin aminoasidini şifreler.

STOP KODONU : Herhangi bir aminoasit senaaalemediği icin karşılığı olmayan protein senaaaini durduran kodonlardır. UAG,UGA,UAA’ dir.

ANTİKODON : T – RNA uzerinde senaaalenen uc nukleotidlik birimdir.
3 stop kodonuna karşılık antikodon senaaalenmediğinden;
64-3 = 61 antikodon bulunur.
NOT : Her t – RNA bir ceşit aminoasit taşır. 20 ceşit aminoasit bulunduğuna gore 20 t – RNA yeterlidir.
Bir aminoasit birden fazla t – RNA ile taşınabilir. Bir t- RNA bir aminoasit taşır. (Apoenzim- Koenzim) Orneğin: Serin aminoasitini 6 ceşit t – RNA taşır. T- RNA ceşidi antikodonlar daki nukleotid ceşidinden kaynaklanır.
Okaryot hucrelerde DNA cekirdekte bulunur. Protein senaaai ise sitoplazmada ilgili organellerde gercekleşir. Bu yuzden kendisi cekirdekten cıkamayan DNA, ilgili şifrelerdeki bilgiyi m RNA ‘ya (Mesajcı RNA ‘ya ) aktarıp m - RNA ‘yı sitoplazmaya gonderir.
m RNA ribozomla birleşip protein senaaaine hazır hale gelince, m - RNA uzerindeki kodonlara uygun antikodonlara sahip t - RNA’ lar (taşıyıcı RNA) sırayla aminoasit getirmeye başlar. Gelen aminoasitler, enzimler katalizorluğunde birbirine bağlanarak protein senaaalenmiş olur.
Genetik şifre kelimelerinin dili ortaktır.
orneğin; mRNA uzerindeki AUG kodonuna karşılık butun canlılarda metionin adlı aminoasit gelmektedir.bu durum suni mRNA yapılarak protein senaaainde kullanılması sonucu ispatlanmıştır.
Bunun icin once suni mRNA olan UUUUU......... şeklinde Urasil nukleotid zinciri uretildi.
Bu mRNA , icerisinde ribozomlar enzimler, tRNA ve cozunebilir proteinler bakteri ozutu icerisine bırakıldı. Sonucta Fenil Alanin adı verilen aminoasitlerden oluşan bir Polipeptit zincirinin senaaalendiği goruldu.




Protein Senaaainin Şematik Acıklanması:

Aktifleşmiş nukleotidlerden DNA’ daki bir gen bolgesi acılır. DNA’ nın iki ipliği birbirinden ayrılır.

İki iplikten biri m – RNA senaaaini gercekleştirir. Buna anlamlı iplik denir. Diğerine ise tamamlayıcı iplik denir.

DNA’dan m- RNA senaaalenmesine Transkripsiyon adı verilir.

mRNA cekirdekten cıkarak sitoplazmaya gecer.

mRNA ribozomun kucuk alt birimine tutunur.

Buyuk alt birim ribozomun kucuk alt birimiyle birleşir. Ribozom aktifleşir.

mRNA uzerindeki AUG kodonundan onceki kodonlar ihmal edilir.olay AUG kodonundan başlayacak şekilde ribozom mRNA uzerinde kayarak yerini alır.UAC antikodonuna sahip tRNA metionin aminoasitiyle birlikte gelir.AUG kodonuna bağlanır.

Ribozom mRNA uzerinde biraz kayarak AUG kodonundan sonraki kodon uzerine gelir. Bu ikinci kodon uzerine gelen tRNA taşımaktan sorumlu olduğu aminoasiti getirir. Enzimler katalizorluğunde 1. Aminoasitin karboksil grubu ile 2. Aminoasitin amin grubu arasında peptit bağı oluşur.

Ribozom mRNA uzerinde kaymaya devam ederken kodonlara uygun antikodonları bulunan tRNA ‘lar taşımaktan sorumlu oldukları aminoasit ceşitlerini zincire bağlamaya devam ederler.gorevini tamamlayan tRNA’lar ribozom ve mRNA uzerinden uzaklaşırlar.

Protein senaaai mRNA uzerindeki durdurucu kodona gelinceye kadar devam eder. Durdurucu kodon UAG, UAA, UGA kodonlarından herhangi biri dir.

Protein senaaai tamamlanınca, senaaalenen protein molekulu, Ribozomun kucuk ve buyuk alt birimleri mRNA ve tRNA birbirinden ayrılır.