RNA

RNA ve DNA'nın yapıları


Ribonukleik asit (RNA), nukleotidlerin ard arda yerleşmesiyle birleşmiş tek diziden oluşan yuksek kaliteli molekuldur.

RNA, halk arasında DNA'ya gecen kalıtsal genetik bilgi olarak da tanımlanabilir.

Hucrelerde DNA ile birlikte calışarak protein senaaalenmesinde rol alır.Proteinlerin en kucuk yapı taşı aminoasitlerdir. Nukleotid dizisinde şeker ribozdur, azotlu bazlar ise adenin, sitozin, guanin ve urasildir. DNA molekulunden farkı timin yerine urasil'e sahip olması ve iki yerine tek nukleotid dizisinden oluşmasıdır. Bazı RNA ceşitlerinde farklı bazlara da (inosin, psodouridin, vs.) rastlanır.

RNA ceşitleri [değiştir]

Hucrede farklı gorevlerde kullanılan RNA molekulleri vardır. Bunlardan en cok bilineni mesajcı RNA'dır (mRNA). RNA polimeraz enzimi tarafından DNA'nın okunmasıyla senaaalenir ve protein senaaainde onemli rol oynar.

Ribozomal RNA (rRNA), ribozomların yapısına katılarak protein senaaaini katalizleyen molekuldur. rRNA butun canlılarda korunmuş olduğu icin, nukleotid dizilimleri incelenerek canlılar arasındaki evrimsel ilişkiler hesaplanabilir.

Taşıyıcı RNA (tRNA) molekulleri ise protein senaaai sırasında ribozoma amino asitleri taşımakla yukumludur. Her amino asit icin birden fazla tRNA molekulu bulunabilir. Bu molekullerin anti-kodon bolgeleri mRNA kodonlarının tanınmasını ve boylece RNA kodunun protein koduna cevrilmesini sağlar.

Kucuk nuklear RNA'lar (snRNA) mRNA'ların işlenmesinde kullanılan SNRNP proteinlerinin yapısına katılır. Ayrıca kucuk nukleolar RNA'lar (snoRNA) da cekirdekcikte gorev alırlar.

Bunların dışında, ozelliklerine gore isimlendirilen siRNA, agRNA gibi RNA tipleri de bulunmaktadır.


DNA
Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Git ve: kullan, ara

Deoksiribonukleik asit ya da kısaca DNA, tum hucreli canlıların ve bazı viruslerin biyolojik gelişimleri icin gerekli genetik bilgiyi taşıyan bir ceşit nukleik asittir. DNA, canlının ozelliklerinin soydan soya gecmesini sağladığı icin bazen kalıtım molekulu olarak da adlandırılır.

Bakterilerde ve diğer basit hucreli canlılarda DNA hucrenin icinde dağınık bicimde bulunur. Hayvanları ve bitkileri oluşturan daha karmaşık hucrelerde ise DNA'nın coğu hucre cekirdeğindeki kromozomlarda bulunur. Enerji ureten kloroplast ve mitokondri organellerinde ve pek cok viruste de bir miktar DNA bulunur.


Molekuler yapı

Bazen "kalıtım molekulu" olarak adlandırılsa da, DNA aslında tek bir molekul değil, bir cift molekuldur. Bu cift molekul, bir sarmaşığın dalları gibi birbiri cevresinde donerek bir sarmal oluştururlar.

Sarmaşık dalına benzer her molekul, bir DNA "ipliği"dir. Bu iplikler birbirlerine kimyasal olarak bağlanmış nukleotidlerden oluşur. Nukleotidler ise bir şeker, bir fosfat ve bir de dort ceşit azotlu bazlardan birisinden oluşur.

Bu dort ceşit baz, adenin, timin, sitozin ve guanindir. Sırası ile A, T, C ve G harfleri ile kısaltılırlar.

Bir DNA ikili sarmalında, iki polinukleotid (cok nukleotidli) iplik hidrofobik etki ile bağlanabilirler. Hangi ipliklerin birleşik kalacağı zıt eşleşme ile belirlenir. Her baz diğer bazların yalnızca bir ceşidi ile hidrojen bağları kurabilir (A ile T, C ile ise G bağ kurabilir) boylece bir iplikteki bazın niteliği kurulan bağın gucunu belirler; zıt bazlar ne kadar cok olursa kurulan bağ da o kadar guclu ve uzun omurlu olur.

Hucre mekanizması DNA ikili sarmalını birbirinden ayırıp her iki DNA ipliğini de yeni birer ipliği senaaalemek icin şablon olarak kullanma yeteneğine sahiptir. Yeni uretilen iplikler oncekilerle hemen hemen tamamen aynıdır, ancak mutasyon adı verilen hatalar oluşabilir. Hucrenin bu ozelliğini laboratuvar ortamında taklit eden işleme de PCR (polimeraz zincirleme tepkimesi) adı verilir.

Eşleşme nedeniyle nukleotidlerdeki bazlar sarmal eksenine doğru donuktur. Bu yuzden şeker ve fosfat grupları sarmalın dış tarafında yer alır, ve oluşturdukları iki zincir sarmalın "iskeleti" olarak adlandırılır. Gercekte, bir nukleotidi DNA ipliğinde bir sonrakine bağlı tutan fosfat ve şekerler arasındaki kimyasal bağlardır.

DNA'nın Coğalması

Asıl makale: DNA'nın coğalması

DNA coğalması ya da DNA sentezi, hucre bolunmesi oncesinde cift sarmallı DNA'nın kopyalanması işlemidir. Kopyalanan yeni DNA iplikleri hemen hemen tamamen aynıdır, ancak zaman zaman coğalmadaki hatalar nedeniyle kopyalama mukemmel olmaz (bkz. mutasyon), ve sonuctaki her iki sarmal da bir eski ve bir yeni iplikten oluşur. Buna yarı korunumlu coğalma denir. DNA'nın coğalması işlemi uc adımdan oluşur: başlatma, ikileşme ve sonlandırma.