Kanın, ana atardamarlardan başlayarak dağıtılabilmesi icin atardamarların dallara ayrılması gerekmektedir. İşte bu nedenle genişliği 2,5 cm kadar olan ana atardamarlar, sadece birkac mikron capındaki bir kılcal damar haline gelinceye kadar dallanır. Bu arada kucuk alyuvar hucremiz, dallanan bu karmaşık yol boyunca macerasına devam etmektedir. Atardamarların icindeki guclu kan basıncı nedeni ile alyuvar, saniyeler icinde vucutta oldukca uzun bir mesafe katetmiştir. Dokulara ulaşmak ve sahip olduğu oksijeni ve besinleri bırakabilmek icin ise hedefi, kılcal damarlara ulaşmaktır.
Arteriyoller, atardamarların kılcallara ayrılmadan onceki halleridir. Kanın, kılcal damarlara gonderilmesinde subap gorevi gorurler. Bu nedenle cok ozel tasarıma sahip yapıları vardır. Guclu kas sistemleri nedeniyle ince yapılı kılcal damarlara giden kanı kontrol altında tutarak, onların hasar gormesini engeller.
Arteriyoller, atardamar sisteminin son kucuk dallarıdır. Bir başka deyişle atardamarların kılcallara ayrılmadan onceki son halleridir. Bu damarlar, kanın kılcal damarlara gonderilmesinde kontrol subapları gibi gorev gorurler. Arteriyollerin en onemli ozelliği, kendilerini tamamen kapatacak ya da birkac kat genişletebilecek kadar guclu bir kas sistemine sahip olmalarıdır. Bunun en onemli nedeni de dokuları besleyen kılcal damarlara ulaşan kanı kontrol altına almak ve dokulara "ihtiyacları kadar" oksijen ve besin gonderebilmektir. Basınclı kanın aniden kılcallara gecmesini onleyerek, son derece ince olan bu damarların zarar gormesini engellemektir. İşte bu nedenle arteriyollerin direnci buyuk dolaşımdaki tum direncin yaklaşık yarısını oluşturur ve buyuk dolaşımın butun bolgelerinde en yuksektir.104
Kan akımı, hemen hemen her dokuda kucuk atardamarların ve arteriyollerin daralıp genişlemesi ile kontrol edilir. Ama şu bir gercektir ki, en kucuk damarın bile akımı etkileyebilme ozelliği vardır. Bu damarlar, akımın hızını etkileyebilecekleri gibi tamamen durmasına da neden olabilirler. Bunun nedeni damarların hangi hucrelere ozel muamelede bulunacaklarını belirleyebilmeleridir. Bu hassas belirlemenin yapılabilmesi icin kan kucuk atardamarları terk eder ve ancak birkac milimetre boyunda ve 8-50 mikron capında olan arteriyollere gecer. Her arteriyol 10-100 kılcal damarı besleyebilecek şekilde dallara ayrılır.105
Kucuk alyuvar, bir arteriyolun icine girerek, bundan sonra besleyeceği doku icin ayrılmış olur. Dokuya gerekli besini ve oksijeni ulaştırmak icin bir kılcal damarın icine girmesi gerekmektedir. Kendisine yol gosterecek olan guclu subaplardan birinden gececek yani arteriyollerin bir tanesini aşacaktır. Artık gorevini yerine getirme zamanı gelmiştir.
Sac Telinden İnce Akıllı Kılcallar
Oturduğunuz evin buyukluğunu bir duşunun. Eğer ortalama bir apartman dairesinde oturuyorsanız, evinizin alanı yaklaşık 150 m2 kadardır. Vucudunuzda bulunan yaklaşık 10 milyar kılcal damarın toplam yuzey alanı ise evinizin 3.5 katı kadar, yani yaklaşık 500 m2'dir.106 Bu onemli kıyası yapmadan once şunu hatırlatmak gerekir; kılcal damarların en buyuğunun capı 9 mikron kadardır. (9 mikron, milimetrenin binde 9'udur) Hatta oyle kılcal damarlar vardır ki, ancak mikroskop altında secilip fark edilebilirler. Vucudun her noktasına ulaşacak şekilde yerleştirilen bu geniş ağ, muhteşem bir tasarımdır. Bu tasarımı detaylı olarak incelemek, Yuce Allah'ın buyukluğunu insana tekrar tekrar hatırlatmalıdır.
Bir organa giren atardamar, kılcalların subaplarını oluşturan arteriyol haline gelinceye kadar altı ya da sekiz kez dallanarak incelir. Sonra arteriyol de iki-uc kez dallanarak capını 9 mikrona kadar duşurur ve yoluna kılcal damar olarak devam eder. Bazı kılcal damarlar o kadar kucuktur ki, bazı buyuk hucrelerin gecişine izin vermezler. Alyuvarlar bile boyle damarların icinden tek sıra halinde ya da esneyip bicimlerini değiştirerek gecebilirler.
Atardamarlardan saatte 1,5 km hızla ilerleyen kan, kılcal damarlara girdiğinde binde 1 oranında yavaşlar. Vucutta her bolge olağanustu kapsamlı bir kılcal damar ağı ile orulmuştur. Binlerce kilometreyi bulan uzunlukları ile tek bir insandaki kılcal damarlar, Amerika Birleşik Devletlerini bir ucundan diğer ucuna kadar gecebilirler.107 Bu mukemmel mekanizma, vucuttaki tum hucreleri besleyebilmek icin meydana getirilmiş benzersiz bir dizayndır. Nitekim bir hucre, bir kılcal damara en fazla 20-30 mikron uzaklıkta olabilir. Bir başka deyişle bu uzaklık 0.02 mm'dir ve 100 trilyon hucreyi dolaşan bu mukemmel ağın kapsamını anlamak bakımından yeterlidir.
Kılcal damarlar oylesine dar kanallardır ki, bircok maddenin girişine izin vermezler. Hatta oldukca kucuk olan alyuvarlar bile bazı kılcallardan tek sıra halinde veya şekil değiştirerek gecebilirler.
Bu acıklamaları yaparken durup biraz duşunmek gerekmektedir. İnsan ancak bu ozelliklerin detaylarını duşunduğunde karşısındaki dizaynın muhteşemliğini anlayabilir. Aksi takdirde anlatılanlar, herhangi bir fizyoloji kitabında bulunabileceklerden farklı olmayacaktır. Kalınlığı mikronlarla ifade edilen bu dizayn harikasının, vucuttaki "her" hucreye ulaşabilmesi, gercek anlamda bir mucizedir. Olağanustu bir yaratılıştır. Şoyle bir duşunun; elleriniz, yuzunuz, ayaklarınız, kollarınız, kısacası bedeninizdeki her milimetrekare sayısız kılcal damar ağını icinde barındıran mukemmel bir dizayna sahiptir. Daha da şaşırtıcı ve hayranlık uyandırıcı olan, tum bu ağların mutlaka birbirleriyle bağlantılarının olması, her birinin tek bir kaynaktan beslenmesidir. Sadece tek bir parmağınızda yuzlerce kılcal damarın bulunduğunu hesaba kattığınızda bunun ne kadar buyuk bir harika olduğunu daha iyi anlayabilirsiniz. İnsanın hayranlıkla seyrettiği bu mukemmellik, Allah'ın yalnızca "Ol" emri ile var olmuştur ve kuşkusuz yerlerin ve goklerin tek sahibi alemlerin Rabbi olan Allah, bunların cok daha mukemmellerini yaratmaya Kadir'dir. Nitekim Allah Kuran'da bu gerceği insanlara şu şekilde bildirmiştir:
Elbette goklerin ve yerin yaratılması, insanların yaratılmasından daha buyuktur. Ancak insanların coğu bilmezler. (Mu'min Suresi, 57)
Allah'ın bu kucuk damarlarda yarattığı mucizeler bu kadarla sınırlı değildir. Kılcal damarlar, boyutları ile kıyaslanmayacak kadar buyuk bir oneme sahiptirler. Bu damarlar, sıvı, besin maddeleri, hormonlar ve diğer maddelerin kan ile dokular arasındaki gecişini sağlamaktadır. Bu goreve uygun olarak kılcal damarların ceperleri son derece incedir ve kucuk molekulleri gecirebilecek ozel yapılara sahiptir. Kısacası, dokuların beslenme ve oksijen sağlama, aynı zamanda fazlalıklarından kurtulma gibi hayati işlemlerinin tumu kılcallar sayesinde gercekleşmektedir.
