Canlilari Oluşturan Bileşikler




BESİNLER

Organik Besinler Karbonhidratlar Sindirilirler
Yağlar Sindirilirler
Proteinler Sindirilirler
Vitaminler Sindirilmezler
İnorganik Besinler Mineraller Sindirilmezler
Su Sindirilmezler

• Enerji vericiler : Karbonhidrat, yağ, protein
Enerji verimi : Yağ, protein, karbonhidrat
Yapıcı-onarıcı : Protein, yağ, karbonhidrat
Duzenleyiciler : Protein, vitamin, mineraller, su
Aclık anında kullanım sırası : Karbonhidrat, yağ, protein
Sindirim kolaylığı : Karbonhidrat, protein, yağ


KARBONHİDRATLAR
• C,H ve O 'den meydana gelmiştir.3 ceşittir.
• İki onemli gorevi vardır.1)Enerji kaynağı 2)Yapısal madde(Bitkilerde ceperin yapısına,butun
canlı hucrelerde de zarın yapısına katılarak gorev yapar.ATP,DNA,RNA,NAD,NADP,FAD’ da bulunur.

1) MONOSAKKARİTLER
• Sindirime uğramazlar.
• Yalnızca ototroflar tarafından senaaalenir.
• İcerdikleri C sayısına gore 2'ye ayrılırlar.
a) 5C'lu şekerler : Riboz, Deoksiriboz (Pentozlar)
b) 6C'lu şekerler : Glikoz, Galaktoz, Fruktoz (Hegsozlar)
• Monosakkaritlerin difuzyon hızları şoyledir. Galaktoz > Glikoz > Fruktoz
• Riboz  ATP ve RNA'da bulunur. Deoksiriboz  DNA'da bulunur.
• Glikoz  Bal,uzum ve incirde bol bulunur.Aclık ve koma anında kullanılır.
• Fruktoz  Bal ve olgun meyvelerde bol bulunur.(=meyve şekeri)
• Galaktoz  Sut ve sut urunlerinde bol bulunur.(=sut şekeri).Tabiatta az bulunur. Hayvansal
bir besin kaynağıdır.

2) DİSAKKARİTLER
• İki monosakkaritin birleşmesinden meydana gelir.
• Glikoz + Glikoz = Maltoz (meyve şekeri)
Glikoz + Fruktoz = Sakkaroz = Sukroz (Cay = Pancar şekeri)
Glikoz + Galaktoz = Laktoz (sut şekeri)
• Maltoz ve sukroz bitkilerden, laktoz da hayvanlardan ve insanlardan sağlanır.
• Disakkaritler arasında glikozit bağı vardır.

3) POLİSAKKARİTLER
• Cok sayıda monosakkaritin birleşmesinden meydana gelir.
• Glikoz + Glikoz + Glikoz +................................+ Glikoz = Nişasta
Glikoz + Glikoz + Glikoz +................................+ Glikoz = Seluloz + (n-1) H2O
Glikoz + Glikoz + Glikoz +................................+ Glikoz = Glikojen
-----------------------------------------------------------------
n tane
• Son urunlerin farklı olmasının sebebi glikozların bağlanma bicimleridir.

A) Nişasta
• Bitkilerde glikozun depo şeklidir.
• Duz zincirlidir ve alfa glikozit bağı ile bağlanmışlardır.
• Suda az cozunur.İyot ile maviye boyanır.
• Nişasta,lokoplastta depolanır.Yumru ve tohumlarda daha cok depolanır.

B) Glikojen
• Hayvanlarda glikozun depo şeklidir.
• Dallıdır ve alfa glikozit bağı ile bağlanmıştır.
• Suda cozunur.İyot ile kahverengiye boyanır.
• En fazla karaciğer ve kaslarda bulunur,depo edilir.

C) Seluloz
• Bitkilerde yapı maddesidir.Ceperin yapısına katılır.
• Duzdur ve beta glikozit bağı ile bağlanmıştır.
• Suda cozunmez
• Geviş getirenlerde ve termitlerde sindirilir.

YAĞLAR
• C,H ve O'den meydana gelmiştir.Yapısındaki oksijen miktarı şekerlerdekinden azdır.
• 3 Yağ asidi + Gliserol = Yağ + 3 H2O
• Ester bağı ile bağlanırlar.
• Yağlarda ceşitliliği yağ asitleri sağlar.
• Suda cozunmezler.Organik cozucude cozunurler.(Alkol,eter gibi)
• Isı ve darbeye karşı koruyucudur.
• Yağların enerji verimlerinin cok olmasının sebebi karbon sayılarının cok olmasındandır.
• Yağların 2. dereceden enerji verici olarak kullanılmasının sebebi sindiriminin cok zor
olmasındandır.
• Karbonhidrat ve proteinlerin fazlası yağa donuşturulur.Bunun sebebi ise yağların enerji
verimlerinin yuksek olması ve uzun sureli kullanılabilmesidir.
• Solunumla yıkılmaları sonucunda fazla su acığa cıkarırlar.Onun icin ozellikle kış uykusuna
yatan,uzun sureli goc eden ve suyun az olduğu ortamlarda yaşayan hayvanlarda iyi bir depo ve enerji maddesidir. Aynı zamanda hafif olduğu icin ucmada hayvana avantaj sağlar.
• Yağ asitleri en basit lipitler olup,uzun karbon zincirlerinden oluşurlar.Karbonlar arasındaki
bağlar tek ise doymuş,cift ise doymamış yağ asitleridir.Doymamış yağlar bitkiseldir ve sıvıdır. Doymuş yağlar ise hayvansaldır ve katıdır.Doymamış yağların yuksek sıcaklık ve basıncta hidrojenle doyurulmasıyla margarin yapılır.
• Oleik asit  zeytinyağında; Linoleik asit  tohumlarda; Butirik asit  tereyağında
Steroid  zarların yapısına katılır.Aynı zamanda vitamin ve hormon olarak iş gorur.
Fosfolipid  hucre zarı yapısına katılır.

PROTEİNLER
• C,H,O,N ve bazılarında S,P bulunur.
• Yapı taşları 20 ceşit aminoasittir.
• a.a+a.a+a.a+..............................+a.a = Protein + (n-1)H2O
--------------------------------------------
n tane
• Peptit bağı ile bağlanırlar.
• DNA şifresi ile senaaalenen tek molekuldur.
• Enzim,hormon ve hucre zarı yapısına katılır.
• Solunumla ancak zor durumlarda yakılırlar.Solunum urunleri H2O , CO2 , H2S , NH3 , ure
ve urik asittir.
• Aminoasitler anfoter ozellik gosterirler.
• Proteinler viruslerden insanlara kadar butun canlılarda yaşamsal rolleri olduğundan
hucrelerde en cok bulunan organik molekullerdir.
• Proteinler enerjiyi hemen kaybettiklerinden dolayı 3. dereceden enerji kaynağıdır.
• Proteinler vucutta enerji kaynağı olarak kullanılırsa vucutta zayıflama ve dengesizlik
gorulur.
• Proteinler her canlı turune ozgu olup antijen ozellik gosterirler.Yani farklı ozelliğe
sahip bir canlıya aktarıldığında antikor oluşumuna sebep olur.

VİTAMİNLER
• Vucut direncini arttırırlar.
• Enzimlerin yapısına katılırlar.
• Duzenleştiricidirler,enerji vermezler,sindirilmezler.
• Bir kısmı besinde bulunduğu şekliyle vitamin ozelliğinde değildir.Bunlar vucuda
alındıktan sonra vitamin ozelliği kazanır.Bunlara provitamin denir.
• Yağda eriyen vitaminler A,D,E,K
Suda eriyen vitaminler B,C 'dir.
• İnsan vucudunda A,B,D,K senaaalenir.
A  karaciğerde
B,K  bağırsakta bakteriler tarafından
D  deride
• A,D,K karaciğerde depolanır.Diğerlerinin fazlası atılır.
A vitamini  Balık yağı,yumurta sarısı,sut,peynir,karaciğer,yeşil sebzelerde bulunur.
 Buyume ve gelişmeyi sağlar,vucudu enfeksiyonlara karşı korur,gece korluğunu onler.
B vitamini  Tahılların kabuklarında,et,sut,karaciğer ve yeşil sebzelerde bulunur.
 Karbonhidrat,yağ ve proteinlerin vucut icinde kullanılmasında katalizor olarak gorev yapar.Kansızlığı onler.
C vitamini  Yeşil sebze ve meyvelerde bulunur.
 Bağ dokusunun oluşması icin gereklidir.Skorbit hastalığını onler.Vucudu enfeksiyonlara karşı korur.
D vitamini  Balık yağı,karaciğer,yumurtada bulunur.Ultraviyole ışınlarının etkisi ile deride uretilir.
 Vucuttaki Ca,P dengesini sağlar.Kemiklerin gelişmesini sağlar.Cocuklarda raşitizmi onler.
E vitamini  Yeşil sebze,karaciğer,et ve bitkisel yağlarda bulunur.
 Ureme organlarının gelişmesini sağlar ve kısırlığı onler.
K vitamini  Yeşil sebzeler,karaciğer ve yumurtada bulunur.Bağırsaktaki bakteriler tarafından senaaalenir.
 Eksikliğinde kanın pıhtılaşması gecikir.

MİNERALLER
• İnorganik maddelerdir.Sindirime uğramazlar.
• Enzimlerin yapısına katılırlar.Duzenleştiricidirler.
• Minerallerin vucut icindeki gorevleri şunlardır:
1)Enzimlerin ve hemoglobinin yapısına katılır(Fe,P).
2)Kemiklerin ve dişlerin gelişmesini sağlar(Ca,P,Mg).
3)Vucut ve hucre sıvısının osmatik basıncını ayarlar(Bunlardan hucre ici sıvıda Na,Cl;
hucre dışı sıvıda K,Mg ve P bulunur).
SU
• İnorganik maddedir ve sindirime uğramaz.
• Enzimlerin calışması ve kimyasal reaksiyonların meydana gelebilmesi icin su şarttır
(ORNEK:Hidroliz )