caprazlama nasıl yapılır caprazlama soruları ve cevapları ornekleri mendel ornekleri dihibrit
CAPRAZLAMALAR ve MENDEL KURALLARI​

Bir canlının erkek ureme hucreleri (sperm veya polen) ile diğer bir canlının yumurtalarının birleştirilmesine caprazlama denir.

A. CAPRAZLAMALARIN ELEMANLARI
P : Caprazlanacak anne ve babanın (ebeveynlerin) genotipini ifade eder.
G : Anne ve babadan meydana gelebilecek gamet ceşitlerini gosterir. Gametlerin sayıları değil, ceşitleri onemlidir.
F1 dolu : Dişi ve erkek gamet ceşitlerinin birleşmesiyle oluşabilecek ilk dolun (neslin) genotip ve fenotip ceşitlerini ifade eder.
F2 dolu : F1 dolunde elde edilen dişi ve erkek bireylerin caprazlanmasıyla oluşacak ikinci dolu (nesli) ifade eder.
Kendileşme : Belli bir genotipe sahip dişinin kendisiyle aynı genotipte bir erkekle caprazlanmasıdır.
Arı Dol (Saf Dol) : Genotip olarak homozigot olup, kendileştirildiğinde her zaman aynı genotipte ve fenotipte bireyler oluşturan canlılara arı dol denir.

B. BİR KARAKTERLİ (MONOHİBRİT) CAPRAZLAMALAR
Bir turun sadece bir karekteri uzerinde caprazlamalar yapmaya denir.
Arı dol yeşil tohumlu bir bezelye ile yine arı dol sarı tohumlu başka bir bezelyeyi caprazlayalım.

İki homozigot canlının caprazlanmasıyla ilgili size sorulan her soruya 1 cevabını verebilirsiniz.​

​

Heterozigot durumda her bireyden iki ceşit gamet meydana gelir. Birinci yumurtanın iki ceşit polen ile birleşme ihtimali vardır. Daha sonra ikinci yumurta ele alınıp yine iki ceşit polen ile birleşme ihtimali yazılır. Oluşan dolde, Fenotip oranı = 3 : 1 dir. Bunun manası, 3'u bir ceşitten, 1'i diğer ceşitten demektir. Diğer soruları da bunun gibi cevaplandırabiliriz. Genotip oranı = 1: 2: 1 , Fenotip ceşidi = 2, Genotip ceşidi = 3 tur.

C. İKİ KARAKTERLİ (DİHİBRİT) CAPRAZLAMALAR
Bu caprazlamaları acıklayabilmek icin, homozigot sarı ve duzgun bir bezelye ile yeşil ve buruşuk bir bezelyeyi caprazlayalım;
​
(Sarı yeşile, Duzgunluk, buruşukluğa baskındır).

​
Daha once de bahsettiğimiz gibi iki homozigot canlının caprazlanmasıyla, bireylerden birer ceşit gamet ve bunların birleşmesiyle de sadece bir ceşit birey meydana gelmektedir. F1 dolunu kendi arasında caprazlayıp F2 dolunu bulalım.

​
Oluşan bu ikinci dol icin yukarıda belirttiğimiz soruları şoyle cevaplayabiliriz.
Fenotip Oranı : 9: 3: 3: 1 dir.
Fenotip ceşidi : 4 dur.
Genotip ceşidi : 3n = 32 = 9 dur.

Kendileşme caprazlamalarında Genotip Ceşidi 3n formuluyle bulunur. n, heterozigot karakter sayısını belirtir.​


Yukarıdaki oranlar, iki karakter heterozigot ve genler bağımsız olduğunda sabittir.
Butun caprazlamaları duzenli caprazlamalar ve duzensiz caprazlamalar olmak uzere iki ana grupta toplayabiliriz. Şimdi bunları bir tablo ile gosterelim.

Butun hibrit caprazlamalarında:
2n = fenotip ceşidi
3n = genotip ceşidi
4n = caprazlama sonucu, oluşacak fert sayısını verir.
n = heterozigot karakter ceşidi.​

​

Tabloda gorulduğu gibi eğer caprazlamanız “homozigot x homozigot” ise size ne sorulursa 1 cevabını verebilirsiniz.
Şayet “heterozigot x heterozigot” şeklinde verilmiş ise tabloda gosterilen oranlar sabit olmaktadır.
MENDEL KURALLARI ​
Bağımsız Dağılış (Ayrılma) Prensibi : Bir karakteri kontrol eden iki gen gametler meydana gelirken, farklı gametlere giderler. Farklı karakterlerin genleri, birbirlerinden bağımsız olarak gametlere aktarılırlar. Buna “bağımsız dağılış” veya “ayrılma prensibi” denir. İzotipi (Benzerlik) Prensibi : Mendel sarı ve yeşil iki farklı bezelyeyi caprazladı ve F1 dolundeki butun bireylerin aynı fenotipte olduğunu gordu ve buna benzerlik (izotipi) adını verdi. Gizlilik – Baskınlık Prensibi : Mendel oğul dollerde anne veya babada olan bazı ozelliklerin kaybolduğunu gozledi. Ama bu ozelliklerin bir sonraki dolde ortaya cıktığını gorunce, kaybolmadıklarını ama gizli kaldıklarını anladı. Birinci dolde gozlenemeyen ozelliğe cekinik (gizli) ozellik, kendini belli eden ozelliğe ise baskın ozellik adını verdi.