y kromozomu yok oluyor
Erkek cinsiyetini belirleyen Y kromozomunun yavaş yavaş yok olduğu ortaya cıktı. Evrim surecinde dış gorunumde de değişiklikler bekleniyor. Araştırmalar Y kromozomunun artık ucte iki oranında kuculduğunu ve kendini yenileme yetisini kaybettiğini gosteriyor. Bilim adamları konuyla ilgili farklı yorumlar yapsa da gelecekte erkek kısırlığının artması, beklenen en onemli sonuclardan biri. Hatta son olarak haziran ayında Berlin'de yapılan Avrupa İnsan Uremesi ve Embriyoloji Topluluğu Kongresi'nde (European Society of Human Reproduction and Embryology Congress-ESHRE) "Y kromozomu kayboluyor mu?" konulu sunumda, erkeğin dış goruntusunun bile bu nedenle değişeceği iddia edildi. Erkeklik yok mu oluyor? Y kromozomunun kuculmesinin anlamı ne? Jinemed Kadın Sağlığı Merkezi Direktoru Prof. Dr. Teksen Camlıbel'le bu konu hakkında konuştuk...

Y kromozomunun kuculduğu nasıl anlaşıldı?
İnsanlarda 23 kromozom vardır. 22 tanesinin cinsellikle ilgisi yok. 23'uncusu de X ya da Y oluyor. XX olursa kadın, XY olursa erkek demektir. Fakat yapılan incelemelere gore anlaşılıyor ki Y kromozomu, evrim surecinde kendini yenilemekten giderek aciz hale geliyor. Y kromozomu uzun yıllar icinde ufak bir kısmını yavaş yavaş kaybediyor. Zaten X kromozomuna baktığınızda, uzerinde yaklaşık 1800 gen olduğunu goruyorsunuz. Y'de ise 300 civarında gen var. Eskiden bunlar aynı boydaymış. Yani Y kromozomu kuculuyor.

"Y kromozomu bitiyor mu? Bu ne zaman duracak, ne zaman bitecek?" gibi birtakım hesaplar yapılıyor. Belli bir zaman sonra Y'nin kaybolma ihtimali olduğu ve Y kromozomu sarmalının tamamen yok olacağı uzerinde duruluyor.

Cinsiyet, erkek ve kadın ne olacak?
Tahmin edilen şu; Y kromozomu kayboluyor ama onun bazı gorevleri diğer genler tarafından ustlenilecek. Dollenme, tabiatta mecburen olması gereken bir şey. Erkeğin de gebe kaldığı denizatı gibi ornekler var. Ama şimdilik bildiğimiz kadarıyla insanda bir şekil değişikliği olacak.

"Erkeğin huyunda suyunda bazı değişiklikler olacak" Dış gorunuşu nasıl etkileyecek? Erkeğin dış gorunumunde, huyunda suyunda mutlaka değişiklikler olacak. Ne şekilde olacağı biraz hayal dunyasına kalmış bir şey. Ama gercekten evrim bir surec ve sonununda Y kromozomu kalmayacak. Son kongrede evrimini tamamlamış, Y kromozomu yok olmuş canlı olarak bir fok balığı cinsi gosterildi. Dolleniyor, ciftleşiyorlar ama dış gorunuşleri aynı. Erkekle dişi ayırt edilemiyor birbirinden.

Yani tipik ozelliklerini yitirecekler mi?
Y kromozomu yok olacak derken bir tarafı kopuyor, başka bir kromozoma yapışıyor. Orneğin başka bir kromozoma eklenince bu kromozom başka genlerle etkileştiği icin, erkekler kadın gibi bıyıksız ya da cok az bıyıklı bir hale geliyor. Erkek ozellikleri boyle yavaş yavaş kaybolacak.

Bu oluşumun sonuclarını gunumuzde goruyor muyuz?Bunun şu anda da birtakım eksikliklerini goruyoruz. Orneğin sperm sayısı azalıyor. 100 yıl oncesine nazaran yarı yarıya bir fark soz konusu. 60, 80, 100 milyon gibi sperm sayılarını artık hic gormuyorum diyebilirim. Tabii cevresel faktorlerden, sigaradan, cok calışmaktan olduğu gibi, evrimsel olarak Y kromozomunun kuculmesinin getirdiği bir etki de var.

Kısırlık oranlarında artış var mı? İnfertilite hem erkekte hem de kadında artıyor. Kadınlardakini daha cok yaşa bağlıyoruz. Sperm sayısındaki bu azalma, gunun birinde kısırlığın artmasına yol acacak.

Y kromozomunun dezavantajı ve buna karşılık X kromozomunun avantajı nedir? Onda kuculme-kaybolma neden olmuyor?
Y kromozomunda, her bolunmede kendini yeterince tamir edememesinden kaynaklanan bir kayıp var. Zaten sperm sayısının buna bağlı olarak azaldığı soyleniyor. X kromozomu ise kendini daha iyi onarabiliyor, yenileyebiliyor. Y koruyamıyor kendini; ufak bir kırığı duzeltemiyor. Y kromozomu daha kucuktur. X'in altıda biri kadar.