Alman profesor Kayser’in Hollanda’da yuruttuğu DNA calışmalarında, onemli ilerlemeler sağlandı. DNA testiyle şuphelilerin goz, sac ya da cilt renginde gerceğe yakın tahmin yapılabiliyor.

Erasmus Universitesi Tıp Fakultesi’nin laboratuarı, Rotterdam’ın catılarını gorecek kadar yuksekte, 10’uncu katta. Burası 2004’ten beri Adli Molekuler Biyoloji Enstitusu’nun Direktoru olan Profesor Manfred Kayser’in calışma ofisi. Prof. Kayser ve oğrencisi Arwin, masanın uzerinde DNA ornekleri iceren test tuplerine odaklanmış durumda. Arwin, bazı parcaları kopyalayabilmek icin tuplerin icinde “Y” kromozomu arıyor. Genc Hollandalı, araştırması icin yeterli materyallere sahip.




Adalet Bakanlığı finanse ediyor
Kromozomlar, bir insanı oluşturan genleri iceriyor. Erkek cinsiyeti “Y” kromozomu tarafından belirleniyor ve genellikle babadan oğula geciyor. Prof. Kayser ve ekibini ilgilendiren ise bu “genellikle” sozcuğu. Cunku kucuk farklılıklar olduğu biliniyor. Kayser ve oğrencisi işte bunları araştırıyor.
Bu araştırmanın polise sucla mucadelede yardımcı olması bekleniyor. Orneğin bir tecavuz durumunda, suclunun DNA profili, genellikle kurbanınkinden ayırt edilemiyor.
Y kromozomu ile ilgili elde edilen son bulgularla ise suclunun kim olduğu acıkca soylenebiliyor. Bu sayede birbiriyle yakın dereceden akraba olan, aynı aile icindeki butun erkeklerin tetkik edilmesi gerekmiyor.
Kayser'in projesinin buyuk bir bolumu Hollanda Adalet Bakanlığı tarafından finanse ediliyor. Berlinli Profesor, calışması hakkında şunları soyluyor:
“Dunyanın hicbir yerinde, buradaki gibi uygulama odaklı araştırma yapan bir enstitu daha bilmiyorum. Bu durum, beni Rotterdam'a gelmeye ve bu bolumu kurmaya teşvik etti.”




Yasa değiştiren cinayet
Adalet Bakanlığı şimdi Kayser’den somut sonuclar bekliyor. Enstitudeki araştırmalarında Kayser’e 15 kişilik bir ekip yardımcı oluyor. Calışmaların odağında, bir kişinin genlerindeki ayırt edici ozellikleri ortaya cıkaran “belirleyiciler” yani “marker”ların tespiti yer alıyor. Kaiser bu “marker”ların ne olduğunu şoyle anlatıyor:
“Bu, goz rengi olabilir ya da belki yaş, sac rengi, ten rengi ya da coğrafi koken. Biz temelde bunlarla meşguluz. Yasa koyucular da adli bolumde belirleyici olarak kullanabilmek icin gorulebilen işaretlerin araştırılmasını istiyor.”
Almanya'da bu tarz DNA araştırmaları, veri koruma yasaları nedeniyle yasak. Onceleri Hollanda’da da yasaktı. Ancak 2003 yılında Hollandalılar, yasalarını yumuşattı.
16 yaşındaki bir oğrencinin oldurulmesinin ardından Hollanda yasalarında değişikliğe gidildi. Şupheler, multeci sığınma evlerinde yaşayan Asyalılar uzerine odaklanmıştı. Ancak, o donemler yasal olmasa da yapılan DNA analizi, katilin buyuk bir olasılıkla Batı Avrupalı olduğunu gosterdi. Bu olaydan sonra Kayser, Hollandalıların, yasalarını pratikteki işleyişe gore şekillendirdiğini belirtiyor.




Goz rengi saptanabiliyor
41 yaşındaki Kayser, şu sıralar daha cok sac renkleriyle ilgileniyor. Şu ana kadar sadece kızıl sac ile ilgili belirleyiciler biliniyor, ancak sarı ve kahverengi sac icin de belirleyicileri araştırıyor. Araştırma sonuclarını ise bu yıl icinde almayı bekliyor.
Goz renkleri ile ilgili sonuclar ise hazır. Mart ayında, Kayser’in ekibi, ozel bir test sundu. Bir şuphelinin mavi ya da kahverengi gozlere mi sahip olduğunu genlere bakarak yuzde 90 doğruluk payıyla belirlemek mumkun:
“Testin mevcut hali, mavi olmayan ya da kahverengi olmayan gozlerde cok doğru sonuclar vermiyor. Gri, yeşil ya da acık mavi goz renkleri konusunda hala calışıyoruz. Tahminlerimizde hala cok iyi değiliz. Ancak yuzde 73 ila 75'lik bir kesinlikle goz renginin ne olduğunu cıkartabiliyoruz. Bu tip goz renklerini iceren genler ile ilgili araştırmalarımız devam ediyor.“




Kayser, eleştirilere tepkili
Bu tip araştırma yontemleri ve elde edilen sonucların polise şucu aydınlatırken cok fazla yardımcı olmayacağı, sonucların yanıltıcı olabileceği yonunde eleştiriler yoneltiliyor. Zira bu yontemlere mesafeli yaklaşanlar, şuphelilerin sac rengini ya da lensle goz rengini kolaylıkla değiştirebileceğini savunuyor. Kayser’e goreyse bu yaklaşım tarzı doğru değil:
“Şunu her zaman soyluyorum. Buna karşıt goruş olarak en iyi ornek fiziksel parmak izi ve eldiven. Bu, yuz yıldan fazla bir suredir biliniyor ve polis tarafından da kullanılıyor.
Biri, eldiveni olmadan bir yere dokunur ve parmak izini bırakırsa, bu parmak izi polis tarafından şupheliyi belirlemekte kullanılabiliyor. Bu parmak izi sistemi 100 yıl sonra bile, yani bugun hala polisin şuphelileri bulmakta kullandığı en başarılı yontemlerden biri. Cunku pek cok kişi eldiven takmıyor.”