Hangimiz reşit olmadan once “Bi ’ 18 olsam neler yaparım!” diye duşunup cok basit şeylerin bile hayalini kurarak mutlu olmadık ki… Ustelik bazı ulkelerde bu yaş, 14 ’e kadar inebiliyor ya da 21 ’e kadar cıkabiliyor.
Peki “yetişkinlik yaşı” ya da “reşitlik” dediğimiz yaşın hangi yaş olduğuna kim ya da hangi faktorler karar veriyor? Bu sorunun cevabına birlikte bakalım.
Turkiye'de 18 olduğumuzda, ozellikle sosyal olarak bircok engeli aşmış oluyoruz.
Turkiye kanunlarına gore 18 yaşına geldiğimizde; artık cocukluk doneminden cıkmış olduğumuz kabul ediliyor ve tutun/alkol gibi urunleri satın alabiliyoruz, oy verebiliyoruz, yargı onunde bir yetişkin olarak cıkıp ona gore ceza alıyoruz, ehliyet alabiliyoruz, belirli mekÂnlara giriş iznimiz oluyor…
Bu listeyi uzatabiliriz fakat asıl merak ettiğimiz, neden tum bunları yapabildiğimiz yaş 18 olarak kabul ediliyor?
Psikolojik olarak bakacak olursak: Turkiye'de 18 yaşına geldiğimizde duygusal ve zihinsel gelişimimiz artık “yetişkinlik” seviyesine ulaştığı varsayılıyor. Artık; problem cozme, başkalarına sormadan sağlıklı karar verebilme ve kendi başımıza sorumluluklar alabilme gibi yetilere sahip oluyoruz.
Elbette her insan icin tum bu faktorler aynı anda gecerli olamaz. 18 yaşına ulaşmış biri, 13 yaşındaki bir cocuğun seviyesinde kararlar alabilirken başka bir kişi, 30 yaşında bir yetişkin kadar gelişmiş olabilir.
Fizyolojik olarak gelişimimizi tamamladığımız kabul ediliyor.
Fizyoloji konusuna gelirsek, 18 yaşına ulaştığımızda vucudumuz artık yetişkin vucuduna erişmiş olarak kabul ediliyor. Buyume donemimizin bittiği soylenen bu yaşta, sağlıklı bir kişinin cinsiyet hormonları da belirli bir seviyeye geliyor.
Fakat psikolojik erişkinlikte bahsettiğimiz gibi tabii ki fizyolojik erişkinlik de herkeste aynı değil. Araştırmalar, ergenlik doneminin artık 20 ’li yaşların sonuna kadar devam edebildiğini ve beyin gelişimimizin 25'e kadar surduğunu gosteriyor. Hatta bu durum, cinsiyetler arası bile değişiklik gosterebiliyor. Orneğin kadınların beyin gelişimi, erkeklerden 2 sene once tamamlanıyor.
Kısacası, 18 yaşına geldiğimizde bircok yonden yetişkinlik doneminin ozelliklerini taşıdığımız varsayılıyor.
Belirli toplumsal yasaları belirlemek icin genellikle herkese uyan bir sayıya ihtiyac duyuluyor. Bu nedenle, bir kişinin yetişkinlere yonelik bu faaliyetleri yonetebilme konusunda yeterince donanımlı kabul edildiğimiz yaş, sivil politika yapıcılar tarafında belirleniyor.
Her durumda tam olarak ideal olmasa da belirli resmi amaclar icin bir sayı seciliyor ve Turkiye'de psikolojik, fizyolojik ve sosyal olarak artık cocukluk cağının ozelliklerini taşımayı bıraktığımız donemin 18 yaşına denk geldiği kabul ediliyor.
Farklı ulkelerdeki reşitlik yaşları değişkenlik gosterebiliyor. Turkiye'de 18 yaşına girdiğimizde onumuzdeki bircok engel ortadan kalkıyorken başka ulkelerde bu durum aynı veya tek bir yaşla sınırlı kalmıyor. Yaş sınırının ulkeden ulkeye değişiklik gostermesinin yanı sıra farklı durumlar icin farklı yaşlar belirlenebiliyor.
Amerika'dan ornek verecek olursak, farklı eyaletlerinde bile yaş sınırı değişiklik gosterebiliyor. Mesela alkol satın alma sınırı 21 yaş iken ehliyete, bulundukları eyalete gore 16, 17 veya 18 yaşında sahip olabiliyorlar. Bunun yanında, cinsel ruşt (erginlik) yaşı da eyaletten eyalete 16, 17, 18 olarak farklılaşabiliyor.
OECD'ye gore bazı ulkelerin "reşitlik", "cezai sorumluluk", "evlenme", "okulu bırakma", "istihdam", alkol satın alma ve icme", "cinsel rıza" yaşları: Reşitlik: Turkiye 18 Almanya 18 Fransa 18 Japonya 20 ABD 18, 19, 21 Endonezya 15 Rusya 18 Cezai sorumluluk: Turkiye 12 Almanya 14 Fransa 13 Japonya 14 ABD Min. yaş olmayan eyaletler, 7, 10 Endonezya 8 Rusya 14, 16 Evlenme: Turkiye 18 Almanya 18 Fransa 18 Japonya 20 ABD 18 Endonezya 21 Rusya 18 Okulu bırakma ve işe girme: Turkiye 14 okulu bırakma, 15 işe girme Almanya 15 Fransa 16 Japonya 15 ABD 14 Endonezya 15 Rusya 15 Alkol satın alma ve icme: Turkiye 18 Almanya 16 (bira, şarap), 18 (sert icki) Fransa 18 Japonya 20 ABD 21 Endonezya 21 Rusya 18 Cinsel rıza: Turkiye 18 Almanya 14 Fransa 15 Japonya 13 ABD 16-18 Endonezya 16 Rusya 16 Kaynaklar: Euro News, Slate, Today I Found Out, OECD Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma