The Economist tarafından 1986 yılının Eylul ayında ortaya atılan Big Mac Endeksi, farklı ulkelerdeki para birimlerinin değerlerini karşılaştırabilmek icin kullanılıyor. Para birimlerinin “doğru” seviyede olup olmadığını tespit etmek amacıyla kullanılan Big Mac Endeksi ’nin temeliyse satın alma gucu paritesine dayanıyor.
Hamburger ekonomisi olarak da adlandırılan bu teori, McDonalds ’ın ikonik hamburgeri Big Mac ’i temel alarak aslında yalnızca doviz kuru teorisini daha anlaşılabilir ve eğlenceli hale getirmek icin tasarlanmış olsa da ilerleyen zamanlarda ders kitaplarında bile yer edinmeyi başardı. The Economics yılda iki kere Big Mac Endekisi ’ni guncellemekte.
Oncelikle neymiş bu satın alma gucu paritesi bir bakalım. Satın alma gucu paritesine gore kur oranları, bir doviz kurunun satın alabileceği urunun değerine gore belirleniyor. Başka bir deyişle, bir mal veya hizmet sepetinin (bizim iceriğimizde bu bir Big Mac olacak) farklı ulkelerdeki fiyatlarının oranı da diyebiliriz.
Yani bu parite sayesinde farklı ulkeler arasındaki fiyat duzeylerine ilişkin farklılıklar giderilerek fiyatlar kura bağımlı olmadan urun bazlı karşılaştırılabiliyor.
Peki Big Mac Endeksi tam olarak nasıl işliyor? Big Mac Endeksi, bir ulkede bir adet Big Mac almak icin dolar cinsiden odenmesi gereken fiyatı temsil ediyor.
Bu endeks, Amerika ’da satılan Big Mac ’in fiyatını temel olarak alıyor ve diğer ulkelerdeki Big Mac fiyatını Amerika ’daki fiyat cinsinden hesaplıyor.
Cıkan sonuc Amerika ’daki fiyattan fazlaysa kur değerinin ustunde (overvalued), Amerika ’daki fiyattan duşukse değerinin altında (undervalued) olarak nitelendiriliyor.
Ozetlemek gerekirse, Amerika ’daki Big Mac fiyatıyla diğer ulkelerdeki satış fiyatları karşılaştırılarak Big Mac endeksi, başka bir deyişle “Big Mac kuru” hesaplanıyor ve bu kur gercek doviz kuru ile karşılaştırılarak gercek değerin altında mı, yoksa ustunde mi olduğu tespit ediliyor.
En pahalı Big Mac ’i hangi ulkeler yiyor bir bakalım.
The Economist ’in Temmuz 2023 ’te yapmış olduğu araştırmaya gore; sırasıyla İsvicre, Norvec, Uruguay, Arjantin, Avrupa Birliği ulkeleri, İsvec ve Danimarka en pahalı Big Mac ’i satan ulkeler olarak nitelendirilmiş.
Peki ya en ucuz Big Mac hangi ulkelerde?
En ucuz Big Mac ’iyse sırasıyla Tayvan, Endonezya, Hindistan, Mısır, Guney Afrika, Filipinler ve Ukrayna satın alıyor.
The Economist ’e gore 2023 Temmuz ayında Turkiye ’nin Big Mac Endeksi nasılmış goz atalım.
Verilere gore, bu yıl temmuz ayında ulkemizde bir Big Mac 95 lirayken, fiyatlarını baz aldığımız Amerika ’da 5.58 dolar.
Kurlara bakacak olursak da 2023 Temmuz ayında 1 Turk lirası 26,93 dolara tekabul ediyor.
Big Mac fiyatlarını karşılaştırdığımızda (95/5.58) doviz kurunun 17,03 cıktığını goruyoruz. Yani piyasa değerinin oldukca altında bir kur ile Big Mac satın alıyoruz.
Halbuki Amerika ’daki satış fiyatını (5.58) kur oranıyla (26.93) carparak bir Big Mac ’in Turk lirası fiyatını hesaplamak isteseydik 150,26 TL gibi bir sonuca ulaşacaktık.
Sonuc olarak bu hesaplamalar ışığında ulkemizde 95 liraya satılan bir adet Big Mac ’in olması gereken değerin %36.8 altında olduğunu goruyoruz.
Peki şu an durum nasıl? 28 Eylul 2023 tarihinde McDonalds ’ın sitesinde bir adet Big Mac 110 TL.
Amerika Big Mac ’i icinse Amerika ’da bizdeki kadar yuksek bir enflasyon olmadığı icin yine Temmuz 2023 ’teki fiyatı yani 5.58 doları baz alalım.
28 Eylul 2023 itibarıyla guncel dolar kuruysa 27.43 TL.
Şimdi hesaplamaya geciyoruz. Ulkeler arası fiyatları baz aldığımızda (110/5.58), Big Mac Endeksi'nin gosterdiği kur 19,71 TL.
Piyasadaki gercek dolar kuruysa 27.43 liraydı.
Yani bu hesaba gore 2023 Eylul ayında Big Mac olması gereken değerin %28.14 altında değer almış diyebiliriz.
Yorumlayacak olursak, Big Mac Endeksi ’ne gore Turk lirasının piyasa değeri Amerikan doları karşısında hak ettiği değerden %28.14 daha değersiz diyebiliriz.
Kanak: The Economist Webtekno'yu Threads'de takip et, haberleri kacırma